تراپی نور قرمز؛ یک «سرندیپیتی» در لب مرز شبه‌علم و پلاسیبو

در شبکه‌های اجتماعی ادعاهای زیادی درباره تراپی با نور قرمز (RLT) مطرح شده و عنوان شده که «تراپی نور قرمز بهترین روش برای مقابله با پیری است» (اینستاگرام). در یکی از توییت‌های پربیننده هم درباره این موضوع آمده:

«ناسا، ورزشکارای حرفه‌ای و سلبریتی‌ها ازش استفاده می‌کنن تا سلول‌هاشون رو تا ۲۰۰درصد تقویت کنن. در اصل توی دهه ۱۹۹۰ توسط ناسا آزمایش شده: از طول موج‌های خاص (۶۶۰ و ۸۵۰ نانومتر) استفاده می‌کنه. به نیروگاه‌های سلول‌هاتون (میتوکندری‌ها) سوخت می‌رسونه. بدون اشعه UV، با حداقل گرما، فقط نور خالص که بدنتون رو از درون انرژی می‌ده. نور قرمز ATP (انرژی سلولی) رو تحریک می‌کنه. مطالعات تحت رهبری هاروارد نشون می‌دن که خروجی میتوکندری می‌تونه تا ۲۰۰درصد افزایش پیدا کنه. نتیجه؟ بهبود سریع‌تر، کاهش التهاب و اثرات ضدپیری قدرتمند. فواید تأییدشده با تحقیقات واقعی.معکوس کردن پیری پوست: کلاژن رو حدود ۳۱درصد افزایش می‌ده، چین و چروک رو کم می‌کنه، پوست رو صاف و سفت می‌کنه. رشد مجدد مو: آزمایش‌های بالینی نشون دادن موها پرپشت‌تر و متراکم‌تر می‌شنیه مطالعه نشون داد بعد از ۲۴ هفته، تراکم مو ۳۹درصد افزایش پیدا کرده. ریکاوری عضلانی: داده‌ها نشون می‌دن که درد عضلانی کاهش پیدا می‌کنه و ترمیم سریع‌تر اتفاق می‌افته. تقویت سیستم ایمنی: مطالعات نشون می‌دن که پاسخ ایمنی بهبود پیدا می‌کنه.تسکین مفاصل: درد مفاصل و آرتروز می‌تونه ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش پیدا کنه و چیزای دیگه.خواب: تولید ملاتونین رو افزایش می‌ده و باعث استراحت عمیق‌تر می‌شه.بهبود زخم: مطالعات نشون می‌دن که ترمیم بافت ۵۰درصد سریع‌تر اتفاق می‌افته.سلامت مغز: مطالعات اولیه نشون‌دهنده فوایدی برای عملکرد شناختی هست. حتی پتانسیلی برای حمایت از هورمون‌ها وجود داره.تیروئید: یه مطالعه در سال ۲۰۱۳ بهبود عملکرد رو نشون داد.تستوسترون: یه مطالعه آزمایشی کوچک نشون داد که نور روشن تستوسترون رو حدود ۵۰٪درصد افزایش می‌ده، نور نزدیک به مادون قرمز هم ممکنه فواید مشابهی داشته باشه.غیرمستقیم: خواب بهتر + کاهش التهاب می‌تونه هورمون‌ها رو بهبود بده.»

فکت‌نامه پیش‌از این بارها به انواع شبه‌علم «طب ارتعاشی» یا «انرژی درمانی» پرداخته‌بود؛ چه از نوع انرژی فرضی (Putative Energy Medicine) مانند عرفان حلقه (محمدعلی طاهری) و چه از نوع انرژی واقعی (Veritable Energy Medicine) مانند انواع فرکانس و جریان (آدام مرادی). ادعای «قدرت شفابخش نور قرمز» علاوه‌بر این که در ظاهر در دسته دوم قرار می‌گیرد، به همراه خود دو علامت دیگر شبه‌علم‌های مشابه را هم دارد: «کشف دانشمندان ناسا» و «تحقیقاتی به رهبری هاروارد».

اما با کمال تعجب آثار ضد التهابی بالینی تراپی نور قرمز، واقعی است و از آن جالب‌تر این که کشف دانشمندان ناسا است و محققانی از هاروارد هم روی آن تحقیق کرده‌اند ولی همچنان «آثار تراپی نور قرمز» برای فکت‌نامه «شبه‌علم» است و «تراپی نور قرمز بهترین روش برای مقابله با پیری» شاخ‌دار است و گزارش‌ها یا دوسوکور نیستند یا در بهترین حالت پلاسیبو هستند.

تراپی نور قرمز به‌خصوص بعد از یک برنامه تاکر کارسون درباره آثار آن در اندام جنسی مردانه، مورد توجه قرار گرفت و راستی‌آزمایی شد. آثار ضد التهابی بالینی تراپی نور قرمز یک سرندیپیتی است. فضانوردان ناسا برای کشاورزی در فضا، گیاهان را زیر LEDهای قرمز که طول‌موج‌های بهینه‌ای برای فتوسنتز گیاهان داشتند پرورش می‌دادند. در ایستگاه‌های فضایی تنگ اولیه، دست‌وبال فضانوردان زیاد زخمی می‌شد اما مشاهده جالبی رخ داد: پژوهشگران و فضانوردانی که زیر این LEDها کار می‌کردند متوجه شدند خراش‌ها و بریدگی‌های دست‌شان سریع‌تر از حالت عادی بهبود می‌یابد. این جرقه‌ای بود که ناسا را متوجه «قدرت شفابخش نور قرمز» کرد. دانشمندان دنبال راهی غیردارویی برای کمک به این مشکلات بودند و پای دانشگاه هاروارد هم به این تحقیقات باز شد.

اما تراپی نور قرمز چیست؟ از اثر تاباندن نور قرمز بر بدن چه می‌دانیم؟ آیا باعث مقابله با پیری می‌شود؟ آیا به بهبود زخم، رشد مو، تیروئید، درد مفاصل، سلامت مغز و تستسترون کمک می‌کند؟ این ادعاها چقدر اعتبار دارد، چقدر اغراق‌شده است و چقدر شبه‌علمی است؟

از تراپی نور قرمز چه می‌دانیم؟

تراپی نور قرمز (Red Light Therapy یا به‌اختصار RLT) یک نوع فتوتراپی است که در آن از طول‌موج‌های معینی از نور قرمز و مادون قرمز نزدیک استفاده می‌شود. این روش که به آن فتوبیو مدولاسیون یا لیزر کم‌توان نیز می‌گویند، ادعا می‌کند با تأثیر بر سلول‌ها می‌تواند فرآیندهای ترمیمی و متابولیکی بدن را تحریک کند. در سال‌های اخیر، RLT به دلیل کاربردهای بالقوه در بهبود پوست، رشد مو، کاهش درد و حتی سلامت عمومی مورد توجه قرار گرفته است.

یافته اساسی و پشتوانه علمی تراپی نور قرمز:

نور قرمز و مادون قرمز نزدیک با طول‌موج‌های تقریباً ۶۳۰ تا ۹۰۰ نانومتر می‌توانند تا عمق چند میلی‌متری تا چند سانتی‌متری در بافت نفوذ کنند. پژوهش‌ها (کالج پزشکی ویسکانسین و ناسا) نشان می‌دهند این طول‌موج‌ها در زنجیره تنفسی سلولی موثر است و جذب فوتون‌های قرمز/مادون‌قرمز موجب تحریک فعالیت میتوکندری و افزایش تولید آدنوزین‌تری‌فسفات (ATP) مولکول حامل انرژی، در سلول می‌شود و در نتیجه به ترمیم و شفای بافت کمک می‌کنند. همچنین تغییر در بیان ژن‌های مرتبط با التهاب و رشد می‌تواند به تسریع ترمیم بافت و کاهش التهاب منجر شود. به بیان دیگر، نور قرمز نوعی اثر ضدپیری و ضدالتهابی در سطح سلولی اعمال می‌کند؛ هم‌زمان جریان خون موضعی را بهبود می‌بخشد و تولید عوامل رشد را تحریک می‌کند.

تراپی نور قرمز چقدر موثر است؟

مدعیان RLT کاربردهای زیادی برای آن ذکر می‌کنند؛ از بهبود ظاهر پوست و مو تا تسکین دردهای مزمن و حتی بهبود عملکرد اندام‌های داخلی. در این بخش ادعاهای مطرح‌شده را در حوزه‌های کلیدی مرور کرده و شواهد علمی پشتیبان یا ناقض هر کدام را بررسی می‌کنیم:

۱) سلامت و ضدپیری پوست

خلاصه: شواهد مثبت در محیط آزمایشگاهی. بدون هیچ گزارشی از تاثیر بالینی جدی یا رفع فوری مدت کوتاهی بعد از در معرض قرار گرفتن. انجامش تقریبا بی‌فایده اما ایمن و بی‌ضرر ارزیابی می‌شود.

گفته می‌شود که RLT می‌تواند تولید کلاژن را در پوست تحریک کند، چین‌وچروک‌ها را کاهش دهد و به ترمیم آسیب‌های ناشی از نور خورشید کمک کند:

۱-۱) افزایش کلاژن و کاهش چروک: در یک مطالعه آزمایشگاهی (Barolet و همکاران - ۲۰۰۹) بافت مهندسی‌شده پوست انسان ۱۱ بار تحت LED با طول‌موج ۶۶۰ نانومتر قرار گرفت. نتیجه این بود که میزان پرولین‌کلاژن (پیش‌ساز کلاژن) در پوست درمان‌شده به‌طور میانگین ۳۱درصد بیشتر از گروه کنترل بود و سطح آنزیم‌های تجزیه‌کننده کلاژن (MMP-1) نیز ۱۸درصد کمتر شد. مطالعه دیگری (Lee و همکاران - ۲۰۰۷) نشان داد ترکیب طول‌موج قرمز ۶۳۳ نانومتر و مادون‌قرمز ۸۳۰ نانومتر می‌تواند طی درمان چند هفته‌ای تا ۳۶درصد عمق چین‌وچروک‌ها را کاهش داده و ۱۹درصد الاستیسیته پوست را افزایش دهد، بدون هیچ‌گونه آسیب حرارتی یا عارضه جانبی. همچنین در پژوهش (Ablon - ۲۰۱۸) که یک کارآزمایی تصادفی دوسوکور کنترل‌شده با دارونما بود، استفاده از LED قرمز/مادون‌قرمز بهبود معناداری در زبری پوست، میزان آبرسانی و تراکم کلاژن جلدی ایجاد کرد.

۱-۲) ترمیم آسیب‌ها و لک‌های پوستی: شواهدی وجود دارد که RLT در بهبود بافت پوست و کاهش لکه‌های ناشی از آفتاب یا زخم‌ها نیز مفید است. در یک تحقیق ۹۶درصد از افراد پس از درمان با LED کهربایی (۵۹۰ نانومتر) پوست صاف‌تر، قرمزی کمتر داشته‌اند. تحلیل بافت‌شناسی در این افراد افزایش کلاژن در درم پاپیلاری و کاهش آنزیم‌های تخریب‌کننده کلاژن را نشان داد، بدون گزارش درد یا عوارض.

جمع‌بندی شواهد: اثرات RLT معمولا پس از چند هفته درمان مکرر ظاهر می‌شوند و نتایج دائمی نیستند (نیاز به نگهدارنده). بسیاری از این مطالعات حجم نمونه کوچکی داشته یا طراحی آن‌ها بهینه نبوده و امکان سوگیری انتشار (چاپ بیشتر نتایج مثبت) نیز مطرح است. ایمنی RLT (بی‌ضرر بودن یا اصطلاحا غیرتهاجمی بودن) در حوزه پوست تایید شده و عارضه‌ای گزارش نشده است. سازمان FDAنیز استفاده از برخی دستگاه‌های LED را به عنوان ابزار پوست‌آرایی بدون نیاز به نسخه مجاز دانسته است (برای مثال ماسک‌های LED جهت مصارف خانگی)، هرچند تأکید دارد که ادعاهای پزشکی این دستگاه‌ها باید با احتیاط برداشت شود.

۲) رشد مجدد مو

خلاصه: بی‌اثر یا در حد خفیف. تحقیقات ناقص یا سوگیرانه. بی‌خطر و قابل ترکیب با درمان‌های دیگر.

ادعای دیگر RLT، تحریک رویش مو و درمان ریزش مو به‌ویژه آلوپسی آندروژنیک (ریزش موی الگوی مردانه/زنانه) است. مکانیزمی که برای این اثر بیان می‌شود شامل افزایش خون‌رسانی پوست سر، طولانی کردن فاز رشد فولیکول مو و کاهش التهاب اطراف فولیکول‌ها است.

یک مطالعه ۲۴ هفته‌ای در کره جنوبی با حضور ۵۰ فرد دچار آلوپسی آندروژنیک (کچلی ژنتیک)، از کلاه مجهز به LEDهای قرمز (۶۳۰–۶۹۰ نانومتر) و مادون‌قرمز (۸۲۰–۹۷۰ نانومتر) به مدت ۲۰ دقیقه در روز استفاده کرد. پس از ۲۴ هفته، تراکم موها و ضخامت‌شان به‌طور معناداری افزایش یافت (افزایش میانگین قطر و تعداد مو در ناحیه‌ی مورد بررسی) و چربی پوست سر در ناحیه ورتکس کاهش چشمگیری نشان داد. حدود ۷۳درصد از شرکت‌کنندگان نیز بهبود کلی در ظاهر مو و پوست سرشان را گزارش کردند.

در یک کارآزمایی دیگر که با دستگاه لیزر شانه‌ای (LaserComb) انجام شد، افراد مبتلا به ریزش مو طی ۲۶ هفته درمان سه بار در هفته، افزایش قابل توجهی در چگالی موی انتهایی (terminal hair) داشتند (در برخی گزارش‌ها حدود ۳۰ تا ۴۰درصد نسبت به شروع).

جمع‌بندی شواهد: تقریبا تمام مطالعات موافق‌اند که این روش بی‌خطر است و در بخشی از افراد هم به بهبود نسبی تراکم و ضخامت مو منجر می‌شود. البته نتایج در همه افراد یکسان نیست و عوامل فردی نقش دارند. نوردرمانی را نمی‌توان «درمان قطعی ریزش مو» نامید، اما به‌عنوان یک روش مکمل غیرتهاجمی، بی‌ضرر است هر چند احتمالا بی‌فایده هم باشد.

۳) بهبود دردهای عضلانی و مفصلی

خلاصه: شواهد قوی‌تر نسبت به سایر ادعاها. این همان بخشی است که از لبه شبه‌علم عبور کرده و چندین تحقیق و مرور سیستماتیک اثر ضددرد و ضدالتهاب را تایید کرده‌اند. در دستورالعمل‌های درد به‌عنوان گزینه مکمل مطرح است هرچند راه‌حل استانداردی نیست.

نوردرمانی کم‌توان ابتدا در پزشکی برای تسریع ترمیم زخم‌ها و کاهش درد مورد توجه قرار گرفت. یکی از انگیزه‌های اولیه ناسا برای پژوهش روی LED قرمز همین کاربرد بود. یافته‌های به‌دست‌آمده از آن زمان تاکنون، پشتوانه‌ی ادعای مؤثربودن RLT در کاهش درد و التهاب در بافت‌های عمقی‌تر است.

۳-۱) ترمیم آسیب‌های بافتی: طی همکاری ناسا و دانشگاه ویسکانسین در دهه ۱۹۹۰ آزمایش‌ها روی حیوانات نشان داد که LEDهای پرتوان قرمز و مادون‌قرمز می‌توانند ترمیم زخم‌های کم‌اکسیژن را تسریع کنند و رشد سلول‌های پوستی، استخوانی و عضلانی را در کشت‌های سلولی به‌طور محسوس افزایش دهند. در یکی از این مطالعات، سلول‌های پوست و عضله که در آزمایشگاه زیر نور LED مادون‌قرمز رشد داده شدند تا ۱۵۰ تا ۲۰۰درصد سریع‌تر از سلول‌های کنترل تکثیر شدند.

ادعای مشهور و نادرست «ورزشکارای حرفه‌ای و سلبریتی‌ها ازش استفاده می‌کنن تا سلول‌هاشون رو تا ۲۰۰درصد تقویت کنن.» که در ابتدا نقل شد، از اینجا می‌آید.

همچنین، به پرسنل نیروی دریایی آمریکا دستگاه‌های LED داده شد تا آسیب‌های عضلانی ناشی از تمرینات سخت را درمان کنند؛ گزارش‌ها حکایت از ۴۰درصد بهبود بیشتر در آسیب‌های اسکلتی-عضلانی و ۵۰درصد التیام سریع‌تر در بریدگی‌ها (کاهش زمان ترمیم از ۱۴ روز به ۷ روز) در گروه نوردرمانی در قیاس با گروه کنترل بود. این نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده بود و نشان داد نور قرمز نه تنها درد و التهاب را کم می‌کند بلکه روند بهبود بافت را نیز سرعت می‌بخشد.

۳-۲) کاهش درد و التهاب مزمن: تحقیقات متعددی اثر ضددرد (آنالژزیک) نور قرمز را بررسی کرده‌اند. یک فراتحلیل روی بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو نشان داد که لیزر کم‌توان با طول‌موج مادون‌قرمز (حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ نانومتر) می‌تواند درد و خشکی مفصل را به‌طور معنی‌داری کاهش دهد و عملکرد را بهبود بخشد، البته به شرط رعایت دوز مناسب انرژی.

آژانس‌های سلامت نیز به تدریج این روش را پذیرفته‌اند: دستگاه نوردرمانی WARP 10 که توسط شرکت Quantum Devices با الهام از تحقیقات ناسا ساخته شد، در دهه ۲۰۰۰ تاییدیه FDA را برای تسکین موقت دردهای خفیف عضلانی و مفصلی، آرتریت و اسپاسم عضلانی دریافت کرد. این تأییدیه بدان معناست که شواهد کافی برای بی‌خطر بودن و اثربخشی نسبی کوتاه‌مدت آن وجود داشته است. مکانیسم احتمالی این اثر، افزایش جریان خون موضعی و تخلیه سریع‌تر متابولیت‌های التهابی به‌علاوه افزایش ATP برای ترمیم سلول‌های عضلانی است.

جمع‌بندی شواهد: به طور خلاصه، RLT در کاهش دردهای اسکلتی‌عضلانی و التهاب پشتوانه خوبی دارد اما باید توجه کرد که اثر نوردرمانی غالباً موقتی است. مثلاً برای آرتروز زانو نیاز به جلسات مکرر هفتگی دارد تا درد مهار شود و در صورت توقف درمان ممکن است درد برگردد. همچنین همه افراد پاسخ یکسان نمی‌گیرند؛ حدود ۲۰ تا ۳۰درصد ممکن است پاسخ قابل توجهی نشان ندهند که احتمالاً به تفاوت‌های زیستی فردی یا تفاوت در پارامترهای دستگاه‌ها مربوط است. با این وجود، به دلیل بی‌ضرر بودن و ایمن بودن روش، بسیاری از متخصصان درد در کنار دارو، از آن استفاده می‌کنند.

۴) تقویت سیستم ایمنی

خلاصه: بی‌اثر است و آثار گزارش‌شده همه غیرمستقیم، از طریق کاهش التهاب است نه تاثیر مستقیم بر تقویت مستقیم ایمنی.

موضوع تقویت یا تنظیم سیستم ایمنی بدن به طور مستقیم کمتر مطالعه شده، اما اثرات ضدالتهابی و ترمیمی RLT (بخش ۳) می‌تواند جنبه‌هایی از پاسخ ایمنی را تحت تأثیر قرار دهد. ادعا می‌شود که نور قرمز با کاهش التهاب مزمن، بهبود عملکرد سلول‌های ایمنی و حتی افزایش سطح هورمون‌هایی نظیر ملاتونین که بر ایمنی تأثیر دارند، در مجموع مقاومت بدن را بالا می‌برد. مروری بر شواهد:

۴-۱) تنظیم التهاب: مطالعاتی نشان داده‌اند RLT سیستم ایمنی بیش‌فعال را آرام و سیستم کم‌کار را تحریک می‌کند (ایمونومدولاسیون). باید تأکید کرد این نتایج عمدتا از مدل‌های حیوانی یا کشت سلولی به دست آمده و در بدن انسان به طور بالینی کاملا ثابت نشده‌اند.

۴-۲) پیشگیری از عفونت: در کارآزمایی‌های بالینی مربوط به زخم‌ها و جراحت‌ها، دیده شده که نوردرمانی با تسریع ترمیم بافت آسیب‌دیده، می‌تواند خطر عفونت‌های فرصت‌طلب را کاهش دهد. به عنوان مثال، در مطالعه‌ی بیماران سرطانی که به‌علت شیمی‌درمانی مبتلا به زخم‌های دهانی شدید (موکوزیت دهانی) شده بودند، استفاده از یک دستگاه LED قرمز که روزانه ۱ دقیقه روی گونه تابانده می‌شد، باعث بهبود سریع‌تر زخم‌ها و پیشگیری از ایجاد زخم‌های جدید شد (Margolis انکولوژیست بیمارستان کودکان ویسکانسین) و کیفیت زندگی این بیماران را بالا برد.

در زمان کووید هم مطالعه شد و تاثیر مثبتی از همان راه های ثانویه داشت و ربطی مستقیمی به سیستم ایمنی نشان نداد.

جمع‌بندی: می‌توان گفت RLT نقش تقویتی مستقیمی بر سیستم ایمنی سالم ندارد به آن معنا که مثلاً گلبول‌های سفید یا پادتن‌ها را لزوماً بالا ببرد؛ بلکه اثر اصلی آن مدیریت التهاب است و ادعای صریح «افزایش سیستم ایمنی» گمراه‌کننده است.

۵) بهبود خواب و ملاتونین

خلاصه: مطالعه شده اما اثر قابل توجهی بر بی‌خوابی مزمن ثابت نشده است.

یکی از ادعاهای رایج درباره RLT این است که تابش نور قرمز قبل از خواب می‌تواند کیفیت خواب را بهبود بخشد. این ادعا بر چند پایه نظری استوار است: نخست آن‌که نور قرمز برخلاف نور آبی صفحه‌نمایش‌ها، ریتم شبانه‌روزی را مختل نمی‌کند؛ دوم این‌که شاید RLT ترشح هورمون ملاتونین (که به «هورمون تنظیم خواب» مشهور است) را افزایش دهد؛ و سوم این‌که نور قرمز ممکن است با ایجاد آرامش عضلانی و گرمای ملایم، بدن را برای خواب آماده کند.

مطالعه کوچکی روی ۲۰ ورزشکار مرد نشان داد ۳۰ دقیقه نوردرمانی کل بدن قبل خواب، میزان ملاتونین شبانه را بالا می‌برد و کیفیت خواب را نسبت به دارونما بهبود می‌دهد. در مقابل یک کارآزمایی تصادفی روی ۱۱۴ فرد سالم نشان داد افرادی که قبل خواب از RLT استفاده کرده بودند در طول شب دفعات بیشتری بیدار شدند و در پرسشنامه‌ها احساسات منفی بیشتری (نظیر اضطراب) نسبت به گروه کنترل گزارش کردند.

جمع‌بندی: بنابراین توصیه عملی مبتنی بر شواهد فعلی این است که اگر مشکلی در به خواب رفتن دارید، قرارگیری در معرض نور قرمز/مادون‌قرمز قبل از خواب شاید مفید باشد. با این حال، کیفیت پژوهش‌های موجود چندان بالا نیست (اغلب حجم نمونه کوچک یا شرایط خاص دارند) و هنوز مشخص نیست بهترین شیوه استفاده چگونه است و به طور کلی شبه‌علمی است.

۶) سلامت مغز و بهبود شناخت

خلاصه: تنها شواهد اولیه و محدودی گزارش شده‌است؛ نمونه‌های کوچک و پایلوت‌هایی با نتایج امیدبخش اما نیازمند تایید در مقیاس بزرگ. فعلاً امیدوارکننده اما تجربی و تاییدنشده، تلقی می‌شود.

ادعای دیگر فوتوتراپی، استفاده از نور مادون قرمز از طریق جمجمه برای بهبود عملکرد مغز است. این ایده که گاهی از آن با عنوان «کلاه نوردرمانی» یا Transcranial PBM یاد می‌شود، بر این اساس است که مادون قرمز با طول‌موج حدود ۸۱۰–۸۵۰ نانومتر می‌تواند تا چند سانتی‌متر به داخل بافت نفوذ کند و به مغز برسد. اگر میتوکندری سلول‌های عصبی نور را جذب کنند، ممکن است متابولیسم و بقای نورون‌ها بهتر شود و در نتیجه عملکرد مغزی یا ترمیم آسیب‌های مغز تسهیل شود.

تصویر: کلاه ساخته‌شده در بیمارستان جنرال ماساچوست که بخشی از دانشکده پزشکی هاروارد است و برای تحقیق روی آثار نور قرمز بر عملکرد مغز ساخته شده‌است:

۶-۱) ایمنی و اثرات نور بر مغز: یک مطالعه مهم در بیمارستان عمومی ماساچوست (همان تحقیق مورد اشاره در هاروارد، ۲۰۲۰) منتشر شد که ۶۸ بیمار به دو گروه تقسیم شدند؛ گروه درمان طی چند هفته با استفاده از یک کلاه مخصوص که ده‌ها LED مادون قرمز داشت، نوردرمانی دریافت کردند و گروه کنترل همین کلاه را بدون روشن کردن LEDها بر سر می‌گذاشتند. اولا هیچ عارضه یا مشکلی گزارش نشد و تحمل بیمارها بسیار خوب بود (از ۲۸ بیماری که حداقل یک جلسه درمانی گرفتند، هیچ‌کدام عارضه‌ای نداشتند). ثانیا تصویربرداری MRI از مغز نشان داد که در گروه درمان نسبت به کنترل، تغییرات معناداری در یک شاخص بافت سفید (یکپارچگی میلینِ نورون‌ها) دیده می‌شود که نشان می‌داد نور واقعا به مغز رسیده و اثری زیستی بر جای گذاشته است.

۶-۲) بهبود شناخت و حافظه: در موارد خفیف‌تر، مثل اختلال شناختی خفیف یا دمانس اولیه، نیز پژوهش‌هایی در حال انجام است (مطالعه‌ای در ۲۰۱۷). علاوه بر دمانس، مواردی نظیر افسردگی و اضطراب نیز هدف تحقیقات نوردرمانی بوده‌اند. تئوری این است که بهبود فعالیت نورونی در نواحی تنظیم‌کننده خلق از طریق افزایش ATP می‌تواند علائم افسردگی را تخفیف دهد. ولی هنوز شواهد پراکنده است و برای نتیجه‌گیری کافی نیست.

۶-۳) اختلالات مزمن مغز: پژوهشگرانی (Margaret Naeser از دانشگاه بوستون) گزارش‌های موردی از بهبود عملکرد تکلم و حافظه در کهنه‌سربازان با آسیب مغزی مزمن پس از چند ماه استفاده منظم از نور مادون قرمز (به صورت کلاه و پروب داخل بینی) منتشر کرده‌اند. این اظهارات هنوز در حد فرضیه‌اند و نیازمند تحقیقات کنترل‌شده.

جمع‌بندی:RLT در سلامت مغز یک حوزه نوظهور و امیدبخش است. شواهد اولیه نشان می‌دهد این روش ایمن است اما در مورد میزان اثربخشی بر عملکردهای شناختی یا علائم بالینی، هنوز باید با احتیاط سخن گفت. پژوهشگران خود اذعان دارند که ابتدای راه هستند و نباید آن را یک توصیه پزشکی عملی دانست.

۷) اثرات هورمونی (تستوسترون و تیروئید)

خلاصه: در مورد هورمون تستسترون و سلامت جنسی مردانه، شواهد، بسیار ضعیف است و ادعا بی‌اساس و نامعتبر است. در مورد تیروئید هیچ تاییدی وجود ندارد و نباید به عنوان درمان جایگزین هورمون در کم‌کاری تیروئید استفاده شود مگر در پژوهش بالینی.

آخرین دسته از ادعاهایی که بررسی می‌کنیم، مربوط به اثر نور قرمز بر هورمون‌ها است؛ به‌ویژه افزایش هورمون مردانه تستوسترون و بهبود عملکرد غده تیروئید. این‌ها جزو ادعاهای پرطرفدار در شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات سلامتی بوده‌اند، اما آیا مبنای علمی دارند؟

۷-۱) تستوسترون و سلامت جنسی مردان: در سال‌های اخیر ایده‌ای باب شده که تاباندن نور قرمز یا مادون قرمز به اندام‌های جنسی مردان (Testicular Tanning) می‌تواند سطح تستوسترون را بالا ببرد. ادعای این است که نور قرمز با افزایش جریان خون بیضه و تحریک میتوکندری سلول‌های لیدیگ، تولید تستوسترون و بالتبع قوای جنسی را افزایش می‌دهد.

شواهد علمی موجود در این زمینه بسیار محدود است (مطالعه حیوانی در ۲۰۱۳ در کره). از نظر شواهد انسانی: یک مطالعه در ۲۰۱۶ روی ۳۸ مرد با اختلال میل جنسی اولیه نشان داد که دو هفته نوردرمانی (روزانه ۳۰ دقیقه) می‌تواند رضایت جنسی و عملکرد نعوظ را بهبود دهد و در این مردان افزایش نسبی در سطح تستوسترون صبحگاهی ایجاد کرد. اما این پژوهش کنترل دارونما نداشت و فقط مقایسه قبل و بعد بود.

در مجموع می‌توان گفت: نور قرمز احتمالاً تأثیر مستقیمی در افزایش مداوم تستوسترون ندارد. مؤسسات علمی و پزشکان نسبت به این ادعا دیدی شکاکانه دارند. دکتر Marc Goldstein، ارولوژیست مطرح مرکز پزشکی ویل کورنل، در مصاحبه‌ای گفت: «هیچ مطالعه کنترل‌شده‌ای که ثابت کند نوردرمانی تستوسترون را بالا می‌برد وجود ندارد» . وی اشاره کرد که حتی اگر در برخی پژوهش‌های کوچک افزایش‌هایی دیده شده، حجم نمونه‌ها کوچک و طراحی‌ها ناقص بوده است.

۷-۲) عملکرد تیروئید (بیماری هاشیموتو):‌ ادعای دیگر، کمک نور قرمز به بهبود کم‌کاری تیروئید، خصوصا در بیماری هاشیموتو (تیروئیدیت خودایمن) است. این ایده از آنجا شکل گرفت که چون هاشیموتو یک بیماری التهابی خودایمن است که طی آن گلبول‌های سفید به تیروئید حمله کرده و آن را کم‌کم از کار می‌اندازند، اگر بتوان التهاب را کاهش داد شاید عملکرد تیروئید حفظ یا احیا شود.

در یک کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده در برزیل (Höfling و همکاران، ۲۰۱۴)، تعداد ۴۳ زن مبتلا به کم‌کاری تیروئید هاشیموتو به دو گروه تقسیم شدند. نوردرمانی به بافت تیروئید کمک کرد تا هورمون بیشتری تولید کند. با این حال سطح آنتی‌بادی‌های تیروئید (Anti-TPO) در میان دو گروه تفاوتی نداشت؛ یعنی نوردرمانی بر این بیماری تاثیر نداشته بلکه شاید با تحریک سلول‌های باقی‌مانده تیروئید و کاهش التهاب موضعی عملکرد را بهبود داده بود. همچنین یک مطالعه روی ۳۰ زن که به دلایل زیبایی از نور LED قرمز برای چین‌وچروک گردن استفاده می‌کردند، تغییرات هورمونی تیروئید را پایش کرد و هیچ تغییری در عملکرد تیروئید یا پاراتیروئید مشاهده نشد.

جمع‌بندی در مورد تیروئید: نوردرمانی کم‌توان یک درمان استاندارد برای کم‌کاری تیروئید نیست، اما داده‌های اولیه نشان می‌دهد ممکن است در برخی بیماران هاشیموتو از طریق دیگری (غیرمستقیم با بهبود التهاب) سودمند باشد. هنوز این روش را توصیه نمی‌کنند و آن را در حد یک روش تجربی می‌دانند.

***

در پایان باید اذعان کرد RLT در مرز پزشکی و شبه‌علم طب مکمل قرار دارد. برخی کاربردهای آن (مثل لیزر کم‌توان در درد مفاصل یا ترمیم زخم) وارد راهنماهای بالینی شده یا در کلینیک‌ها استفاده می‌شود، اما بسیاری ادعاها (مثل بهبود ایمنی یا افزایش هورمون) بی‌اساس است. در این فضا، طبیعی است که اطلاعات نادرست و اغراق‌آمیز رواج پیدا کند. ادعاهای اخیر درباره آثار ضدپیری تراپی نور قرمز که عمر سلول ورزشکاران را ۲۰۰ درصد افزایش می‌دهد، نادرست است.