ادعای شاخ‌دار جمع‌آوری ژن ایرانی توسط آنجلینا جولی

روزنامه همشهری در گزارشی با عنوان «سبک جدید جمع‌آوری ژن دختران ایرانی‌! این بار به شیوه آنجلینا جولی» نوشت:

آنجلینا جولی در یک پست اینستاگرام از مخاطبان خود خواست موهایشان را بچینند و ارسال کنند. این درخواست عجیب بازیگر هالیوود بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های داشت.
به گزارش همشهری آنلاین، آنجلینا جولی در صفحه اینستاگرام خود از مخاطبانش خواست که از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنند و اینگونه سبک جدید جمع آوری ژن ایرانی‌ها را رقم زد.

اشاره همشهری به آخرین پست آنجلینا جولی، بازیگر مشهور هالیوود و فعال امور انسان‌دوستانه در اینستاگرام بود:

https://www.instagram.com/p/Co2vO_BuUZ5

آیا آنجلینا جولی به‌دنبال موی دختران ایرانی است؟ هدف آنجلینا جولی از این درخواست چه بوده؟ آیا ارسال مو در پاکت روش خوبی برای جمع‌آوری ژن ایرانی‌ها است؟ آیا می‌توان از تار مو بدون ریشه، دی‌ان‌آ استخراج کرد؟ آیا واژه «ژن ایرانی» واژه‌ای علمی و فنی است؟ تئوری توطئه ژن ایرانی چیست؟ 

آیا آنجلینا جولی به‌دنبال موی دختران ایرانی است؟

درخواست آنجلینا جولی، خطاب به همه زنان بوده و نه فقط زنان ایرانی. او در این پست نوشته است:

دوست من Prune Nourry درحال اجرای یک پروژه هنری زیبا است برای نشان‌دادن همبستگی با زنان شجاع ایرانی که برای برابری و حقوق مدنی خود مبارزه می‌کنند و برای ارج نهادن به شجاعت آنها. خانواده من هم در این پروژه شرکت می‌کنند. همه می‌توانند با ارسال یک تار از موهای خود، قبل از ۲۵ فوریه، در این پروژه شرکت کنند.
[آدرس گیرنده تار موهای ارسالی]
این نمایشگاه در ۸ مارس ۲۰۲۳ در نیویورک برگزار می‌شود.
@Strandforwomen
#زن زندگی آزادی
#مهساامینی

در این پست هیچ اشاره‌ای نشده که زنان ایرانی، بریده موهای خود را بفرستند. بنابراین این ادعای همشهری که «آنجلینا جولی از مخاطبانش خواست که از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنند» درست و دقیق نیست. 

آنجلینا جولی، از ابتدای اعتراضات سراسری پس از کشته شدن مهسا امینی، در دو پست دیگر درباره مهسا امینی و محمد قبادلو و یک لایو با رویا پیرایی، حمایت خود را از جنبش اعلام کرده‌است.

https://www.instagram.com/p/CjEFrjEJqyd

https://www.instagram.com/reel/Cl4Sx-fA5cK

https://www.instagram.com/p/CnXcWggu_7h

بنابراین به نظر می‌رسد او در جریان اخبار و رویدادهای ایران بوده‌است. آنجلینا جولی کلیپی منتشر کرده از یک هنرمند فرانسوی به نام پرون نوری (Prune Nourry). این هنرمند فرانسوی، هم همین کلیپ را در اینستاگرام خود منتشر کرده‌است.

بر اساس این ویدیو، پرون نوری و تاتیانا فرانک قرار است در نمایشگاهی در روز جهانی زن در ۸ مارس (۱۷ اسفند) با استفاده از بریده تار موی زنانی از سراسر جهان، از این پروژه هنری رونمایی کنند. در ویدیو ذکر شده که «این یک پروژه جهانی است». همچنین او در دو پست دیگر جزییات بیشتری از این نمایشگاه را بیان کرده‌است.

https://www.instagram.com/p/Co20MnGunoK

آیا ارسال موی ایرانیان، روش خوبی برای جمع‌آوری ژن ایرانی‌ها است؟

خیر. پاسخ منفی به این سوال ریشه در دو موضوع دارد: یکی فناوری استخراج نمونه و دیگر مفهوم ژنتیک ایرانی. کیانوش جهانپور سخنگوی سابق وزارت بهداشت، از جمله کسانی بود که در توییت‌هایش در پاسخ به این ادعا، به این دو موضوع اشاره کرده‌است:

برای تست ژنتیک ایرانی‌ها نیازی به مو و نمونه ژنتیکی از داخل نشینان نیست،
۷میلیون ایرانی مهاجر اغلب ساکن غرب که حدود دو میلیون نفر متولد ایران هستند حجم نمونه بسیار بزرگی است که کسر کوچکی از آن هم کفایت می‌کند.
این قدر تحلیل‌های توهم توطئه‌ای بی‌بنیاد به خورد مخاطب ندهیم!

آیا می‌توان از دسته‌ای از مو بدون ریشه، که سلول ندارد، مولکول‌های دی‌ان‌آ را استخراج کرده و دنباله ژنتیکی هر فرد را به‌دست آورد و اصولا دنباله ژنتیکی هر فرد را از چه طریق به‌دست می‌آورند؟ و دوم اینکه با داشتن دنباله ژنتیکی چندین نفر که محل زندگی آنها در گذشته یا حال یا نسل قبلی آنها، ایران است، اساسا چه اطلاعاتی به‌دست می‌آید و به عبارت دیگر واژه «ژنتیک ایرانی» علمی است؟ 

۱) آیا موی قیچی‌شده بدون ریشه، حاوی اطلاعات ژنتیکی است؟

در زیست‌شناسی مولکولی، تحقیق بر اساس دنباله ژنتیکی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود. دسته اول تحقیقاتی است که به منظور شناسایی یک فرد خاص از یک گونه (مثلا یک انسان خاص) استفاده می‌شود که به آن «انگشت‌نگاری دی‌ان‌آ» یا DNA profiling می‌گویند. دسته دوم تحقیقاتی است که برای شناسایی منحصربه‌فرد گونه‌های جانداران با استفاده از بخش کوتاهی از DNA از یک ژن یا ژن خاص انجام می‌شود درست مانند یک اسکنر سوپرمارکت از نوارهای سیاه بارکدها، نوع کالا را تشخیص می‌دهند. برای همین به این روش DNA barcoding می‌گویند.

در پروژه‌های پلیس جنایی یا تبارشناسی جمعیتی، مانند پروژه ژنوگرافیک موسسه نشنال جئوگرافیک، از «انگشت‌نگاری دی‌ان‌آ» استفاده می‌شود. در این روش‌ها، محققان تلاش می‌کنند به سلول‌های فرد یا فردی از جمعیت مورد مطالعه، دسترسی پیدا کنند تا با استفاده از روش‌های استخراج دی‌ان‌آ، اطلاعات دنباله ژنتیکی فرد مورد نظر را به‌دست بیاورند و با نمونه‌های دیگر مقایسه کنند. به این روش‌ها آزمون ژنتیک می‌گویند.

معمولا در پروژه‌های تبارشناسی از DNA میتوکندریایی استفاده می‌شود. این مولکول DNA با ماده ژنتیکی که در هسته سلول وجود دارد و خصلت‌های ژنتیکی فرد را به نسل بعد منتقل می‌کند، فرق دارد. این DNA در اندامکی به‌نام میتوکندری در سلول قرار دارد. از آنجا که سلول اسپرم تنها حاوی DNA است، باقی اندام سلول تخم، از جمله میتوکندری، از مادر به فرزند منتقل می‌شود. بنابراین این DNA برای شناخت تبار یا در پروژه‌های انسان‌شناسی و … مناسب است. برای این منظور به سلول کامل مانند ریشه مو احتیاج است و با بریده انتهای مو، کار راه نمی‌افتد و نیاز به کندن مو از ریشه است که درد دارد! برای همین در این پروژه‌ها از نمونه بزاق یا خون افراد استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر با توسعه فناوری‌های ژنتیکی و با استفاده از روش‌های بارکدینگ، پژوهشگران به روش‌هایی دست‌یافته‌اند که می‌توان از روی بریده مو هم به دنباله ژنتیکی دست‌‌یافت. از جمله روشی که در سال ۲۰۱۹ توسط ریچارد گرین، پژوهشگر زیست‌شناسی مولکولی دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز توسعه داده شده‌است. او که به‌خاطر تحقیقاتش روی استخراج دی‌ان‌آ از فسیل‌ها و گونه‌های منقرض شده به خصوص بازیافت دی‌ان‌آ نئاندرتال‌ها مشهور است، روش‌هایی را در این زمینه توسعه داده‌است. اما این روش‌ها بسیار جدید و بسیار گران هستند.

بنابراین استخراج دی‌ان‌آ از دسته‌موی بدون ریشه هرچند ممکن است، اما نه چندان راحت است و نه خیلی در دسترس و ارزان.

همان‌طور که جهانپور اشاره کرده، چند میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند. بسیاری از این افراد سالانه به پزشک مراجعه می‌کنند یا به آزمایشگاه رفته و خون می‌دهند که بهترین نمونه برای تست‌های ژنتیک است. غیر از آن آثار زیادی در محل زندگی خود به‌جا می‌گذارند که می‌توان از آنها برای تست ژنتیک استفاده کرد. بنابراین اگر کسی دنبال دنباله ژنتیکی افراد ایرانی باشد، به‌راحتی می‌تواند با مراجعه به آزمایشگاه‌های خارجی، تقریبا از تمام کشور نمونه داشته‌باشد.

۲) واژه «ژن ایرانی» به چه اشاره دارد و چه تحقیقاتی در این زمینه انجام شده؟

تحقیقات علمی درباره ریشه ژنتیکی ساکنان سرزمین ایران، به طور جدی حدود دو دهه پیش با کارهای دکتر مازیار اشرفیان بناب که در آن زمان در دانشگاه کمبریج فعالیت می‌کرد، آغاز شد (لینک مقاله نیچر). بعد از پخش گزارشی از بی‌بی‌سی فارسی که جنجالی شد، او درباره خلاصه تحقیقاتش این‌طور نوشت:

عموم اقوام و گروه های جمعیتی ایرانی که در ایران امروزی (و حتی فراتر از مرزهای سیاسی فعلی ایران) ساکن هستند، علیرغم اینکه دارای تفاوت‌های جزئی فرهنگی هستند و حتی گاه به زبان‌های مختلف هم تکلم می کنند، دارای ریشه ژنتیکی مشترکی هستند و این ریشه مشترک به جمعیتی اولیه که در حدود ده تا یازده هزار سال پیش در قسمتهای جنوب غربی فلات ایران ساکن بوده برمی‌گردد.
این مطالعات ژنتیک نشان می‌دهند که شباهت‌های ژنتیکی ما ایرانیان با اروپاییان نه به دلیل مهاجرت اقوامی از اروپا به ایران (در حدود چهار هزار سال قبل) بلکه به دلیل مهاجرت کشاورزان ایرانی به سمت اروپا (در حدود ده هزار سال قبل) می‌باشد.

اشرفیان بناب، بعدها در برنامه پرگار، یافته‌های تحقیقاتش را شرح داد (دقیقه ۱۱:۴۰):

https://youtu.be/Inc1fn2qwwU?t=698

در سال ۲۰۱۹ تحقیقات دیگری توسط تیم بزرگی از پژوهشگران ایرانی با همکاری پژوهشگرانی از آلمان و استرالیا تقریبا همین نتایج را تایید کرد. براساس این تحقیق با وجود تنوع درون‌گروهی اقوام ایرانی، کل این استخر ژنی، در طول لااقل ۵هزار سال و به احتمال بیشتری لااقل از ۱۰هزار سال پیش به این سو بدون تغییر باقی مانده‌است. دکتر حسین نجم آبادی، رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دراین‌باره می‌گوید:

این تحقیق نشان دهنده وجود خوشه مرکزی ایرانی است که به‌طور قابل توجهی در برگیرنده ترک‌ها و عرب‌های ایرانی است. چهار گروه اتنیکی دیگر ایران (بلوچ، ساکنین جزایر خلیج فارس، سیستانی و ترکمن) با وجودی که جهت‌گیری دائمی به سمت خوشه مرکزی ایرانی دارند، ولی حاصل یک ادغام ژنتیکی قابل ملاحظه با مشارکت جمعیت‌های اجدادی متفاوت هستند.

بنابراین می‌توان گفت حتی اگر واژه «ژن ایرانی» یا «ژنتیک ایرانی» واژه درستی نباشد، ساکنان سرزمین ایران با هر تفاوت زبانی که دارند، منشا ژنتیکی بسیار نزدیکی حداقل تا ۵هزار سال پیش با هم دارند.

توطئه سرقت ژنتیک ایرانی 

با انتشار پست آنجلینا جولی در اینستاگرام، بار دیگر مروجین توطئه ژنتیکی علیه ایرانیان، فعال شدند.

از جمله این افراد، سیدعلیرضا آل‌داوود است که خود را «پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی و مدرس سواد رسانه‌ای» معرفی می‌کند. آل داوود می‌نویسد:

«امروز هم مامور سازمان سیا آنجلینا جولی به بهانه مهسا کوموله از طریق جنبش قیچی کردن مو و انتقال آن دنبال نقشه ژنتیکی ایرانیان است.»

اما این نظریه توطئه هم جدید نیست. تقریبا یک دهه پیش، یک فعال در زمینه حمایت از بیماران سرطانی، به نام شهرزاد ساکن تورنتو، که خود به لوکمیا مبتلا بود تلاش کرد که کمپینی برای «تکمیل اطلاعات بانک اهدا کنندگان مغز استخوان و سلول‌های بنیادی» راه‌اندازی کند. این کمپین از علاقمندان به اهدا می‌خواست که با در اختیار گذاشتن اطلاعات ژنتیکی و دی‌ان‌آ خود به بانک جهانی نگهداری این داده‌ها، به افرادی که نیاز به پیوند دارند کمک کنند زیرا پیدا کردن اهداکنندگانی که با بیمار همخوانی ژنتیکی دارند، کار دشواری است و افرادی که از یک پیشینه قومی و نژادی می‌آیند، می‌توانند همخوانی بیشتری داشته باشند.

در بانک جهانی داده‌های ژنتیکی مربوط به اهداکنندگان مغز استخوان، تعداد داوطلبان ایرانی، کم و یافتن اهداکننده کار دشواری است. اما فعالان این کمیپن (بهرام رادان و گلشیفته فراهانی) از سوی روزنامه وطن امروز متهم به تلاش برای «سرقت پروفایل ژنتیکی» مردم ایران و همکاری با نهادهای جاسوسی برای اهداف بیوتروریستی شدند.

ادعای آن زمان روزنامه‌هایی مانند وطن امروز شبیه ادعای اخیر روزنامه همشهری بود. آنها مدعی بودند با این کار، اطلاعات ژنتیکی ایرانیان به دست دشمن می‌افتد و با استفاده از آن عوامل بیماری‌زایی خاص ایرانیان طراحی می‌شود. چنین ادعاهایی بدون هیچ پشتوانه علمی مطرح می‌شود. این در حالی است که در ویدیوی یاد شده از علاقه‌مندان به اهدا خواسته می‌شد به «بیمارستان شریعتی تهران» بروند و اطلاعات خود را در بانک اطلاعات ژنی ثبت کنند. یعنی اطلاعات و دیتای حاصل از آزمایشی که از بزاق‌ها گرفته و تست می‌شد در بیمارستان شریعتی برداشته شود چون این بیمارستان تهران ارتباط مستقیم با بانک ژن جهانی داشته و می‌توانسته استعلام برای یافتن ژن همسان را پاسخ دهد. یعنی قرار نبوده که اطلاعاتی از کشور خارج شود، بلکه استعلامات سایر کشورها در این بانک بررسی می‌شود. با این‌حال دکتر محمود تولایی رییس انجمن ژنتیک دراین‌باره می‌گوید:

درباره ماجرای خانم فراهانی و داستان شهرزاد هم فارغ از اینکه چه داستان و سناریویی پشتش بوده، اگر منجر به خروج بانک اطلاعات ژنتیک از کشور شود، یک رفتار غیرحرفه ای بوده که این حساسیت‌ها و اتهامات را به همراه داشته. برای نجات یک دختر خانم که کار بسیار زیبایی هم است، می‌شد به بانک ژن از سوی بیمارستان مورد نظر و کشور یاد شده با نهاد متناظر در ایران تماس گرفته شود و همه چیز به صورت حرفه‌ای پیش برود و بعد اگر لازم بود می‌شد از ظرفیت سلبریتی‌ها کمک گرفت برای درخواست از مردم تا نمونه‌های بیشتری اهدا و بررسی شود اما خروج غیرقانونی نمونه‌های خونی در حقیقت رسیدن به یک بانک اطلاعات ژنی بزرگ از مردم یک کشور است که در هر جای دنیا اتفاق بیفتد، واکنش‌های بسیاری به همراه خواهد داشت.

رییس انجمن ژنتیک ایران، درباره این واکنش‌ها نمونه‌ای را ذکر نکرد. اما به نظر می‌رسد:

1. او از ماهیت کمپین مطلع نبوده و تصور کرده که این فعالیت صرفا برای پیدا کردن نمونه همسان برای شهرزاد است و نه تشویق ایرانیان به ثبت اطلاعات خود در بانک اهدای مغز استخوان.
2. دکتر تولایی و از وجود بانک اطلاعات در بیمارستان شریعتی تهران نیز بی‌خبر است که تصور کرده که این کمپین مردم را به ارسال نمونه به خارج از کشور تشویق کرده‌است.

لازم به ذکر است که شهرزاد همان سال به دلیل پیدا نشدن گزینه مناسب برای پیوند مغز استخوان، درگذشت.

پروژه ژنوم ایرانی استنفورد، پردیس ثابتی و شبکه زیتون

کانال تلگرام موسسه مصاف ایرانیان زیر نظر علی‌اکبر رائفی‌پور، پس از انتشار پست آنجلیناجولی، این ادعا را تکرار کرده و نوشته‌است:

سبک جدید جمع‌آوری ژن ایرانی‌ها
«آنجلینا جولی» استوری گذاشته تا براش از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنن.
این حرکت کثیف رو چند سال پیش «گلشیفته فراهانی» و «بهرام رادان» برای غربی‌ها انجام دادن تا روی ژنتیک ایرانی تحقیق کنن و علیه اون ویروس بسازن!

چندین کانال در تلگرام و اکانت در اینستاگرام و توییتر، نزدیک به موسسه مصاف هم در ترویج «توطئه ژنتیکی علیه ایرانیان» نقش دارند. از جمله این اکانت ها در توییتر، اکانت جعبه سیاه است که دو سال پیش و به بهانه تخصص پردیس ثابتی (بیوانفورماتیک) مدعی شده‌بود او به همراه گلشیفته فراهانی در پروژه‌ای با نام «ژنوم ایرانیان در دانشگاه استنفورد»، کار «شبکه زیتون» با هدف خارج کردن ژن ایرانیان از کشور برای اهداف شوم است. دکتر پردیس ثابتی، دختر پرویز ثابتی است که در دهه ۱۳۵۰، رئیس اداره سوم ساواک بود.

شبکه زیتون (و پیمان کریستال)، عنوانی است که مدعیان تئوری توطئه به گروهی اطلاق می‌کنند که مدعی‌اند با ریشه‌های بهایی و یهودی، پیش از انقلاب با ساواک در ارتباط بوده و پس از انقلاب پروژه‌های مانند قتل‌های زنجیره‌ای روشنفکران در دهه ۱۳۷۰ و فعالیت‌های محیط زیستی (که منجر به دستگیری تعدادی از فعالان محیط‌زیست شده‌) را به قصد جاسوسی در ایران ترتیب داده‌اند. از سعید حجاریان و سعید امامی تا احمد باطبی و سید صادق شیرازی و مراد طاهباز و گلشیفته فراهانی را عضو شبکه زیتون می‌دانند. این گروه رسانه‌های نزدیک به بخش خصوصی در اتاق بازرگانی تهران را نیز از بقایای شبکه زیتون می‌دانند. البته همه این ادعاها صرفا بدون ارائه فکت یا نمایش تصاویر مخدوش و غیرقابل اتکا در توییتر یا تلگرام انجام می‌شود. (ویدیو ۱، ویدیو ۲)

اما اهداف این شبکه از «سرقت ژنتیک» چیست؟ برای توضیح، کاربری دیگر از همان جریان با نام کاربری سابق «کشتی نوح» و نام فعلی «یک آدم معمولی» در دفاع از ایده مطرح شده توسط «جعبه سیاه زیتون» ادعای تازه‌ای را مطرح می‌کند: 

«دستکاری میکروب‌ها و ساختن ژنی که فقط روی ایرانی اثر می‌کند فقط یکی از هدف‌های آنهاست، اسم محصولات تراریخته رو شنیدید؟ میتونن با دستیابی به ژنوم ایرانی ها،محصولات غذایی مصرفی رو طوری تغییر ژنتیک بدن که خصوصیات ایرانی که به نفعشون نیست از بین بره ،ترور بیولوژیک نخبگان ایرانی و...»

هیچکدام از ادعاهای این توییت پشتوانه علمی ندارد و نگارنده ظاهرا بدون داشتن مطالعات اولیه در این زمینه، این ادعاها را در کنار هم قرار داده‌است. این مدعیان منبع خود را «پروفسور علی کرمی» معرفی کرده بودند. فکت‌نامه پیش از این، این ادعا را بررسی و به آن نشان شاخدار داده‌بود:

در سال‌های قبل وقتی یک بار اظهارات علی کرمی در جلسه‌ای در استانداری گیلان درباره برنج تراریخته، اعتراض پژوهشگران ایرانی از جمله دکتر مسعود اصفهانی رئیس بنیاد ملی نخبگان استان گیلان را برانگیخت و پایگاه اطلاع‌رسانی بیوتکنولوژی ایران نمونه‌هایی از ادعاهای شبه‌علمی او در زمینه ژنتیک، سلامت و محیط‌زیست را فهرست کرد و به آنها پاسخ داد: برنج ترانسژنیک ایرانی، ترور بیولوژیک نادر طالب‌زاده، آلودگی آب چشمه زمزم در شهر مکه).

علی کرمی از مروجان نوظهور نظریه‌های توطئه در ایران است که مدعی است دانشگاه بقیه‌الله وابسته به سپاه پاسداران تدریس می‌کند و خود را «عضو هیات علمی مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌اله» معرفی می‌کند، اما نام او در فهرست آنلاین اعضای هیات علمی این دانشگاه نیست. 

او معتقد است آمریکا با ساختن ویروس‌های محرک «بی‌دینی» در کار مبارزه بیولوژیک با مسلمانان است و در مورد کوچک شدن آلت تناسلی مردان یا «دخترزا» شدن زنان درنتیجه روش زندگی غربی هشدار می‌دهد.

پیش از همه‌گیری کرونا بیشتر تمرکز علی کرمی در سخنرانی‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی، ترویج توطئه دشمنان برای تضعیف «‌ایمان»‌ و «‌شهادت طلبی»‌ در میان مسلمانان با «‌آلوده کردن مواد غذایی»‌ بود. او مدعیست آمریکا از طریق محصولات تراریخته ژنتیکی به دنبال «‌وابسته کردن مردم به کمپانی‌های ابرقدرت جهانی»‌ است و رواج «محصولات تراریخته توطئه صهیونیزم برای بیمار کردن ملت ایران است و می‌گوید:

اسنادی وجود دارد که برخی کمپانی‌های عظیم دارویی برای فروش داروها و واکسن‌هایشان، مردم را عمدا بیمار می‌کنند؛ یا همه‌گیری و اپیدمی را شایع می کنند، که واکسن‌ها و داروهایشان را بفروشند؛ که سی‌تی اسکن‌های جدید بسازند. 

اما او برخلاف ادعایش هیچ سندی ارائه نمی‌دهند که بتوان این موضوع را در آن مشاهده و بررسی کرد. فکت‌نامه در گزارش دیگری ادعاهای علی کرمی در مصاحبه مفصلش با تسنیم را بررسی کرده‌است.

یکی از مشهورترین ادعاهای علی کرمی، ادعای شبه علمی درباره فان‌وکس بود «واکسن ضد بنیادگرایی، پروژه بزرگ پنتاگون.» این موضع مفصلا در خبرگزاری‌ها وسایت‌های خبری یا پربازدید ایرانی بازتاب پیدا کرد (تسنیم، خبرگزاری حوزه، سایت جوان‌آنلاین، وبلاگ‌های مذهبی، سایت‌های مذهبی برای رفع شبهات، سایت رسمی اداره کل پدافند غیرعامل استانداری خراسان جنوبی، نی‌نی‌سایت). فکت‌نامه این ادعا را هم بررسی کرده و به آن نشان شاخ‌دار داده‌بود.

ظاهرا کرمی از این فرصت‌های حضور در رسانه‌ها استفاده و برای برنامه‌های تجاری خودش بازاریابی کرده‌است.

برای مثال در سایت خود، تبلیغ موسسه‌ای را می‌کند که تحت عنوان «‌بنیاد ملی سبک زندگی سالم»‌ تشکیل داده و از جمله فعالیت‌های آن، برگزاری نمایشگاه محصولات غذایی «‌ارگانیک»‌ است. موسسه‌ای که بعضا در میانه اظهارات تلویزیونی هم به معرفی آن می‌پردازد:

«‌بنیان خانواده در غرب از بین رفته است... به خدا سبک زندگی‌شان جواب نمی‌دهد. سبک زندگی من جواب می‌دهد! سبک زندگی من مبتنی بر نیازهای واقعی تو است، نیازهای واقعی من و تو است... تمام عِلمم را جمع کرده‌ام... بنیاد ملی سبک زندگی سالم را زده‌ام.»‌ 

«مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی» که ظاهرا محل کار آقای کرمی است یکی از زیرمجموعه‌های «پژوهشکده علوم زیستی و پدافند غیرعامل» است که اطلاعات زیادی درباره آن در دست نیست. اما گفته‌های مشابهی را غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران که زیر نظر ستاد کل نیروهای مسلح است، بیان کرده‌است:

«در طرح ژنوم ایرانیان که برخی هنرمندان و شبکه‌های بهایی نیز در آن مشارکت داشتند و برخی مراکز داخلی کشور مانند مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و مراکز غربال‌گری ژنتیک نیز با غفلت و در قالب همکاری‌های علمی و پژوهشی با مطامع علمی و انگیزه‌های پژوهشی همکاری‌هایی را با آنها شروع کرده بودند متوجه شدیم که هدف اصلی آنها سرقت اطلاعات ژنتیکی کشور در مقیاس کلان بوده».

در اینجا منظور از شبکه بهایی، همان ادعای عجیب شبکه زیتون است. فکت‌نامه این ادعای جلالی را درستی‌سنجی کرده‌است.

اشاره سردار جلالی به ادعایی است که سال ۲۰۱۱ با نام «پروژه ژنوم ایرانی استنفورد» مطرح شد و ادعا شد بنیادی به‌نام PARSA مبلغ ۲۵۰هزار دلار گرنت (کمک مالی) به دانشکده بیوتکنولوژی دانشگاه استنفورد درباره تحقیق روی ژنوم ایرانیان پرداخت کرده‌است.

در کنار توضیحات این گرنت نام محققی به‌نام «رکسانا دانشجو» دیده می‌شود که در آن زمان در آن دانشگاه تحقیق می‌کرده و در سایت گروه تحقیقاتی Helix در دانشگاه استنفورد، نام او در پژوهش‌هایی در زمینه ژنتیک در آن سال‌ها دیده می‌شود. بنیاد پارسا در توضیح این گرنت نوشته:

این کمک مالی این امکان را برای تیم تحقیقاتی فراهم می‌کند تا «شجره‌نامه خانوادگی» ایرانیان را کشف کند و چگونگی ارتباط آنها را درک کند. همچنین نگاهی به ژنتیک مردم ایران خواهند داشت، به عنوان نقطه شروعی برای مداخلات بهداشتی بالقوه که می‌تواند از دانش ژنتیک برای ارزیابی خطر بیماری‌های مختلف و پیش‌ینی پاسخ‌های دارویی احتمالی استفاده کند. این پروژه داده‌های پایه مهمی را در مورد شباهت‌ها و تفاوت‌های ژنوم‌های ایرانی و ژنوم انسانی فعلی که عمدتا براساس افراد اروپایی‌تبار تعیین شده‌است، ارائه می‌کند.

همچنین در گزارش دیگری از شبکه زرتشتیان، پروژه ژنوم ایرانی همکاری بین پروفسور راس آلتمن، رییس دانشکده بیوتکنولوژی استنفورد (که نامش در مقالات خانم دانشجو هم دیده می‌شود) و مصطفی رونقی، معاون فناوری (CTO) وقت شرکت ایلومینا، یک شرکت آمریکایی فعال در حوزه بیوتکنولوژی در سن‌دیگو معرفی شده‌است. این مقاله به تحقیقات پردیس ثابتی در هاروارد، در زمینه ژنتیک هم اشاره کرده‌است.

بنابراین این پروژه چیزی شبیه پروژه محققان ایرانی است که در بالا به دو مورد آن اشاره شد. علی کرمی هم در این مورد چند سال بعد و در خرداد ۱۳۹۵ مدعی شد:

باز هم در اثر غفلت مسئولین و عدم حمایت از طرح پیشنهادی اینجانب در ۱۴ سال گذشته، جهت «تعیین ردیف کامل ژنوم ایرانیان (طرح ژنوم ایران)» متاسفانه در ۲ سال گذشته چند دانشمند ایرانی و آمریکایی در دانشگاه استنفورد آمریکا - با حمایت مالی یک بنیاد به‌ظاهر ایرانی - با جمع‌آوری نمونه از اقوام مختلف ایرانی ساکن امریکا، به‌خصوص لس‌آنجلس اقدام به تعیین ردیف کامل ژنوم ایرانیان نموده‌اند.

علی کرمی در اینجا صراحتا اذعان می‌کند که نمونه‌های این پروژه از داخل آمریکا (ایرانیان مقیم لس‌آنجلس) تامین شده و سرقتی در کار نبوده‌است. با این حال سردار جلالی چهار سال بعد در ۱۳۹۹ مدعی شد که از سال ۱۳۹۵ ممنوعیت انتقال داده‌های ژنتیک کشور برقرار شده‌است. علی کرمی در مرداد ۱۳۹۵ در برنامه‌ای در محل خبرگزاری فارس به همراه نادر طالب‌زاده هشدار داده‌بود:

«‌پروژه ژنوم ایرانی از سوی دانشگاه استنفورد انجام شده است... حق ندارد یک کشور خارجی به ژنوم کشور ما را داشته باشد… چرا دانشگاه استنفورد؟ چون سه ایرانی در آن دانشگاه هستند و هیچ‌کس هم صدایش درنیامد. هزینه آن هم از سوی یک شرکت بهایی پرداخت شده است. خدا را شکر آن قدر سر و صدا کردم تا بالاخره در دستور کار سپاه و وزارت اطلاعات قرار گرفت.»‌ 

پاندمی کرونا، فرصتی برای توطئه‌پردازی ژنتیکی

همه‌گیری بیماری کووید۱۹ و ویروس کرونا، این فرصت را برای علی کرمی ایجاد کرد که این ویروس را به تحقیقاتی شبیه پژوهش‌های ژنتیکی ذکر‌شده در بالا مربوط کند. او البته تنها ادعایی را مطرح می‌کند که نه تنها هیچ پشتوانه علمی ندارد، بلکه خودش هم هیچ سندی برای آن ارائه نمی‌دهد و صرفا به صحبت‌های کلی اکتفا می‌کند.

علی کرمی که در اوایل اسفند ۱۳۹۸ گفته‌بود «بنده اپیدمی‌های زیادی در دنیا در ۴۰ سال سابقه علمی خودم دیده‌ام و این کار هراس‌افکنی رسانه‌ای است»، پس از افزایش مبتلایان و مرگ‌ومیر در ماه‌های اول، در گفتگویی در ۲۰ اسفند ۱۳۹۸ نظرش عوض شده و می‌گوید:

«‌الان ژنوم ما در اختیار آمریکا و رژیم صهیونیستی است... پروتئین‌های ما در اختیار آنهاست... می‌توانند ویروس‌های اختصاصی بسازند.
چرا در یک خانواده یک نفر کرونا گرفته و دومی نگرفته است؟ این نشان می‌دهد که می‌توانیم ما رسپتوری [گیرنده‌ای] را طراحی کنیم که ویروس برود و فقط به آن بچسبد...ژنوم ما در اختیار آمریکایی هاست.
آمریکایی‌ها یک سال قبل واکسن این ویروس را ساخته‌اند. برای همین است که کیس‌های [موارد ابتلای] آمریکایی‌ها کم است و به ارتشی هایشان واکسن زده‌اند. ولی کشور ما الان غافلگیر شده‌است.»

آمارهای همه‌گیری کرونا و تحقیقات در مورد منشا این بیماری، همه این ادعاهای کلی و بدون سند را رد کرد. آیت‌‌اله خامنه‌ای با اشاره‌ای غیرمستقیم به همین تئوری، در سوم فروردین ۱۳۹۹ اعلام می‌کند:

«‌شما آمریکایی‌ها متهمید به اینکه این ویروس را شما تولید کرده‌اید؛ [هرچند] من نمی‌دانم چقدر این اتهام حقیقی است... گفته می‌شود که با استفاده‌ از آشنایی‌های ژنتیک ایرانی که از وسایل مختلفی به دست آورده‌اند، یک بخشی [از ویروس] را بالخصوص برای ایران درست کرده‌اند.»‌

فکت‌نامه این ادعاها را در زمان رواج کرونا بررسی و درستی‌سنجی کرده‌بود:

پس از سخنرانی نوروزی رهبری جمهوری اسلامی، شایعه‌های نادرستی درباره مشکلات اپی‌ژنی در واکسن‌های mRNA پخش شد. اپی‌ژنتیک (Epigenetics) به مطالعه عوامل محیطی گفته‌می‌شود که باعث روشن یا خاموش شدن ژن‌ها شده و بر چگونگی خوانده‌شدن ژن‌ها اثر می‌گذارد.

فناوری واکسن‌های mRNA شرکت بایون‌تک آلمان در واکسن‌های فایزر و مدرنا به‌کار رفته است. جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۷ به مدیرعامل شرکت بایون‌تک (اوگور شاهین) جایزه نیم‌میلیون دلاری مصطفی را به‌خاطر همین کشف اهدا کرده‌بود. اما در ادامه ادعای شبه‌علمی مشکلات اپی‌ژنی در این واکسن‌های mRNA در نامه‌ای منتسب به ۲۵۰۰ پزشک که کمتر از ۲۰۰ امضا داشت، منتشر شد.

علیرضا مرندی، وزیر بهداشت اسبق و پزشک نزدیک به آیت‌اله خامنه‌ای از اهداکنندگان جایزه مصطفی به شاهین بود. در نامه ۲۵۰۰ پزشک که در راس امضاکنندگانش نام او دیده می‌شود، آمده بود:

به گفته متخصصان ژنتیک پزشکی، با توجه به نوظهور بودن واکسن‌های نسل سوم یا ژنی، هنوز نمی توان از احتمال ایجاد عوارض جانبی بلند مدت مانند ایجاد تغییرات اپی ژنتیکی در سلولهای بدن انسان توسط آنها، مطمئن بود، چرا که هنوز مطالعات بلندمدت چندساله در خصوص این گونه واکسن‌ها انجام نشده‌است.

ادعای مشکلات اپی‌ژنی در واکسن‌های mRNA ادعایی شبه‌علمی است فکت‌نامه قبلا موارد زیر را راستی‌آزمایی کرده‌است:

با این حال، به دستور خامنه‌ای، علاوه بر واکسن‌های mRNA واردات سایر واکسن‌ها هم که از ویروس ضعیف یا پروتئین نوترکیب استفاده می‌کردند اگر تولید‌کننده در آمریکا و انگلیس بود، ممنوع شد.

معلوم نیست که چند ایرانی به‌خاطر دستور ممنوعیت «واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی» توسط خامنه‌ای مردند. اما یکی از مبانی آن دستور، ادعای شبه علمی «عوارض اپی‌ژنی واکسن‌های mRNA» بود. کارشناسانی، تخمین چند ده‌هزار مرگ‌ومیر را تنها ۶ ماه بعد از آن دستور ذکر کرده‌اند.

همشهری در گزارشی با عنوان «سبک جدید جمع‌آوری ژن دختران ایرانی‌! این بار به شیوه آنجلینا جولی» نوشت: «آنجلینا جولی در صفحه اینستاگرام خود از مخاطبانش خواست که از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنند و اینگونه سبک جدید جمع آوری ژن ایرانی‌ها را رقم زد.»

اما آنجلینا جولی، در پستش نوشته: «دوست من درحال اجرای یک پروژه هنری زیبا برای نشان‌دادن همبستگی با زنان شجاع ایرانی است که برای برابری و حقوق مدنی خود مبارزه می‌کنند ... همه می‌توانند با ارسال یک تار از موهای خود، قبل از ۲۵ فوریه، در این پروژه شرکت کنند… این نمایشگاه در ۸ مارس ۲۰۲۳ در نیویورک برگزار می‌شود.»

در این پست هیچ اشاره‌ای نشده که زنان ایرانی، بریده موهای خود را بفرستند. مخاطب آن همه بوده و نه فقط زنان ایرانی. بنابراین این ادعای همشهری که «آنجلینا جولی از مخاطبانش خواست که از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنند» درست نیست. 

اما ارسال بریده مو هم روش خوبی برای جمع‌آوری نمونه ژنتیکی نیست. در یکی دو سال اخیر، محققان دیرینه‌شناس توانسته‌اند روش‌هایی را توسعه دهند که با استفاده از انتهای تار مو، بتوان دنباله ژنتیکی را تا حدودی بازیابی کرد. اما این روش‌ها گران هستند و برای تحقیقاتی نادر مانند استخراج دنباله ژنتیکی نئاندرتال‌ها استفاده شده‌اند. برای افراد مختلف می‌توان از خون یا آب دهان یا  در نهایت از ریشه مو استفاده کرد (مو باید از ریشه کنده شود).

تحقیقات علمی در موسسات معتبر ایرانی و خارجی انجام شده که نشان‌دهنده شباهت‌های بسیار زیاد دنباله ژنتیکی مردمان ساکن ایران، فارغ از زبانی که به آن صحبت می‌کنند است. اما اینکه با استفاده از این شباهت، یک عامل بیماری‌زا طراحی شود که مخصوص ایرانیان است، هیچ پشتوانه علمی ندارد و شبه‌علم است.

توطئه سرقت ژنتیک ایرانی را افرادی نزدیک به حاکمیت جمهوری اسلامی، مانند سردار جلالی از سازمان پدافند غیرعامل، «پروفسور علی کرمی» مدعی استادی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله، موسسه مصاف ایرانیان زیر نظر علی‌اکبر رائفی‌پور، روزنامه وطن امروز و … مطرح کرده‌اند و حتی ادعایهای آنها از زبان رهبری جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای هم بیان شده‌است.

مروجین توطئه سرقت ژنتیک ایرانی، با دستاویز قرار دادن مسائلی مانند کمپین‌هایی برای تشویق به ثبت‌نام در بانک اهدای مغز استخوان برای بیماران مبتلا به سرطان یا اختصاص یک گرنت پژوهشی در دانشگاه استنفورد یا تحقیقات دکتر پردیس ثابتی (دختر پرویز ثابتی رئیس اداره سوم ساواک) در دانشگاه هاروارد و … این توطئه‌ها را بیان کرده‌اند.

کووید۱۹ هم فرصتی برای آنها پیش آورد که در نخستین روزهای همه‌گیری، این بیماری را نیز توطئه ژنتیکی علیه ایرانیان بدانند. اما این ادعاها، کلی‌گویی و شبه‌علم است و هیچ پشتوانه‌ای برای آنها وجود ندارد.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای همشهری همشهری که «آنجلینا جولی خواست که از تار موی دختران ایرانی نمونه ارسال کنند و اینگونه سبک جدید جمع آوری ژن ایرانی‌ها را رقم زد» نشان شاخدار می‌دهد.