ادعای شهردار تهران درباره حجاب‌بان‌ها در مترو

علیرضا زاکانی، شهردار تهران و یکی از نامزدهای ریاست جمهوری چهاردهم در «میزگرد فرهنگی» با صدا و سیما در روز ۲۷ خرداد گفت که «در مترو حجاب‌بان نداریم».

او این حرف را در واکنش به یکی از کارشناسان برنامه به نام حسین انتظامی که گفته بود در زمان شما حجاب‌بان در مترو مستقر شد پس احتمالا در سطح کشور هم همین رفتار را خواهید کرد، عنوان کرد.

زاکانی ضمن تاکید بر اینکه در خصوص حجاب‌بان‌ها در رسانه‌ها تبلیغ غلط می‌کنند گفت:

«در مترو دو دسته نگهبان داریم، یک نگهبان امنیتی داریم که منتسب به فاتب هستند نه شهرداری و همچنین یگان انتظامات مترو با لباس فرم مشخص داریم … یکی از وظایف یگان انتظامات مترو این است که مانع رفتن آقایان به واگن مخصوص بانوان شوند که این بخش مربوط به مترو است.

در کنار این یک سری فعالیت‌های مردمی صورت می‌گیرد که مبتنی بر قاعده امر به معروف است. آن‌ها به هیچ وجه زیر مجموعه ما نیستند، مردمند... اجازه فعالیتی که مخل دیگران نباشد را می‌دهیم. استقبال کردیم از این فعالیت مردمی و در ۷۰ ایستگاه مترو کار ایجابی کردند. حتی دختر من هم کار ایجابی می‌کرد. برای اینکه بتوانند یک نمایشگاه و چارچوبی درباره موضوع حجاب راه بیاندازند. برخی عناصر بودند که یک وجوهی را برای خود شکل داده بودند مثلا یک لباس خاص و آرم روی سینه داشتند که من تا دیدم گفتم این‌ها حق ندارند وارد مترو شوند. موضع‌شان هم میدان انقلاب بود. به آن‌ها گفتم در صورتی می‌توانند وارد مترو شوند که از طریق ایجابی وارد شوند.»

اما این گفته زاکانی تا چه اندازه بر واقعیت منطبق است؟

روز ۱۶ مرداد سال ۱۴۰۲ بود که وب سایت فراز یک خبر اختصاصی منتشر کرد و نوشت که «شهرداری[تهران] حجاب‌ بان استخدام می‌کند» در توضیحات این خبر آمده بود:

«شهرداری تهران ۴۰۰ نیروی یگان حفاظت شهرداری را با عنوان «حجاب‌ بان» با حقوق ماهانه ۱۲ میلیون تومان در مترو مستقر خواهد کرد. این نیروهای آموزش‌دیده که توسط شرکت «حامیان شهر شهرداری تهران» استخدام شده‌اند، وظیفه تذکر لسانی، ممانعت از ورود به واگن‌های مترو و تحویل بد‌حجاب‌ها یا بی‌حجاب‌ها به پلیس را برعهده خواهند داشت.»

تا روز بعد از انتشار این خبر هیچ مقامی در شهرداری به آن واکنش نشان نداد، از آنجا که منبع آگاه فراز گفته بود «حجاب‌بان»ها زیرمجموعه نیروهای یگان حفاظت شهرداری تهران هستند، فراز گفتگویی (لینک بایگانی) با «خلیل اصولی»، مدیر روابط عمومی یگان حفاظت و شهرداری تهران ترتیب داد.

خلیل اصولی هر چند در ابتدا گفت که یگان حفاظت و حتی شهرداری تهران، وظیفه‌ای در قبال حجاب ندارند و وظیفه اصلی‌شان ترویج حجاب است و نه برخورد. اما در ادامه تاکید کرد:

«ما فقط از سرویس‌دهی به افرادی که به صورت هنجارشکنانه باعث رفتارهای غیر مرسوم در مترو می‌شوند، تا زمانی که شئون را رعایت کنند، معذوریم. به این صورت که تذکر داده می‌شود، آن خانم حجابش را رعایت می‌کند و بعدش وظیفه ما سرویس‌دهی است. پیش‌تر نیز پلیس مترو این کار را انجام می‌داده و امروز پرسنل جدید انتظامات یگان حفاظت شهرداری این وظیفه را بر عهده دارند… در زمینه حجاب، ما قرار است از ورود افراد بدون حجاب و آقایان به واگن خانم‌ها جلوگیری کنیم. این مطالبه مردم است. همان‌طور که می‌دانید مردم انقلابی بارها مقابل شهرداری و شورای شهر تجمع کرده و خواستار برخورد با افراد هنجار شکن در مقوله حجاب و افرادی که وارد واگن خانم‌ها می‌شوند، شدند. شهرداری تهران نیز این موضوع را در دستور کار خود قرار داده و مسئولیتش را به پرسنل انتظامات داخل مترو سپرده است».

در همان روز ۱۷ مرداد، یعنی یک روز بعد از انتشار خبر، مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران هم ضمن تایید تلویحی این خبر گفت: «در این خصوص در شورا نظرخواهی نشده است، اما من می‌گویم تا نیروی انتظامی نباشد، گذاشتن این افراد در مترو به نتیجه نمی‌رسد، مگر اینکه نیروی انتظامی هم باشد.»

همزمان عکس و فیلم‌هایی از این افراد با لباس فرم که در مترو مستقر بودند در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد.

روزنامه اعتماد اینفوگرافیکی از روندی که نیرو‌های حجاب‌بان از زمان اعلام خبر آنان طی کردند منتشر کرده است.

پیش از آن در اردیبهشت همان سال ۱۴۰۲ علیرضا زاکانی از کار «ایجابی سنگین» در حوزه «عفاف و حجاب» خبر داده و گفته بود: «در ۷۰ ایستگاه مترو کار «ایجابیِ سنگین» در رابطه با حجاب انجام دادیم… مطابق قوانین کشور در این رابطه پیش می‌رویم، مواجهه یگان حفاظت شهرداری با بی‌حجابان‌ در قدم نخست اطلاع رسانی سپس تذکر و سپس ممانعت از ورود به ایستگاه‌های مترو است.»

در ۲۰ آبان ۱۴۰۲ و بعد از آنکه انتقادات از وجود نیروهای حجاب‌بان در مترو بالا گرفت زاکانی برای اولین با آنان را به نیروهای خودجوش مردمی نسبت داد و در گفتگو با خبرگزاری موج گفت:

«شهردار تهران با بیان اینکه افرادی که با موضوع امر به معروف و نهی از منکر در ایستگاه‌های مترو فعالیت می‌کنند هزینه‌ای برای شهرداری ندارند، گفت: این افراد مجموعه‌های مردمی خودجوش هستند.»

همزمان عکس و فیلم‌هایی ( لینک۱، لینک۲) از این افراد با لباس فرم که در مترو مستقر بودند در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد.

بعد از این اظهارنظر بود که در روز اول آذر احمد وحیدی، وزیر کشور هم این نیروهای یونیفورم‌پوش متروها را نیروهای مردمی خودجوش نامید بر حرف زاکانی صحه گذاشت. او همچنین تاکید کرد که «ما مجوز خاصی برای این کار ندادیم.»

۴ روز بعد، در روز ۵ آذر ۱۴۰۲ روزنامه اعتماد سند خیلی محرمانه‌ای منتشر کرد که در واقع بخش‌نامه‌ای از سوی دولت برای ارگان‌های مختلف از جمله شهرداري تهران و مديرعامل متروي تهران بود، بخشنامه‌ای به شماره ۹۷۴۳به تاريخ ۹ خرداد ۱۴۰۲ و خواستار برخورد با افرادی شد كه پوشش آنها از سوی اين مرجع استاندارد محسوب نمی‌شد. در بند ۹ بخش‌نامه، آمده است:

«ورود افراد در وضعيت كشف حجاب به اماکن تحت اشراف دولت منوط به رعايت پوشش قانونی بوده و در مراكزی چون ايستگاه‌های مترو از ورود آقايان به واگن بانوان جلوگیری شود. همچنين در ايستگاه‌های خلوت ممانعت از ورود افرادی كه قوانين پوشش را رعايت نمی‌كنند می‌بايست به سرعت عملياتی شود.»

روزنامه اعتماد به دلیل انتشار سند محرمانه متهم و بعد مجرم شناخته شد.

از این رو با توجه به اطلاعات موجود و مقایسه اظهار نظرهای قبلی و فعلی زاکانی می‌بینیم، او در حالی که پیش از این «تذکر حجاب» را هم در کنار ممانعت از ورود مردان به واگن زنان جزو وظایف «نیروهای یگان حفاظت شهرداری تهران» تعریف می‌کرد، در تعریف جدید خود تذکر حجاب را کار نیروهای مردمی عنوان کرده و کلا منکر این شده است که حجاب‌بان‌ها زیر مجموعه شهرداری هستند. این در حالی است که این هم با اظهارات پیشین خود او، مسئولان شهرداری و شورای شهر، بخش‌نامه وزارت کشور و همچنین عکس و فیلم‌های منتشر شده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در تضاد است و از این رو فکت‌نامه به آن نشان شاخ‌دار می‌دهد.