درستی‌سنجی‌های سومین مناظره انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم، ۱۴۰۳
فکت‌نامه در مجموع ۱۱ گفته از نامزدهای انتخاباتی را در سومین مناظره‌ای که روز ۱ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد، به طور همزمان درستی‌سنجی کرد.
از این ۱۱ ادعا، چهار ادعا نشان «شاخ‌دار» گرفتند. سه ادعا «نادرست»، دو ادعا «گمراه‌کننده»، یک ادعا «نیمه درست» و یک ادعا نشان «غیرقابل اثبات» گرفتند.
به جز اینها چند فکت‌چک دیگر هم در حال بررسی است که در صورتی که به نتیجه برسند در آینده منتشر خواهند شد.
مصطفی پورمحمدی
امام [خمینی] زنان را در همه عرصه های اجتماعی فعال وارد کرد.
شاخ‌دار
مصطفی پورمحمدی مدعی شده است که بعد از انقلاب سال ۵۷ روح‌الله خمینی زنان را به همه عرصه‌های اجتماعی وارد کرد. این ادعا شاخ‌دار است.
ما پیش از این ادعای مشابهی را در فکت‌نامه درستی‌سنجی کردیم و با مقایسه شاخص‌های تعیین‌کننده در بررسی تطبیقی وضعیت زنان در دوره پهلوی و جمهوری اسلامی از جمله «عدالت و برابری جنسیتی»، «امنیت و حمایت»، «مشارکت سیاسی و حقوق مدنی»، «آزادی‌های اجتماعی از جمله آزادی پوشش» و «آموزش و بهداشت» به این نتیجه رسیدیم که حقوق زنان در حکومت جمهوری اسلامی به شدت تحدید شده است.
زنان از حقوقی مثل آزادی پوشش، آزادی حضور در استادیوم‌های ورزشی، آزادی دوچرخه و موتورسواری، تک‌خوانی و رقص و شنا محروم شده‌اند و تبعیض و نابرابری را تحمل می‌کنند. تنها در حوزه بهداشت و آموزش، اتفاقات مثبتی در حوزه زنان در نظام جمهوری اسلامی اتفاق افتاده که آنهم محدود به این نظام نیست بلکه روند رو به رشد آموزش زنان از سال ۱۳۴۵ شروع و در جمهوری اسلامی ادامه پیدا کرد.
مقاله‌های مرتبط
محمدباقر قالیباف
عدالت جنسیتی در دستور کار جمهوری اسلامی است.
شاخ‌دار
بر اساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۳، ایران بعد از افغانستان، چاد و الجزایر چهارمین کشور جهان با بدترین وضعیت شکاف جنسیتی در میان ۱۴۶ کشور جهان است و در رتبه ۱۴۳ قرار دارد.
در میان کشورهای منطقه نیز، ایران تنها وضعیت زنان در افغانستان بدتر از ایران است. این شاخص بر اساس ترکیبی از شاخص‌های مرتبط با زنان در حوزه‌های اقتصاد، سیاست، سلامت و آموزش محاسبه و ارزیابی می‌شود وضعیت زنان ایرانی در دو حوزه اقتصاد و سیاست، بسیار شکننده‌تر از آموزش و سلامت است.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
کشته شدن دختر کاپشن صورتی گوشواره قلبی نماد خشونت غرب آدم‌خوار است.
شاخ‌دار
منظور از «دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی»، ریحانه سلطانی‌نژاد کودک ۲ سالهای بود که در جریان انفجارهای انتحاری در سالگرد قاسم سلیمانی در کرمان، در دی ماه ۱۴۰۲ کشته شد.
مسئولیت انفجارها را داعش پذیرفت. وزارت اطلاعات ایران نیز در اطلاعیه‌ای به تاریخ ۲۱ دی ماه اعلام کرد:
«طراح و پشتیبانِ اصلی عملیات جنایت‌کارانه‌ی مورد بحث، فردی تاجیکستانی به نام مستعار«عبدالله تاجیکی» بوده است. این تروریست مزدور در تاریخ ۲۸ آذرماه گذشته همراه با یک زن و یک کودک «برای تأمین پوشش»، به‌صورت غیرمجاز و توسط قاچاق‌برهای محلی، از مرزهای جنوب شرقی وارد کشور شده، به استان کرمان منتقل و در خانه‌ای اجاره‌ای در حومه‌ی شهر کرمان مستقر می‌شود. وی علاوه بر هدایت عملیات، در کار تولید بمب‌های دست ساز نیز تخصص دارد. لذا پس از ترکیب اجزای منقطع و متعدد انفجاری و الکتریکی و تولید بمب‌ها، نهایتاً دو روز پیش از وقوع فاجعه‌ی غمبار مورد بحث، از کشور خارج شده است.»
از ابتدای این حمله مقام‌های جمهوری اسلامی، این انفجارها را به کشورهای غربی نسبت دادند، اما تاکنون هیچ سند یا شبهه قابل تاملی درباره اینکه این حملات در غرب طراحی شده یا کشورهای غربی نقشی در آن داشته‌اند منتشر نشده است. با این اوصاف آنچه گفته شده تئوری توطئه و ادعایی بی‌اساس است و فکت‌نامه به آن نشان نادرست می‌دهد.
سال‌ها است مقام‌های جمهوری اسلامی، از جمله علی خامنه‌ای با استناد به اطلاعات نادرست، اسناد جعلی و نسبت دادن اظهارات خلاف واقع به مقام‌های غربی، مدعی‌اند که داعش برساخته آمریکا است، فکت‌نامه پیش‌تر در گزارش‌های مفصل به این تئوری توطئه پرداخته است.
مقاله‌های مرتبط
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
به مدد انقلاب اسلامی الان بیش از ۹۳، ۹۴ درصد زنان با سوادند.
نادرست
بر اساس آخرین سرشماری انجام شده در ایران در سال ۱۳۹۵، نرخ باسوادی در کل کشور ۸۷/۶ درصد و برای زنان ۸۰/۸ درصد بوده است.
بر اساس برآوردهای مرکز آمار ایران، نرخ باسوادی کل جامعه در سال ۱۴۰۰ به ۹۰/۵ درصد رسیده و نرخ باسوادی زنان حدود ۶ واحد درصد کمتر از مردان بوده است.
مرکز داده‌های بانک جهانی هم بر اساس برآوردهای یونسکو نرخ باسوادی زنان ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی حدود ۸۵ درصد اعلام کرده است.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
نرخ بیکاری زنان ما ۵۶ درصد است.
نادرست
براساس گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در ایران در سال ۱۴۰۲، نرخ بیکاری زنان در میان جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر، ۱۵ درصد است. که به نسبت سال قبل هشت دهم واحد درصد بهبود یافت.
روشن است این اعداد با آنچه گفته شده، فاصله زیادی دارند، اما برای اطمینان آمار مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال زنان را هم بررسی کردیم که نتیجه نشان می‌دهد، آمار قاضی‌زاده هاشمی با نرخ مشارکت اقتصادی هم همخوانی ندارد.
مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی زنان را در سال گذشته ۱۴/۲ درصد گزارش کرده که در مقایسه با نرخ مشارکت اقتصادی ۶۸/۴ درصدی مردان، نسبت بسیار پایینی است.
نسبت اشتغال زنان هم در سال ۱۴۰۲ فقط ۱۲/۱ درصد بود به این معنا که فقط ۱۲/۱ درصد از جمعیت زنان در سن کار، شاغل بوده‌اند.
محمدباقر قالیباف
شبکه ملی اطلاعات، بیش از ۷۵ درصد پیشرفت داشته‌است.
غیرقابل اثبات
هرچند وقت یک‌بار، مقامات جمهوری اسلامی در حوزه فناوری اطلاعات، اعدادی را به عنوان «میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات» بیان می‌کنند. این عدد در اواخر دوره آذری جهرمی، ۸۰ درصد اعلام می‌شد. در فروردین ۱۴۰۲ زارع‌پور مدعی شد با روی کار آمدن دولت رئیسی، پیشرفت اینترنت ملی از ۲۳ درصد به ۶۰ درصد رسیده و دولت تا پایان ۱۴۰۲ آن را به ۷۵درصد می‌رساند. حالا قالیباف در تبلیغات انتخاباتی می‌گوید این عدد با همکاری مجلس و دولت سیزدهم به ۷۵ درصد رسیده‌است.
برای اندازه‌گیری این پیشرفت، نه معیاری بیان شده‌است و نه نهادهای مربوطه (مرکز ملی فضای مجازی) روش اندازه‌گیری و متودولوژی قابل راستی آزمایی ارائه کرده‌اند. در سند «معماری و طرح کلان» شبکه ملی اطلاعات، چهار دسته، هدف را با جزییات کمی به‌عنوان اهداف عملیاتی «شبکه ملی اطلاعات» بیان می‌کند. بسیاری از این اهداف به‌طور کمی و دقیق قابل اندازه‌گیری هستند. نگاهی به این بندهای اهداف و مقایسه با گزارش‌های منابع معتبر داخلی مانند گزارش مرکز تجارت الکترونیک تهران و سرویس تبلیغاتی یکتانت، نشان می‌دهد که حداقل در ظاهر بعضی از این اهداف فاصله بسیار زیادی با وضعیت امروز دارند.
زارع‌پور، آقامیری و تعداد دیگری از مدیران رده‌بالای صنعت ICT کشور همگی از نزدیکان یا شاگردان رسول جلیلی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف، عضو حقیقی منصوب خامنه‌ای در شورای عالی فضای مجازی وابسته هستند. جریانی که به «جمعیت فضای مجازی پاک» (یا هلدینگ نامدار) مشهور است.
بنابراین در ارائه عدد «میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات»؛ نهاد سفارش‌دهنده (شورای عالی فضای مجازی)، نهاد مجری (وزارت ارتباطات) و نهاد بازرس و پایشگر (مرکز ملی فضای مجازی)، همگی توسط یک جریان خاص و مشخص کنترل می‌شود. این جریان، حاکم بر ICT ایران، روابط اقتصادی بسیار قوی و منفعت مشترک مالی بالایی هم در این زمینه با یکدیگر دارند و مساله تضاد منافع آشکار است.
بنابراین هر عددی که مقامات جمهوری اسلامی درباره پیشرفت شبکه ملی اطلاعات می‌دهند «غیرقابل اثبات» است.
مقاله‌های مرتبط
سعید جلیلی
۹۶ درصد روستاهای ما اینترنت دارند.
گمراه‌کننده
سعید جلیلی گفت «۹۶درصد روستاهای ما اینترنت دارند.» مطابق قانون برنامه دولت باید روستاهای بالای ۲۰ خانوار را به شبکه متصل کند. ادعای پیشرفت ۹۶ درصدی این قانون اولین بار نیست که مطرح شده‌است.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات در اردیبهشت ۱۴۰۳، در گزارشی اعلام کرد: «تاکنون بیش از ۹۶ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار از نظر تعداد و حدود ۹۹ درصد روستاها از نظر جمعیت متصل و تحت پوشش اینترنت قرار گرفتند.»
مقامات جمهوری اسلامی در بسیاری از اظهارنظرهای خود، آمارها یا گزارش‌هایی از وضعیت کیفیت و کمیت اینترنت ارائه می‌دهند، در حالی که «اینترنت» براساس سند «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» یک سرویس (خدمت) روی شبکه ملی است. ارائه‌دهندگان این سرویس (اپراتورها) می‌توانند هر زمانی، دسترسی کاربران به اینترنت را محدود کرده یا در آن اختلال ایجاد کند، در عین‌حالی که کاربران به شبکه ملی اطلاعات متصل هستند.
بنابراین این آمارهای توسعه، درباره دسترسی به «شبکه ملی اطلاعات» (مشهور به اینترنت ملی) است، نه «اینترنت» برای همین این ادعاها نشان گمراه‌کننده می‌گیرد.
علیرضا زاکانی
حجاب‌بان‌های مترو دروغ است. در مترو حجاب‌بان نداریم.
شاخ‌دار
این گفته قبلا در فکت‌نامه بررسی شده و نشان شاخ‌دار گرفته است. او روز ۲۷ خرداد در یک برنامه تبلیغاتی تلویزیون گفته بود فعالیت حجاب‌بان‌ها: «یک سری فعالیت‌های مردمی صورت می‌گیرد که مبتنی بر قاعده امر به معروف است. آنها به هیچ وجه زیر مجموعه ما نیستند، مردمند...»
بر خلاف این ادعا فکت‌ها و شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد، حجاب‌بان خود زاکانی پیش‌تر در اردیبهشت ۱۴۰۲ گفته بود:
«در ۷۰ ایستگاه مترو کار "ایجابیِ سنگین»" در رابطه با حجاب انجام دادیم… مطابق قوانین کشور در این رابطه پیش می‌رویم، مواجهه یگان حفاظت شهرداری با بی‌حجابان در قدم نخست اطلاع رسانی سپس تذکر و سپس ممانعت از ورود به ایستگاه‌های مترو است.»
مدیر روابط عمومی یگان حفاظت و شهرداری تهران هم در تابستان ۱۴۰۲ در واکنش به انتشار خبر استخدام «حجاب‌بان» با حقوق ۱۲ میلیون تومانی در شهرداری گفته بود:
«ما فقط از سرویس‌دهی به افرادی که به صورت هنجارشکنانه باعث رفتارهای غیر مرسوم در مترو می‌شوند، تا زمانی که شئون را رعایت کنند، معذوریم. به این صورت که تذکر داده می‌شود، آن خانم حجابش را رعایت می‌کند و بعدش وظیفه ما سرویس‌دهی است. پیش‌تر نیز پلیس مترو این کار را انجام می‌داده و امروز پرسنل جدید انتظامات یگان حفاظت شهرداری این وظیفه را بر عهده دارند… در زمینه حجاب، ما قرار است از ورود افراد بدون حجاب و آقایان به واگن خانم‌ها جلوگیری کنیم. این مطالبه مردم است. همان‌طور که می‌دانید مردم انقلابی بارها مقابل شهرداری و شورای شهر تجمع کرده و خواستار برخورد با افراد هنجار شکن در مقوله حجاب و افرادی که وارد واگن خانم‌ها می‌شوند، شدند. شهرداری تهران نیز این موضوع را در دستور کار خود قرار داده و مسئولیتش را به پرسنل انتظامات داخل مترو سپرده است».
سعید جلیلی
مورگان شوستر ۱۰۰ سال پیش ۱۱ ماه در ایران بود، از عظمت زنان محجبه و مسلمان گفت و در کتابش نوشت باید به عزت زن محجبه ایرانی درود بفرستیم.
گمراه‌کننده
سعید جلیلی در مناظره سوم با اشاره به خاطرات مورگان شوستر اقتصاددان و حقوقدان گفت: «مورگان شوستر ۱۰۰ سال پیش ۱۱ ماه در ایران بوده و از عظمت زنان محجبه و مسلمان می‌گوید و در کتاب خودش می‌نویسد باید به عزت زن محجبه ایرانی درود بفرستیم.»
شوستر ۸ ماه برای اصلاح امور مالیه حکومت در ایران بود و در کتاب «اختناق ایران» به زنان ایرانی اشاره می‌کند.
شوستر نوشته است: «رئیس مجلس پذیرفت که که با نمایندگانی از جانب زنان صحبت کند. در سرسرا با آنها ملاقات کرد و این مادران و همسران و دختران خانه‌نشین برای اینکه او و همکارانش در عزم آنها تردید نکنند، تپانچه‌ها را نشانش دادند و قسم خوردند که اگر مجلس از وظیفه حفظ آزادی و شرف ملک و ملت ایران کوتاه بیاید با دست خود، شوهران و پسرانشان را می‌کشند و خود را هم در کنار آنها هلاک می‌کنند.
هرچند مزدوران روس یکی دو هفته بعد در کودتایی مجلس را نابود کردند، مجلس بدون ننگ وطن‌فروشی از میان رفت.
آیا جا ندارد بر عزت زن محجبه ایران درود بفرستیم؟ زنی که همچنان اسیر سنت‌های دست‌وپاگیر است، زنی که هنوز بازیچه میل و هوش مردان است، زنی که از همه فرصت‌های تحصیل متناسب با آرمان‌های امروزی محروم است، زنی که هنوز پاییده می‌شود و تودهنی می‌خورد و رانده می‌شود؛ با این همه از جام آزادی‌خواهی سیر می‌نوشد و سهم خود را به وطنش ادا می‌کند.»
او در جای دیگری اشاره می‌کند: «زنان ایران از ۱۹۰۷ به بعد، با یک جهش، مترقی‌ترین (اگر نه رادیکال‌ترین) زنان جهان شده‌اند. اگر این سخن تصورات صدها ساله را دگرگون می‌سازد، چه باک، زیرا حقیقت محض است.»
از این رو اشاره جلیلی به زنان مسلمان و محجبه در این بحث گمراه کننده است چرا که مشخصا اشاره شوستر به مبارزات آزادی‌خواهانه زنان علیرغم سنت‌ها است و نه حجاب آنان.
علیرضا زاکانی
فیلم بی‌بدن که سازمان فرهنگی هنری شهرداری ساخت، پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی است که در گذشته هم سابقه ندارد.
نادرست
بر اساس آخرین آمارها سامانه مدیریت فروش و اکران سینما، تا امروز تعداد کل تماشاگران فیلم بی‌بدن دقیقا ۷۴۳ هزار و ۵۹۴ تماشاگر بوده است و در مجموع ۴۴۴ میلیارد تومان فروش داشته است.
اما با توجه به تورم بالای قیمت بلیت سینما در سالهای گوناگون، برای مقایسه درست باید تعداد تماشاگران را بررسی کرد.
در تاریخ سینمای ایران دست‌کم ۲۵۶ فیلم سینمایی بالای یک میلیون تماشاچی داشته‌اند که بسیاری از آنها زمینه اجتماعی داشته‌اند. (منبع: داده‌های جمع‌آوری شده ویکی‌پدیا از سالنامه‌‌های آماری فروش سینما)
به عنوان نمونه می‌توان به فیلم «اجاره‌نشین‌ها» ساخته داریوش مهرجویی اشاره کرد که بیش از ۳ میلیون تماشاگر داشته است. فیلم «فروشنده» با بیش از ۲ میلیون و فیلم‌های «من ترانه ۱۵ سال دارم» و «زرد قناری» هم دیگر فیلم‌های اجتماعی‌اند که تاکنون حدود دو برابر فیلمی که آقای زاکانی به آن اشاره کرد تماشاگر داشته‌اند.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی
اشاره به همراهی پزشکیان در سوال از احمدی‌نژاد درباره طرح عفاف و حجاب و حضور زنان در استادیوم
نیمه‌درست
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی با اشاره تلویحی به مسعود پزشکیان گفت:
«برخی از دوستانی که در همین جلسه هستند، در سال ۹۲ وقتی موضوع حضور زنان در ورزشگاه مطرح شد، داخل مجلس طرح سوال کردند. البته سوالشان جنبه‌های مختلفی داشت و عدم رعایت طرح عفاف و حجاب و امثال اینها… و رئیس‌جمهور وقت را که به دنبال حل مساله بود، با چالش روبرو کردند.»
به نظر می‌رسد اشاره او به طرح سوال از رییس‌جمهوری در سال ۱۳۹۰ است. در اسفند سال ۱۳۹۰ بیش از ۷۵ نماینده به طرح سوال از رییس‌جمهوری وقت، محمود احمدی‌نژاد پرداختند. طرح سوال به ابتکار علی مطهری بود و ۱۰ سوال در حوزه‌های مختلف پرسیده شد. در سوال نهم پرسیده شد:
«چرا جنابعالی با علم به اینکه انتقاد از برخی مجریان قانون عفاف و حجاب در رسانه ملی موجب کاهش اقتدار نظام در این حوزه و بدتر شدن وضع پوشش اسلامی در جامعه خواهد شد، در برنامه زنده تلویزیونی ضمن متهم کردن برخی مجریان این قانون بر خلاف اجماع فقها بر وظیفه دولت اسلامی در آن مرتبه از امر به معروف و نهی از منکر که نیازمند اعلام قانون است، با اعلام این مطلب که راه حل این مساله منحصر به کار فرهنگی است از دولت سلب مسئولیت کردید و پس از مخالفت گسترده مراجع تقلید، ائمه جمعه، علمای بلاد و نمایندگان مجلس با سخنان شما در مصاحبه زنده تلویزیونی بعدی اعلام کردید که سخن من همان است که گفتم. این رفتار شما چه توجیهی می‌تواند داشته باشد.»
این نامه را بیش از ۷۵ نماینده از جمله مسعود پزشکیان امضا کرده بودند.
فکت‌نامه به این ادعا نشان نیمه‌درست می‌دهد، چرا که هرچند اصل ادعای وجود چنین امضایی صحیح است اما توضیحات قاضی‌زاده هاشمی درباره سال و زمینه طرح سوال دقیق نیست و در سوال از احمدی‌نژاد و پاسخ او اساسا به بحث ورود زنان به ورزشگاه اشاره‌ای نشده است.
