راستی‌آزمایی‌های چهارمین و پنجمین مناظره انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم، ۱۴۰۳

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳، با اشاره به نقش آذری جهرمی در ستاد پزشکیان (قائم مقام) گفت: «کسی (آذری جهرمی) که اینترنت جهانی را بست در ستاد [پزشکیان] مسوولیت دارد.»

این اطلاعات گمراه‌کننده است.

شواهد زیادی نشان می دهد که دستور قطع اینترنت از ۲۵ آبان تا ۳ آذر ۱۳۹۸ به دستور «شورای امنیت کشور» انجام شده‌است. ریاست این شورا با «وزیر کشور» است و یکی از شوراهای فرعی «شورای عالی امنیت ملی» به ریاست رئیس‌جمهوری است.

پس از تصویب قطع اینترنت در این شوراها، «شرکت ارتباطات زیرساخت» از معاونت‌های اصلی وزارت ارتباطات که انحصار اینترنت در کشور را در اختیار دارد و آنچه در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی «گذرگاه‌های مرزی» خوانده می‌شود را کنترل می‌کند، آن محدودیت مصوب را اعمال می‌کند. در حقیقت، دستگاهی که بخش فنی فیلترینگ و تفکیک ترافیک داخل از خارج را پیاده‌سازی می‌کند در وزارت ارتباطات مدیریت می‌شود.

هر چند دستور قطع اینترنت از شورای امنیت کشور و براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی، با مسئولیت شورای عالی امنیت ملی کشور صادر می‌شود، اما شرکت ارتباطات زیرساخت، در وزارت ارتباطات آن را اجرا می کند.

آقای قاضی‌زاده هاشمی، در پنجمین مناظره همین ادعا را تکرار کرد و گفت: «قائم مقام ستاد انتخاباتی پزشکیان فرمانده قرارگاه قطع کل اینترنت جهانی و تلگرام در آبان ۹۸ است.»

تکرار این ادعا نیز همزمان با مناظره پنم از فکت‌نامه نشان «گمراه‌کننده» گرفت.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳ گفت: در دولت‌های گذشته سایه جنگ بر کشور ما بود، شهید رئیسی سایه جنگ را از سر ایران برداشت.

این ادعا «نادرست» است. در زمان ابراهیم رئیسی دست‌کم سه بار خطر جنگ مطرح شد که در دو مورد آن به خاک ایران حمله مستقیم انجام شد:

1. حمله موشکی به اسرائیل، در نیمه‌شب ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ با عنوان رسمی «عملیات وعده صادق» که خطر جنگ و درگیری مستقیم با اسرائیل را به بالاترین حد تاریخی رساند. شش روز پس از این حادثه تاسیسات دفاعی اصفهان هدف حمله هوایی قرار گرفت. 
2. حمله موشکی و پهپادی به خاک پاکستان در تاریخ ۲۶ دی ۱۴۰۱ که باعث واکنش شدید پاکستان و منجر به حمله تلافی‌جویانه این کشور به مناطقی در نزدیکی سراوان در استان سیستان و بلوچستان ایران است. جمهوری اسلامی رسما این حمله را محکوم کرد. 
3. کشته شدن سه سرباز آمریکایی در اردن در بهمن ماه ۱۴۰۲ در پی حمله پهپادی شبه‌نظامیان نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه. این واقعه نیز تا مدت‌ها موضوع گمانه‌زنی رسانه‌های دنیا برای یک درگیری مستقیم احتمالی میان آمریکا و جمهوری اسلامی بود. 

در دولت حسن روحانی پس حمله موشکی سپاه به پایگاه عین‌الاسد در عراق با عنوان «انتقام سخت» برای انتقام کشته شدن قاسم سلیمانی، در دی ماه ۱۳۹۸ خطر جنگ و رویارویی مستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکا مطرح بود، اما در جریان این واقعه هیچ حمله‌ای به خاک ایران انجام نشد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳ گفت: با اقدام سازنده رئیسی در عرض دو سه ماه کرونا در کشور جمع شد.

این ادعا «گمراه‌کننده» است.

واردات واکسن کرونا و کنترل همه‌گیری کووید در کشور، یکی از مباحث انتخاباتی این دوره است. قالیباف و قاضی‌زاده با نحوه مدیریت کرونا در دوره روحانی به ادعای سیاست خارجی پزشکیان حمله کرده و روحانی و ظریف نیز از عملکرد خود دفاع کرده‌اند.

ادعای امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی که «با اقدام سازنده رئیسی در عرض دو سه ماه کرونا در کشور جمع شد» گمراه‌کننده است.

این درست است که ابراهیم رئیسی در تماس تلفنی که در نخستین روزهای ریاست جمهوری خود با شی جین‌پینگ داشت، واردات واکسن سینو فارم را تسهیل کرد و تا چند ماه بعد، میلیون‌ها ایرانی واکسینه شدند.

اما حسن روحانی در پاسخی که روز قبل از مناظره منتشر کرد، مدعی شد که مذاکرات برای سفارش گذاری و خرید ۱۲۰ میلیون دوز واکسن در دوره این دولت بسته شده‌بود و اما چین نتوانست به تعهد خود عمل کند و تحویل آن به ایران به دلیل موج پنجم همه‌گیری کووید در چین با تاخیر مواجه شد.

سعید جلیلی، روز چهارم تیر ۱۴۰۳، در جریان چهارمین مناظره انتخاباتی گفت «اوباما خودش اعلام کرد، فیلمش هست که ما دیگر هیچ ابزاری نداشتیم. تحریم‌ها جواب نمی‌داد، خوشبختانه توانستیم این توافق (برجام) را انجام دهیم.»

اولین بار نیست که سعید جلیلی این ادعای نادرست را مطرح می‌کند. او چهار سال پیش هم گفته بود: «اوباما بعد از امضای برجام اعتراف کرد که رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود.» فکت‌نامه، همان زمان این گفته را بررسی کرد و به آن نشان «نادرست» داد.

آنچه آقای جلیلی به آن استناد می‌کند دو برش تقطیع‌شده‌، از دو سخنرانی (لینک اول، لینک دوم) باراک اوباما است. اگر جمله‌های پس و پیش و متن کامل گفت‌وگوی رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا با رهبران جامعه یهودی و همین طور سخنرانی عمومی او را بخوانیم متوجه خواهیم شد که ادعای «اعتراف اوباما به فروپاشی رژیم تحریم‌ها» درست نیست. 

این دو سخنرانی در فاصله سه و پنج هفته پس از نهایی شدن توافق انجام شده‌اند. خطاب گفته‌های اوباما منتقدان داخلی در آمریکا هستند که بحث خروج از توافق و بازگرداندن تحریم‌های یک جانبه را پیش کشیده‌اند. 

اوباما درباره  یک شرایط فرضی صحبت می‌کند که اگر آمریکا در آستانه توافق مذاکرات هسته‌ای را رها می‌کرد، به ایران این امکان را می‌داد که در جامعه بین‌المللی دست بالا را بگیرد و آمریکا و اسرائیل را به خاطر برهم زدن مذاکرات منزوی کند. اوباما می‌گوید در آن صورت بود که نظام تحریم‌ها (که بارها بر موثر بودن آن در کشاندن ایران به پای میز مذاکره تاکید کرده) اثر خود را از دست می‌داد. در واقع اوباما فروریختن تحریم‌ها را در صورت به وقوع پیوستن یک سناریوی فرضی محتمل می‌داند و نه واقعیتی که وجود داشت.

علیرضا زاکانی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳،‌ در پاسخ به انتقادها از او درباره حمایت از حمله به سفارت‌های خارجی، گفت: «بنده هیچ وقت در عمرم حمله به سفارت را تایید نکرده‌ام.» 

این به وضوح خلاف واقعیت است. زاکانی در اظهار نظرهای عمومی خود به صراحت از حمله به سفارت انگلیس حمایت کرده و سابقه حضور در میان افراد متحصن مقابل سفارت عربستان سعودی را در کارنامه دارد. 

او در آذر ۱۳۹۰ در گفت‌وگویی حمله به سفارت انگلیس را «خشم مقدس» توصیف و از آن حمایت کرد. 

در اردیبهشت ۱۳۹۰ هم یکی از سخنرانان متحصنان مقابل سفارت عربستان بود. او در سخنرانی خود گفت: «نماد تام و تمام اسلام آمریکایی در آل‌سعود امروز وجود دارد و آل‌سعود امروز در سراشیبی سقوط قرار گرفته است.»

سعید جلیلی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳،‌ گفت: «در همان سال‌هایی که برجام امضا شد (۱۳۹۵ و ۱۳۹۶) رشد اقتصادی ما صفر و منفی شد.» 

این ادعا به وضوح خلاف واقعیت است. نه‌تنها رشد اقتصادی ایران در دوره برجام صفر و منفی نبوده است، بلکه بالاترین رکورد سال‌های اخیر در این دو سال به ثبت رسیده است. 

بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶  را که فاصله زمانی امضای برجام تا خروج آمریکا از این توافق است، به ترتیب، ۱۴/۲ درصد و ۴/۸ درصد اعلام کرد.

بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی ایران نیز نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۵ به ۱۲/۵ درصد رسید، این بانک نرخ رشد اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۶ را نیز ۳/۷ درصد گزارش کرد.

با این حساب نرخ رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۱۳۹۵ و ۹۶ آنگونه که سعید جلیلی، گفته «صفر» و «منفی» نیست.

سعید جلیلی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در جریان چهارمین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ۱۴۰۳،‌ گفت: «در زمان برجام (۹۵ و ۹۶) کل صادرات ما به ۲۸ کشور اتحادیه اروپا نصف صادرات ما به افغانستان بود.»

بر اساس آمارهای گمرک جمهوری اسلامی منتشر شده در سالنامه آماری ۱۳۹۶ مرکز آمار ایران، مجموع ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۵  به مقصد اروپا حدود ۶۷۹۶ میلیارد تومان و به مقصد افغانستان ۹۵۵۸ میلیارد تومان است. 

در سال ۱۳۹۵ مجموع ارزش صادرات غیرنفتی ایران به مقصد اروپا ۵۸۷۴ میلیارد تومان و به مقصد افغانستان ۷۷۲۰ میلیارد تومان است.

روشن است آمار آقای جلیلی دقیق نیست، اما علاوه بر تصویری گمراه‌کننده از واقعیت ترسیم می‌کند. باید توجه داشت این تنها آمار صادرات غیرنفتی است در حالی که بخش عمده‌ای از روابط تجاری ایران در دوران برجام، تسهیل تجارت خارجی است که بخش عمده آن نفتی و بخشی واردات آزاد و داشتن روابط آزاد با کشورهای دیگر است. . آمار فروش نفت ایران به تفکیک مشتری‌های عمده در دست نیست، اما می‌توان با اطمینان گفت با احتساب صادرات نفتی، ارزش صادرات ایران به اروپا چند برابر صادرات به افغانستان می‌شود.

امیرحسین قاضی زاده در پنجمین مناظره انتخاباتی که روز پنجم تیرماه ۱۴۰۳ برگزار شد، مسئولیت وقایع آبان ۹۸ را به طور کامل متوجه دولت حسین روحانی دانست و گفت: «دولت روحانی بنزین را با آشوب و خون جوانان مملکت در آبان ۹۸ از هزار تومان به ۳ هزار تومان افزایش داد.» 

مشابه این ادعا پیش‌تر نیز در مناظره‌های انتخاباتی سال ۱۴۰۰ از سوی محسن رضایی که نامزد منتقد دولت پیش بود مطرح شده بود که فکت‌نامه در همان زمان به آن نشان «گمراه‌کننده» داد.

افزایش قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸ تصمیم شورای هماهنگی سران قوا بود. این شورا در اردیبهشت ۱۳۹۷ با دستور رهبر جمهوری اسلامی برای «اتخاذ تصمیم‌های کلیدی در حوزه اقتصادی» تشکیل شد. 

قوه قضائیه در این شورا ۳ نماینده (رئیس قوه، معاون اول و دادستان کل)، مجلس ۴ نماینده (رئیس مجلس، رئیس کمیسیون‌های اقتصادی و برنامه و بودجه، رئیس مرکز پژوهش‌ها) و دولت ۷ نماینده (رئیس جمهور، معاون اول، وزرای اقتصاد و کشور، رئیس برنامه بودجه و بانک مرکزی و معاون اقتصادی رئیس‌جمهور) دارند.

امیرحسین قاضی زاده در پنجمین مناظره انتخاباتی گفت: «قائم مقام ستاد انتخاباتی پزشکیان [آذری جهرمی] فرمانده قرارگاه قطع کل اینترنت جهانی و تلگرام در آبان ۹۸ است. »

آقای قاضی‌زاده در مناظره قبلی نیز جمله‌ای به همین مضمون گفته بود که از فکت‌نامه نشان «گمراه‌کننده» گرفت. 

دستور قطع اینترنت از ۲۵ آبان تا ۳ آذر ۱۳۹۸ به دستور «شورای امنیت کشور» انجام شده‌است. ریاست این شورا با «وزیر کشور» است و یکی از شوراهای فرعی «شورای عالی امنیت ملی» به ریاست رئیس‌جمهوری است.

هر چند دستور قطع اینترنت از شورای امنیت کشور و براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی، با مسئولیت شورای امنیت ملی کشور صادر می‌شود، اما شرکت ارتباطات زیرساخت، در وزارت ارتباطات آن را اجرا می کند.

مصطفی پورمحمدی، در پنجمین مناظره انتخاباتی گفت: «۶۰ درصد بازار بورس در اختیار دولت است.»

گزارش رسمی و تدوین شده‌ای از سهم دولت در شرکت‌های بورسی در دست نیست، اما برآوردهای ضد و نقیضی درباره سهم دولت در بورس وجود دارد. 

محمود نجفی عرب، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی تهران در نشست شورای گفت‌وگوی دولت بخش خصوصی استان تهران در بهمن‌ماه ۱۴۰۲ سهم بخش دولت و شبه دولتی را در بورس و فرابورس، ۸۵ درصد اعلام کرده و گفته بود: بخش خصوصی کمتر از ۱۵ درصد سهم را به خود اختصاص داده است.

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگویی در اردیبهشت‌ماه امسال، گفته بود ۸۰ درصد بورس در اختیار دولت و شبه دولتی‌‌هاست.

اما در این اظهارنظرها سهم دولت و شبه‌دولتی‌ها از بورس به تفکیک ارائه نشده است.

یکی از مشکلات محاسبه سهم دولت از شرکت‌های بورسی، تعریف مشخص و روشن شرکت‌های دولتی و حضور پررنگ شرکت‌های شبه‌دولتی در بازار سهام است.

سعید جلیلی در جریان پنجمین مناظره انتخاباتی ریاست جمهوری ۱۴۰۳ گفت: «سهم شرکت‌های دولتی از بودجه ۱۴۰۳ بیش از ۳۷۰۰ هزار میلیارد تومان است، در صورتی که خود بودجه عمومی ۲۷۰۰ هزار میلیارد تومان است.»

این اعداد دقیق نیستند. در قانون بودجه مصوب ۱۴۰۳ کل منابع و مصارف «شرکت‌های دولتی،‌ موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها» رقم ۳۷۴۲ میلیارد تومان و کل «منابع بودجه عمومی دولت» ۲۸۳۷ میلیارد تومان است.

اما صرف نظر از این، آنچه گفته شده ممکن است این تصور را به وجود آورد که شرکت‌های دولتی از منابع عمومی بودجه تغذیه می‌شوند، اما باید توجه داشت بودجه شرکت‌های دولتی، در واقع حساب و کتاب شرکت‌ها است و پولی نیست که دولت به شرکت‌ها پرداخت می‌کند.

در واقع بخشی از این بودجه صرف هزینه خود شرکت‌ها می‌شود، برخی از درآمدهای شرکت‌های سودده نیز، به صورت مالیات و سهم دولت به بودجه عمومی تزریق می‌شود.

در بودجه شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۳، صدا و سیما با ۲۰ هزار میلیارد تومان زیان‌ده‌ترین موسسه‌ای است که در واقع زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود. این «زیان» از منابع بودجه عمومی، تامین می‌شود.

علیرضا زاکانی در جریان پنجمین مناظره نامزدهای انتخابات گفت: «من از خاتمی‌، زنگنه و روحانی خواستم درباره کرسنت مناظره کنیم، کسی حاضر نشد مناظره کند.» 

یک روز پیش از این مناظره بیژن نامدار زنگنه، وزیر پیشین نفت، در ویدئویی جلیلی و زاکانی را خطاب قرار داد و گفت: «من دو سال و نیم در آبان ۱۴۰۰ از شما درخواست کردم بیا مناظره کنیم»

زنگنه پیش از این هم در واکنش به انتقادها از قرارداد کرسنت خواستار «حضور در صدا و سیما برای پاسخگویی به به اتهامات درباره پرونده کرسنت» شده بود. حتی یک بار در آبان ۱۴۰۰ قرار بود در برنامه «جهان‌آرا» حاضر شود، اما صدا و سیما به او اجازه حضور نداد. 

مدیر شبکه تایید کرده بود که برنامه حضور او به درخواست خود زنگنه قرار بود تهیه و پخش شود، اما با مخالفت شبکه افق این برنامه منتفی شد.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در مناظرات انتخاباتی چندین بار به سفرش به بروکسل و دستاوردهایش برای جمهوری اسلامی اشاره کرد. حضور او در بروکسل، در کنگره شهرداران کلان‌شهرهای جهان (Metropolis) در خرداد ۱۴۰۲، بسیار جنجالی شد و باعث استعفای مقامات شهری بروکسل، به عنوان میزبان این دوره از اجلاس کلان‌شهرها شد.

زاکانی بارها تلاش کرده حضور در این برنامه را به عنوان دستاوردهای «دیپلماسی شهری و عمومی» خود یاد کرده و حتی یک مستند (مهمان بروکسل) نیز از این سفر ساخته شده‌است. «متروپلیس» یک همکاری بین شهرداران چندین شهر در جهان است که از ایران هم شهرداری‌های شهرهای تهران و شیراز و تبریز و بجنورد هم در آن عضو هستند. 

زاکانی در اجلاس چهاردهم که در بروکسل برگزار شد، به عنوان نائب رئیس این گروه در زمینه «اکوسیستم شهری» انتخاب شد. با این‌حال، این مجمع نه یک سازمان بین‌المللی با اقتدار بلکه در حقیقت یک مجمع هم‌اندیشی بین شهرداران چند شهر بزرگ است که بسیاری از شهرهای مهم دنیا نیز در آن عضو نیستند. استفاده از عبارت‌هایی نظیر «شهرداران جهان» یا «شهرداران کلان‌شهرهای جهان» اغراق‌آمیز است.

بنابراین ادعای زاکانی «نایب رییس شهرداران جهان» نشان «گمراه‌کننده» می‌گیرد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در جریان پنجمین مناظره انتخاباتی ۱۴۰۳ گفت: «رکورد ۵۳ میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی در دولت رئیسی ثبت شد.»

فکت‌نامه پیش‌تر بارها به ادعای مقام‌های دولت سیزدهم، از جمله خود ابراهیم رئیسی درباره رکوردشکنی صادرات پرداخته است.

طبق گزارش‌های رسمی، در سال ۱۴۰۱ ارزش صادرات غیرنفتی ایران با احتساب میعانات گازی و محصولات پتروشیمی به ۵۴ میلیارد دلار رسید که بالاترین رقم ثبت شده در آمارهای رسمی است. البته نکته ناگفته اما قابل توجه، افزایش چشمگیر قیمت‌های جهانی در آن سال بود، در حالی که داده‌های گمرک نشان می‌داد حجم و وزن صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۲ به نسبت سال‌های پیش از همه‌گیری کرونا کاهش هم یافته است. 

گزارش سازمان توسعه تجارت از عملکرد تجارت خارجی در سال ۱۴۰۲، نشان می‌دهد که مجموع ارزش صادرات کالا در این سال ۴۹ میلیارد و ۳۲۹ میلیون دلار بود. این سازمان ارزش صادرات کالا در سال ۱۴۰۱ را بیش از ۵۴ میلیارد دلار گزارش کرده است.

محمد رضوانی‌فر، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران نیز در بیان کارنامه تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۲، در دو اظهار نظر جداگانه ارزش صادرات بدون احتساب صادرات نفت، برق، خدمات فنی مهندسی و تجارت چمدانی را ۴۹ میلیارد و ۳۳۰ میلیون دلار اعلام کرد.

بانک مرکزی هنوز نماگری که عملکرد تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ را جمع‌بندی و اعلام کرده باشد، منتشر نکرده است.