تکرار ادعای نادرست معاون سابق فایزر درباره واکسن کرونا

برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی،‌ از جمله یک حساب کاربری نزدیک به گروه عرفان حلقه، ویدئویی را با عنوان «سخنرانی ضدواکسن «دکتر مایکل ایدن، معاون سابق شرکت دارویی فایزر» منتشر کرده‌اند. در ویدئو، شخصی را می‌بینیم که در یک تجمع در خیابان، در حال سخنرانی است.

گفته‌های او در این ویدیو تقطیع‌شده، این‌طور به فارسی برگردانده شده‌است:

اگر من را دنبال می‌کنید، می‌دانید که من بیش از ۳۰ سال را در زمینه تحقیق در صنعت داروسازی و بیوتکنولوژی گذرانده‌ام. من در زمینه سم‌شناسی آموزش دیده‌ام و با همکارانم در طراحی مولکول‌های آزمایشی کار کرده‌ام که امیدواریم تبدیل به دارو شوند. این به من اعتبار می‌دهد تا روی پاهای خودم بایستم (گفته‌هایم معتبر است). از طراحان این واکسن‌ها این سوال را می‌پرسم که وقتی تصمیم به طراحی آن را گرفتید به چه فکر می‌کردید؟
این مواد عمدا برای آسیب رساندن، معلول کردن، کشتن و کاهش باروری انسان طراحی شده‌بودند.
این تشخیص من است و می‌توانم مسئولیت آن را قبول کنم. من به زودی در دادگاه عالی کاستاریکا حضور خواهم داشت و دقیقا از این استدلال استفاده خواهم کرد. اما من جزییات را خواهم گفت. این اولین نکته است. پس تزریق اینها را انجام ندهید. موارد بعدی را نیز استفاده نکنید، آنها هم این چنین طراحی خواهند شد. همه مواد مبتنی بر mRNA خطرناک هستند، آنها را مصرف نکنید.

درباره نتایج علمی واکسن‌های mRNA چه می‌دانیم؟

واکسن‌های کرونا (کووید ۱۹) نخستین تجربه واکسیناسیون سراسری با استفاده از واکسن‌های mRNA بود. تاکنون میلیاردها دوز از این واکسن‌ها در دنیا تزریق شده اما برخلاف ادعاهایی که در این ویدئو مطرح می‌شود، گزارشی مبنی بر تغییر در «نرخ معلولیت، نرخ مرگ‌و میر و نرخ باروری» در انسان پس از تزریق واکسن‌های mRNA منتشر نشده‌است، بلکه بعضا نتایج تحقیقات کاملا برعکس بوده‌است.

ضمن اینکه پیش از آغاز واکسیناسیون عمومی، جزییات کارآزمایی بالینی این واکسن‌ها هم منتشر شده‌است (BNT162b2) و نشان می‌دهد این نوع واکسن‌ها هم موثرند و هم ایمن. دکتر کاتالین کاریکو، بیوشیمی‌دان مجار و مبدع «ایمنی با mRNA» جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۳ را به دلیل موفقیت‌های این روش درمانی به دست آورد.

اما ممکن است این سوال به وجود آید که این فرد که در ویدئو، علیه این واکسن‌ها صحبت می‌کند کیست.

فردی که در ویدیو دیده می‌شود معاون شرکت فایزر است؟

فردی که در ویدیو دیده می‌شود، یک شخصیت مشهور فعال ضد واکسن در دنیاست. او، مایکل ایدن یا ییدن (Michael Yeadon) داروشناس بازنشسته بریتانیایی است. مایکل ایدن، دکتری خود در زمینه داروسازی در دانشگاه تحقیقاتی دولتی ساری در گیلفورد در جنوب شرق انگلستان گرفته‌است.

ایدن در جوانی تحقیقات مهمی در زمینه کشف چند داروی تنفسی انجام داده و بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۱ در شرکت فایزر فعالیت می‌کرد (مصاحبه با نیچر، ۲۰۱۳). ایدن به‌عنوان پژوهشگر ارشد و معاون واحد تحقیقات آلرژی و بیماری‌های تنفسی فایزر در شهر «ساندویچ» در شهرستان «کنت» در انگلستان خدمت کرده‌است. 

بنابراین او معاون بخشی تحقیقاتی در زمینه بیماری‌های تنفسی این شرکت آمریکایی در خاک انگلستان بوده‌است. معرفی او با عنوان کلی «معاون شرکت دارویی فایزر» این تصور را به وجود می‌اورد که او پس از مدیرعامل فایزر، در رتبه بعدی بوده یا در این شرکت، روی واکسن‌های کرونا کار می‌کرده‌است. تجربیات او نسبتی با تحقیقات ایمونولوژی (ایمنی‌شناسی) با واکسن mRNA این شرکت نداشته‌است و ادعای معاونت او در فایزر، گمراه‌کننده و اغراق‌شده است.

در سال‌های گذشته، رسانه‌ها و گروه‌های درستی‌سنجی، بارها به گفته‌های ایدن پرداخته‌اند؛ گفته‌هایی درباره پاندمی کووید-۱۹ و واکسن‌های مرتبط با آن. او در این سال‌ها ادعاهایی مبنی بر نازایی با تزریق واکسن، ناایمن بودن واکسن‌ها و … مطرح کرد (تصویر زیر). ادعاهای او در همان زمان در جامعه علمی رد شد.

با این وجود به دلیل سابقه علمی او و همکاریش با فایزر، نهادهای زیادی به دقت گفته‌های او را راستی‌آزمایی کردند. در اوج پاندمی کرونا، رویترز در گزارش مفصلی ابعاد مختلف اطلاعات نادرست، گمراه‌کننده و خطرناک او را بررسی کرد (لینک فکت‌چک رویترز درباره مایکل ایدن).

ادعاهای مایکل ایدن چیست؟

ویدیویی که به آن اشاره کردیم، قدیمی و برش خورده است (لینک). اما با این‌حال گفته‌ها و ادعاهای مایکل ایدن علیه واکسن و کرونا آن‌قدر در مصاحبه‌ها و پست‌های وبلاگ‌های مختلف تکرار شده (خود مایک ایدن در همین ویدیو هم به این موضوع اشاره می‌کند) که می‌توان همه ادعاهای او در این سال‌ها را در هشت دسته طبقه‌بندی کرد. 

حتی دایره‌المعارف بریتانیکا در این زمینه مدخلی دارد که چند بار نام ایدن در آن ذکر شده‌ست. برخی از این درستی‌سنجی‌ها را می‌توانید برای مطالعه بیشتر در این نشانی‌ها ببینید؛ مطالبی که روزنامه‌نگاران حوزه سلامت و فکت‌چکرها با استناد به پژوهش‌های معتبر نهادهای سلامت و همچنین دانشگاه‌ها، نشان داده‌اند ادعاهای مایکل ایدن با این نتایج، سازگاری ندارد.

• رویترز: اطلاعات نادرست درباره واکسن کووید-۱۹، لینک
• فول‌فکت: اطلاعات نادرست درباره قرنطینه و ماسک؛، لینک، اینستاگرام؛ ادعای نادرست درباره واکسن کووید-۱۹؛ لینک چهار درستی‌سنجی
• پوینتر، مرکز درستی‌سنجی تایوان: ادعای نادرست مرگ‌ومیر پس از اولین تزریق و کاهش میانگین دو سال از طول عمر؛ لینک، نسخه چینی
• پوینتر، فریب‌‌های ایلینیکا (موسسه درستی‌سنجی یونانی): ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک، نسخه یونانی
• پولیتیفکت: ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• اسنوپس: نیازی به واکسیناسیون نیست (ادعای نادرست که ایمنی عمومی ایجاد شده‌است)؛ لینک؛  ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• AAP استرالیا: ادعاهای نادرست درباره کووید-۱۹؛ لینک
• آسوشیتدپرس: ادعای نادرست پایان پاندمی (در زمان انتشار)؛ لینک؛ ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• بی‌بی‌سی: ادعای نادرست ناباروری و سقط جنین در زنان؛ لینک
• یو‌اس‌آ تودی: ادعای نادرست ناباروری و سقط جنین در زنان؛ لینک؛  ادعای نادرست مرگ‌ومیر کودکان بعد از واکسیناسیون؛ لینک
• نیویورک تایمز: ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• دویچه وله: ادعای نادرست مرگ‌ومیر کودکان بعد از واکسیناسیون؛ لینک
• ژورنال بین‌المللی جراحی اعصاب: به‌روزرسانی اطلاعات درباره کووید؛ لینک
• VCU Health: افسانه‌های واکسیناسیون؛ لینک
• Vaxopedia: هشت راستی‌آزمایی؛ لینک
• De Gruyter: ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• تلگراف: ادعای نادرست ناباروری زنان؛ لینک
• الرای الاخر: اطلاعات نادرست درباره واکسن؛ لینک

در ادامه این هشت دسته ادعاهای مایکل ایدن را بررسی کرده و سایر مقالات فکت‌نامه در موارد و فکت‌های مشابه را هم ذکر می‌کنیم:

مایکل ایدن: «کووید-۱۹ بیماری جدیدی نیست و ویروس عامل آن مشابه ویروس‌های «بی‌ضرر» قبلی است».

این ادعا نادرست است؛ کووید-۱۹ یک بیماری جدید است که عامل آن ویروس SARS-CoV-2 است. این ویروس در دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان چین شناسایی شد و با ویروس‌های کرونای قبلی تفاوت‌های ژنتیکی و بالینی دارد. شواهد غیرقابل انکار ژنتیکی که به راحتی قابل راستی‌آزمایی است مانند آزمایش PCR تأیید کرد که SARS-CoV-2 یک ویروس جدید است که قبلاً در انسان شناسایی نشده بود (ECDC - مرکز اروپایی معادل CDC آمریکا).

مایکل ایدن: «ایمنی جمعی از قبل وجود داشته و نیازی به واکسیناسیون گسترده نیست.»

این ادعا با شواهد علمی از جمله یافته‌های «ژورنال بررسی بالینی» همخوانی ندارد. این مطالعات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ایمنی جمعی در برابر کووید-۱۹ بدون واکسیناسیون گسترده قابل دستیابی نبود؛ موضوعی که پیش از واکسیناسیون گسترده فهمیده شده‌بود. واکسیناسیون به‌طور مؤثر می‌تواند از گسترش ویروس جلوگیری کرده و به ایجاد ایمنی جمعی کمک کند. (Journal of Clinical Investigation)

مایکل ایدن: «واکسن‌های کووید-۱۹ ناامن هستند و به‌درستی آزمایش نشده‌اند.»

این ادعا نادرست است. واکسن‌های تاییدشده کووید-۱۹ پس از گذراندن مراحل آزمایش‌های بالینی و ارزیابی‌های ایمنی توسط سازمان‌های بهداشتی معتبر تأیید شده‌اند. این واکسن‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته توسعه یافته و در کارآزمایی‌های بالینی بزرگ، ایمنی و اثربخشی آن‌ها تأیید شده‌است (NIH).

مایکل ایدن: «واکسن‌های mRNA می‌توانند DNA انسان را تغییر دهند.»

این ادعا بی‌اساس است. واکسن‌های mRNA، مانند واکسن‌های فایزر و مدرنا، حاوی دستورالعمل‌هایی برای تولید پروتئین اسپایک ویروس هستند و وارد هسته سلول نمی‌شوند؛ بنابراین، نمی‌توانند DNA انسان را تغییر دهند. این واکسن‌ها با تحریک سیستم ایمنی، پاسخ ایمنی مناسبی را بدون تأثیر بر ژنوم انسان ایجاد می‌کنند (CDC).

مایکل ایدن: «واکسن‌های کووید-۱۹ باعث ناباروری در زنان می‌شوند.»

ادعای خطرناک‌بودن واکسن کووید ۱۹ برای زنان باردار، مشهورترین ادعای ایدن است؛ گفته‌ای که شواهد علمی معتبری آن را تأیید نمی‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که واکسن‌های کووید-۱۹ تأثیری بر باروری زنان ندارند. سازمان‌های بهداشتی معتبر، از جمله CDC و WHO، اعلام کرده‌اند که واکسن‌های کووید-۱۹ برای زنان در سنین باروری ایمن هستند (NIH).

مایکل ایدن: «تقریباً هیچ تفاوتی بین انواع کووید-۱۹ وجود ندارد.»

یکی دیگر از ادعاهای مشهور ایدن این است که گونه‌های نگران کننده کووید-۱۹  تهدید بزرگ‌تری نسبت به سایر گونه‌های ویروس برای مردم نیستند. ایدن تفاوت بین انواع مختلف کووید-۱۹ را تنها ۰.۳ درصد عنوان می‌کند و در ویدیویی با تمسخر می‌گوید که «همه انواع حداقل ۹۹/۷ درصدی با توالی ووهان یکسان هستند.» اما این ادعاها گمراه کننده هستند زیرا با وجود تفاوت اندک دنباله ژنتیکی، تفاوت تاثیر سویه‌ها با آزمایش PCR اثبات شده و تفاوت آنها قابل بررسی و راستی‌آزمایی است (مقاله نیچر درباره جهش‌های ویروس کرونا Nature).

مایکل ایدن: «تست‌های PCR برای تشخیص کووید-۱۹ نامعتبر هستند و نتایج نادرستی ارائه می‌دهند.»

تست‌های PCR به‌عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص کووید-۱۹ شناخته می‌شوند. این تست‌ها دارای حساسیت و ویژگی بالایی هستند و در شناسایی عفونت‌های فعال بسیار مؤثرند. هرچند ممکن است در برخی موارد نتایج مثبت یا منفی کاذب رخ دهد، اما در مجموع، تست‌های PCR ابزارهای قابل اعتمادی برای تشخیص کووید-۱۹ محسوب می‌شوند (The Journal).

مایکل ایدن: «قرنطینه و محدودیت‌های اجتماعی غیرضروری هستند و تأثیری در کنترل پاندمی ندارند.»

این ادعا با شواهد موجود همخوانی ندارد. برعکس، مطالعاتی که در برخی از کشورها انجام شده نشان می‌دهد، اقدامات قرنطینه و محدودیت‌های اجتماعی در کاهش سرعت انتشار ویروس و جلوگیری از فشار بر سیستم‌های بهداشتی نقش مهمی ایفا کرده‌اند و کشورهایی که این اقدامات را به‌موقع اجرا کرده‌اند، موفق به کنترل بهتر شیوع بیماری شده‌اند. البته کشورها یا نواحی دیگری هم بودند که در آنها قرنطینه اجرا نشد (برای نمونه، سوئد). اما یک مطالعه جامع از بیش از صدها مقاله که در سراسر دنیا درباره آثار قرنطینه و محدودیت‌های اجتماعی به این نتیجه رسیده که ​​در نقاطی که نیاز به پاسخ‌های سریع برای کاهش تعداد عفونت‌ها، مرگ‌ومیرها و موارد بستری در بیمارستان، به‌ویژه در تخت‌های مراقبت‌های ویژه بوده، قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی استراتژی‌های موثری برای مهار گسترش ویروس کرونا بوده‌اند (NIH).

بسیاری از ادعاهای مطرح‌شده از سوی مایکل ایدن با شواهد علمی و توصیه‌های سازمان‌های معتبر سلامت همخوانی ندارند و می‌توانند منجر به گمراهی عمومی در مواجهه با پاندمی کووید-۱۹ شوند.

سابقه موضوع «آثار واکسن‌های mRNA»

در رسانه‌های ایرانی، گه‌گداری، تبلیغاتی علیه واکسن‌های mRNA شنیده می‌شود. می‌دانیم که سید علی خامنه‌ای، رهبری جمهوری اسلامی ایران که دستور «ممنوعیت واکسن آمریکایی» را صادر کرده‌بود یکی از مواردی که به آن اشاره داشت «آزمایش آن روی مردم دیگر کشورها» بود که فکت‌نامه آن را در مستند «خامنه‌ای و توطئه کرونا» بررسی کرده‌است.

همان‌زمان تعدادی از پزشکان و نزدیکان رهبری و جمعی دیگر ادعایی مشابه علیه واکسن‌های mRNA را در نامه‌ای مطرح کردند:

با این وجود این ممنوعیت که ریشه در نظریه توطئه و شبه‌علم داشت، هم‌زمان با موجی از همه‌گیر بیماری در ایران باعث مرگ بی‌مورد و اضافی ده‌ها هزار نفر از شهروندان ایرانی به‌خاطر تاخیر در واکسیناسیون داشت.

بنابراین با توجه به آنچه در سال‌های گذشته از عملکرد واکسن‌های کرونا به‌خصوص واکسن‌های mRNA به یاد داریم، فکت‌نامه به ادعای منتشر شده در حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی نزدیک به «عرفان حلقه» که با پخش ویدیو قدیمی از «اظهارات مایکل ایدن، معاون سابق فایزر علیه واکسن‌های mRNA» عملکرد این واکسن‌ها را که سال‌هاست جواب پس داده‌اند زیر سوال می‌برد، نشان نادرست می‌دهد.