ادعای شاخ‌دار در مورد «باسوادی» پزشکیان در مقایسه با روسای جمهوری سایر کشورها

در دوران کمپین انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری دوره چهاردهم در ایران، در صفحات هوادار مسعود پزشکیان این ادعا مطرح شد که او «با مدرک فوق تخصص و با مرتبه علمی استاد تمام، باسواد‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ جهان است.» 

این ادعا دو ایراد اساسی دارد؛ اول اینکه برای تعریف «باسوادی» یک رییس‌جمهوری صرفا مدرک تحصیلی او ( آن هم در رشته غیرمرتبط با نقش ریاست‌جمهوری) مبنی قرار گرفته است. دوم اینکه مقایسه سواد و تخصص بین رشته‌های مختلف تحصیلی مثلا متخصص قلب و دکترای حقوق به سادگی ممکن نیست. هر رشته دارای مجموعه‌ای از دانش، مهارت‌ها و قابلیت‌های خاص خود است که در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد و نمی‌توان یکی را به طور مطلق بالاتر از دیگری قرار داد.

با در نظر گرفتن این دو ملاحظه به مقایسه مدرک تحصیلی مسعود پزشکیان با روسای دولت سایر کشورها می‌پردازیم.

سیستم آموزش عالی در ایران و جهان

سیستم آموزش عالی در ایران به لحاظ درجات آموزشی با اختلافاتی جزيی با سیستم آموزش عالی بریتانیا که در بسیاری از کشورهای جهان اخذ شده و به نوعی می‌توان گفت سیستم استاندارد بین‌المللی است، منطبق است.

سلسله مراتب استاندارد مدارک تحصیلی معمولاً به شرح زیر است:

فوق دیپلم: به طور کلی یک برنامه دو ساله توسط کالج‌های محلی، مدارس فنی و برخی از دانشگاه‌ها ارائه می‌شود.

انواع: کاردانی هنر (AA)، کاردانی علمی (ع)، کاردانی علمی کاربردی (AAS).

مدرک کارشناسی: به طور معمول یک برنامه چهار ساله در کالج‌ها و دانشگاه‌ها.

انواع: لیسانس هنر (BA)، لیسانس علوم (BS)، لیسانس هنرهای زیبا (BFA).

مدرک کارشناسی ارشد: یک مدرک پیشرفته که معمولاً به یک تا دو سال تحصیل فراتر از مدرک لیسانس نیاز دارد.

انواع: کارشناسی ارشد هنر (MA)، کارشناسی ارشد علوم (MS)، کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی (MBA)، کارشناسی ارشد هنرهای زیبا (MFA).

مدرک دکترا: بالاترین سطح مدرک تحصیلی که معمولاً به سه تا شش سال تحصیل فراتر از مدرک کارشناسی ارشد نیاز دارد.

انواع: دکترای فلسفه (PhD)، دکترای پزشکی (MD)، دکترای حقوقی (JD)، دکترای آموزش (EdD).

پزشکیان به عنوان یک فوق تخصص جراحی قلب باید دوره‌های تحصیلی پزشکی عمومی و تخصصی (MD) را گذرانده باشد و سپس چندین سال دوره فوق تخصصی در زمینه بیماری‌های قلب و عروق را طی کرده باشد. از این رو می‌توان گفت که پزشکیان به لحاظ سلسله مراتب در سیستم آموزشی بالاترین مدرک تحصیلی ممکن را دارد.

مدارک تحصیلی سایر روسای جمهوری

رئیس دولت در نظام‌های ریاستی و پارلمانی با یکدیگر تفاوت دارد. رئیس قوه مجریه در نظام پارلمانی نخست‌وزیر است و رییس جمهوری در صورت وجود، نقشی تشریفاتی دارد. در نظام‌های ریاستی، رئیس دولت، رییس‌جمهوری است. 

از این رو برای مقایسه مدرک تحصیلی روسای دولت‌ها با پزشکیان به عنوان رییس دولت در ایران، هم باید او را با نخست‌وزیرها مقایسه کرد و هم روسای جمهوری در نظام ریاستی.

نخست وزیران و روسای جمهوری تعداد زیادی از کشورها، درجه‌های (PhD) یا (JD) و یا به عبارتی مدارکی که معادل تخصص جراحی قلب است، دارند.

محمداشرف غنی احمدزَی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، مدرک دکترای خود را در رشتهٔ انسان‌شناسی فرهنگی از دانشگاه کلمبیا گرفت.

جوزف نگوت ( Joseph Ngute) نهمین نخست‌وزیر کامرون، مدرک دکترای حقوق (PHD) خود را از دانشگاه وارویک بریتانیا گرفت.

آناتول کولینت ماکوسو، (Anatole Collinet Makosso) نخست‌وزیر کنگو، دکترای حقوق (PHD) دارد و مدرک دکترای خود را از دانشگاه Panthéon-Assas در پاریس گرفته است.

بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در رشته چشم پزشکی در دمشق فارغ‌التخصیل شده و تحصیلات تکمیلی خود (MD) را در لندن گذراند.

آلفرد مواسیو، رییس‌جمهوری پیشین آلبانی، دکترای (PHD) علوم نظامی داشت.

بشر خصاونه، نخست وزیر اردن، دارای مدرک دکترای فلسفه در حقوق، از دانشکده اقتصاد لندن است.

آنگلا مرکل، صدر اعظم پیشین آلمان مدرک دکترای فیزیک (PhD) خود را از مؤسسه مرکزی شیمی فیزیک در آکادمی علوم در برلین گرفت.

هلموت کوهل، اولین صدراعظم آلمان متحد بعد از سقوط دیوار برلین هم مدرک دکترای علوم سیاسی (PhD) خود را از دانشگاه هایدلبرگ گرفت.

به این تعداد می‌توان روسای جمهور و نخست وزیرهای دیگری را هم اضافه کرد.

به جز روسای دولت‌ها در ده‌های اخیر می‌توان نمونه‌هایی از روسای جمهوری دارای مدارج تحصیلی بالا را در گذشته هم پیدا کرد. مثلا وودرو ویلسون، بیست و هشتمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا که از بین سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۲۱ رییس‌ دولت بود، پس از فارغ التحصیلی از پرینستون و دانشکده حقوق دانشگاه ویرجینیا، دکترای (PHD) خود را در دانشگاه جانز هاپکینز گرفت.

از این رو این ادعا که «مسعود پزشکیان با مدرک فوق تخصص و با مرتبه علمی استاد تمام، باسواد‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ جهان است.» شاخ‌دار است. چه در حال حاضر و چه در گذشته تعداد زیادی رییس‌دولت می‌توان یافت که دارای مدرک دکترا، معادل مدرک مسعود پزشکیان هستند و شاید بتوان گفت به دلیل رشته‌های تحصیلی‌شان، مانند حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد، در نقش خود به عنوان رئیس دولت از پزشکیان «باسوادتر» هستند.

‌به‌روزرسانی در تاریخ ۲۱ تیر ۱۴۰۳:

پس از بازخورد گروهی از مخاطبان فکت‌نامه به گزارش و طرح ابهام درباره معیار سنجش سواد این توضیحات به متن اضافه شده است.

بعضی از مخاطبان ما به استاد تمام (Full Professor) بودن مسعود پزشکیان اشاره کرده‌اند و تاکید کردند که این ویژگی او را از همه روسای دولت دیگر ممتاز می‌کند. این در حالی است که نمونه‌های زیادی در دنیا وجود دارد که روسای دولت‌ها، «استاد» کامل و رئیس دانشگاه بوده‌اند که برخی از آنها در متن گزارش اولیه هم آمده است.

وودرو ویلسون، رئیس‌جمهور اسبق ایالات متحده آمریکا، استاد تمام دانشگاه پرینستون بود و در ۴۶ سالگی رییس دانشگاه پرینستون شد.

محمد مُرسی، پنجمین رئیس‌جمهور مصر، دکترا و فوق دکترای خود را در رشته محافظت از موتورهای فضاپیما از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی گرفت، در همان دانشگاه به عنوان استادیار تدریس کرد و بعد استاد تمام دانشگاه زقازیق مصر شد.

واتسلاف کلاوس، دومین رئیس‌جمهور جمهوری چک، دکترای اقتصاد داشت و استاد تمام دانشگاه اقتصاد پراگ بود.

حتی اگر معیار را روسای‌جمهور در حال کار بدانیم در حال حاضر هم الکساندر فن در بلن رئیس‌جمهور کنونی اتریش استاد بازنشسته رشته اقتصاد در دانشگاه وین است.

از این رو به وضوح پیداست این ادعا که مسعود پزشکیان تنها رئیس دولتی است که پیش از این استاد تمام دانشگاه بوده، همچنان خلاف واقعیت است.

از این رو ضمن تشکر مجدد از توجه مخاطبان عزیز، فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار» را برای این مطلب تمدید می‌کند.