ادعای نادرست صداوسیما درباره عوارض واکسن‌های فایزر

گزارشی خبری که دوم تیر ۱۴۰۲ از بخش خبری ۲۰:۳۰ صداوسیما پخش شده ادعا می‌کند در آمریکا سندی محرمانه افشا شده که نشان می‌دهد واکسن کرونای شرکت فایزر، یک میلیون و ۶۰۰ هزار مورد عوارض از جمله مرگ ناگهانی قلبی داشته است.

گزارش صداوسیما چیست؟

گزارشی که از برنامه ۲۰:۳۰ پخش می‌شود با این جملات مجری شروع می‌شود:

«افشای اسناد محرمانه از شرکت فایزر

اخیرا یک پایگاه اطلاع‌رسانی در آمریکا با انتشار اسنادی از شرکت تولیدکننده فایزر فاش کرد واکسن فایزر عوارض‌های متعدد روی دریافت‌کننده‌هایش داشته.»

سپس یک کارشناس در حالی که متن اصلی مقاله را روی مانیتور مرور می‌کند می‌گوید:

«دنیل هورویتز، سردبیر وبگاه کانزرواتیو ریویوی ایالات متحده آمریکا در یکی از خبرهاش صحبت از اسناد محرمانه واکسن فایزر هست که نشون می‌ده که یک میلیون و ۶۰۰ هزار مورد از عوارض واکسن فایزر از جمله این بیماری‌ها می‌تونیم به آمبولی ریوی، مرگ ناگهانی قلبی و اختلالات عصبی.»

این گزارش صداوسیما در سایت‌هایی چون عصر ایران، مشرق‌نیوز، باشگاه خبرنگاران جوان و همچنین در برخی کانال‌های تلگرامی با عنوان «افشای اسناد محرمانه از شرکت فایزر» منتشر شده است.

نشانه‌های خبر در توییتر فارسی

نگاهی به توییتر فارسی نشان می‌دهد به جز بازنشر ویدیوی صداوسیما، یکی از اولین توییت‌ها در این زمینه در تاریخ ۲۴ خرداد نوشته شده است. این توییت، هم مانند گزارشی که بعدتر از صداوسیما پخش شده، منبع خود را سایت Conservative Review معرفی کرده است.

درباره گزارش سایت آمریکایی

دنیل هورویتز، دبیر ارشد سایت آمریکایی محافظه‌کار Blaze Media و مجری پادکست Conservative Review است. او یکی از منتقدان مشهور سیاست‌های بهداشتی و به خصوص واکسیناسیون در ایالات متحده است.

اگر به تاریخچه گفته‌های او درباره کووید ۱۹ علاقه‌مندید می‌توانید شش ادعای او را که در چند سال گذشته از طرف سایت فکت‌چکینگ Health Feedback فکت‌چک شده است، مرور کنید. گفته‌های او نشان‌های نادرست، گمراه‌کننده، غیردقیق و بی‌اساس، دریافت کرده‌اند. سایت Health Feedback یکی از سایت‌های تاییدشده از سوی شبکه جهانی فکت‌چکینگ یا IFCN است.

یک گزارش دوره‌ای برای امنیت

سندی که آقای هورویتز به آن اشاره می‌کند، یک گزارش ۳۹۶ صفحه‌ای دوره‌ای ایمنی سلامت است که خود شرکت فایزر آن را برای آژانس دارویی اروپا تهیه و ارسال کرده است. به این نوع گزارش‌ها در اصطلاح PSUR که مخفف Periodic Safety Update Report است گفته می‌شود.

فایزر در این گزارش (که سومین گزارش دوره‌ای است) بررسی کرده که پس از توزیع واکسن‌های کرونای این شرکت در سراسر دنیا در بازه زمانی ۲۸ آذر ۱۴۰۰ تا ۲۸ خرداد ۱۴۰۱ چه یافته‌هایی مربوط به این واکسن به دست آمده است. این گزارش بر اساس یک میلیارد و ۱۱۵ هزار دوز واکسنی که در این بازه زمانی توزیع شده به دست آمده است و نشان می‌دهد، واکسن فایزر کووید۱۹ ، هم در کاهش ابتلا به بیماری موثر بوده و هم واکسنی ایمن است. پس ماجرای «عوارض متعدد واکسن فایزر» چیست؟

درباره «گزارش‌های عوارض جانبی» چه می‌دانیم؟

بخشی که در گزارش سایت Conservative Review به آن اشاره شده، یکی از پیوست‌های این گزارش فایزر است.

در این پیوست، فهرستی از بیماری‌ها و مشکلاتی را می‌بینیم که دریافت‌کنندگان واکسن در کشورهای مختلف از طریق سامانه‌های گزارش‌دهی، آن را ثبت کرده‌اند. به این فهرست‌ها در اصطلاح «گزارش‌های عوارض جانبی» گفته می‌شود. عدد یک میلیون و ۶۰۰ هزار نیز، تعداد «گزارش‌های عوارض جانبی» ثبت‌شده در سامانه‌های مختلف کشورهاست.

مثلا اگر فردی مدتی بعد از دریافت واکسن سردرد، حالت تهوع، حساسیت یا حتی لخته‌شدن خون داشته باشد، آن را در سامانه‌ای ثبت می‌کند. توجه کنیم که این جدول، تنها «فهرست گزارش‌ها» است و لزوما به معنای عوارض واکسن نیست.

نگاهی به یک استدلال نادرست

برخی از مخالفان واکسن یا یک واکسن خاص، به اشتباه از «گزارش‌های عوارض جانبی» به عنوان «عوارض واکسن» یاد می‌کنند. ما پیشتر نیز در فکت‌نامه به ادعای «فلج‌شدن ۳۱۵۰ نفر پس از دریافت واکسن کووید ۱۹» نشان شاخ‌دار داده بودیم.

در آن فکت‌چک نشان دادیم که چگونه «گزارش ۳۱۵۰ نفر مبنی بر اینکه پس از دریافت واکسن در شرایط سلامت خود تغییراتی حس کرده‌اند» با عنوان «فلج‌شدن بر اثر واکسن کرونا» منتشر شده است.

واقعیت این است که نهادهای سلامت برای بررسی‌های بیشتر، از افراد می‌خواهند اگر پس از دریافت واکسن، تغییری در وضعیت سلامت خود احساس کردند، آن را در یک سامانه گزارش دهند. به عنوان مثال سامانه VAERS در ایالات متحده، این گزارش‌ها را از شهروندان خود جمع‌آوری می‌کند.

سابقه استفاده نادرست از گزارش‌های ایمنی واکسن

استفاده نادرست از «گزارش‌های عوارض جانبی» به عنوان «علائم خطرناک واکسن»، مساله‌ای است که پیش از این هم سابقه داشته است. مثلا در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ بخش فکت‌چکینگ سایت رویترز ادعای مشابهی را بررسی کرده که درباره یکی دیگر از گزارش‌های فایزر است.

در آن زمان هم برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، گزارش‌های عوارض جانبی یا adverse event reports را به عنوان «علائم واکسن» معرفی کرده‌اند در حالی که در گزارش تاکید شده که نشانه‌ای وجود ندارد که این عوارض، بر اثر دریافت واکسن بوده باشد. بیماری‌های زمینه‌ای، استفاده از داروهای دیگر و یا حتی حوادث به عنوان دلیل این اتفاقات معرفی شده‌اند.

آیا با «افشای اسناد محرمانه» طرفیم؟

گزارش فایزر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ تهیه شده و چند ماه بعد و یک سایت اتریشی به نام TKP این سند را در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۴۰۱ منتشر کرده است.

این گزارش محرمانه است اما در ابتدای آن قید شده که بر اساس قوانین کشورها، می‌تواند در اختیار عموم مردم قرار گیرد. سایت TKP نیز می‌گوید بر اساس قوانین دسترسی آزاد به اطلاعات توانسته به آن دست پیدا کند.

بنابراین این تصور که یک سند مخفی از فایزر به دست آمده، تصور دقیقی نیست. آنچه روی داده این است که یک گزارش رسمی که فایزر آن را برای نهادهای مختلف بهداشتی در دنیا فرستاده، پس از مدتی به درخواست شهروندان، از حالت محرمانه خارج شده است.

آیا واکسن‌های فایزر خطرناک است؟

امنیت واکسن‌های کووید ۱۹ فایزر هم در مراحل کارآزمایی بالینی و هم پس از استفاده گسترده، در کشورهای مختلف و همچنین از سوی پژوهشگران و نهادهای معتبر دانشگاهی تایید شده است.

متخصصان موسسه جانز هاپکینز در پاسخ به این سوال که آیا این واکسن‌ها امن هستند می‌نویسند: «بله. دو واکسن mRNA فایزر و مدرنا بسیار امن هستند و در پیشگیری از موارد جدی یا مرگ‌بار کووید ۱۹ بسیار خوبند.»

درباره عوارض جانبی واکسن فایزر چه می‌دانیم؟

بر اساس بررسی‌ها در اتحادیه اروپا، این واکسن برای استفاده عمومی خطر ندارد. البته ممکن است افراد در ناحیه تزریق درد احساس کنند یا برای یک یا چند روز احساس خستگی و بی‌حالی کنند و در مواردی برای مدتی کوتاه تب کنند. این عوارض در بسیاری از واکسن‌های دیگر که در بدن پادتن تولید می‌کنند، دیده می‌شود.

صداوسیما در بخش خبری ۲۰:۳۰ با استناد به گفته‌های یک سایت خبری در ایالات متحده می‌گوید سندی کشف شده که نشان می‌دهد واکسن فایزر یک میلیون و ۶۰۰ هزار مورد عوارض جانبی از جمله مرگ قلبی داشته است.

گزارشی که صداوسیما به آن اشاره می‌کند مربوط به یک سایت سیاسی محافظه‌کار است. در این سایت به یک گزارش دوره‌ای ایمنی اشاره شده که خود شرکت فایزر آن را برای ارائه به آژانس دارویی اروپا ارسال کرده است.

این گزارش نشان می‌دهد در یک بازه زمانی که بیش از یک میلیارد دوز واکسن کرونا در سراسر جهان تزریق شده، این واکسن هم موثر و هم ایمن بوده است. آنچه به عنوان «عوارض واکسن فایزر» در صداوسیما گفته شده، «گزارش‌های عوارض جانبی» است که افراد در روزهای بعد از دریافت واکسن تجربه کرده‌اند و در گزارش گفته نشده که این عوارض به دلیل واکسن‌های فایزر بوده است.

گزارش‌های دیگر هم نشان می‌دهد واکسن کووید۱۹ فایزر امن و موثر است.

فکت‌نامه به ادعای صداوسیما درباره کشف سندی محرمانه مربوط به یک میلیون و ۶۰۰ هزار مورد عوارض واکسن کووید ۱۹ فایزر نشان نادرست می‌دهد.