ادعای گمراه‌کننده رئیسی درباره شکستن رکورد ۴۰ساله صادرات

ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری ایران، روز ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ در مراسم بازگشایی نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران گفته است: 

«ما توانسته‌ایم در این دولت بیش از ۵۰ میلیارد دلار صادرات داشته باشیم، که این یک رکورد ۴۰ ساله است… این نشان دهنده اراده جدی دولت در گسترش صادرات و رونق‌ دادن به حجم، تنوع و کیفیت تولید است.»

این اولین بار نیست که مقام‌ها و رسانه‌های دولتی بدون اشاره به دلایل افزایش ارزش کالاهای صادراتی درباره رکوردشکنی صادرات در دولت سیزدهم صحبت می‌کنند. 

پیش از این ما در فکت‌نامه گفته علی خامنه‌ای را در سخنرانی اول فروردین ۱۴۰۲ که از افزایش صادرات غیرنفتی صحبت کرده بود، بررسی کرده و به آن نشان «گمراه‌کننده» داده بودیم.

یک سال پیش‌تر نیز برخی رسانه‌های دولتی، مانند خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضائیه، به نقل از مقام‌های دولتی ادعاهایی به همین مضمون مطرح کرده بودند که گزارش درستی‌سنجی آنها توسط فکت‌نامه منتشر شده است. 

آمارهای مقدماتی گمرک جمهوری اسلامی حکایت از آن دارد که وزن صادرات غیرنفتی ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۱، به بیش از ۱۲۲ میلیون تن و ارزش آن به بیش از ۵۳ میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلار رسیده است. 

اگر این عدد را با داده‌های تجارت خارجی ایران در سال‌های گذشته مقایسه کنیم خواهیم دید که ارزش صادرات ثبت شده در سال گذشته خورشیدی، یعنی ۵۳ میلیارد دلار بالاترین رقم ثبت شده با عنوان «صادرات غیرنفتی» است، اما این به معنی آن نیست که رکورد حجم صادرات نیز شکسته شده است. 

چنانکه مقایسه وزن صادرات به نسبت سال‌های گذشته نشان می‌دهد نه‌تنها رکورد سال‌های پیش از کرونا شکسته نشده، بلکه حجم کالاهای صادر شده کمتر از سال‌های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ است.

با این اوصاف روشن است که دلیل افزایش ارزش صادرات، نه افزایش حجم صادرات یا اقدامات یا به قول آقای رئیسی رونق تولید و بهبود کیفیت تولید کالا در کشور باشد. در واقع افزایش قیمت‌ جهانی کالاها باعث شده ارزش صادرات غیرنفتی ایران بالا برود. 

مقایسه داده‌های وزن و ارزش صادرات نشان می‌دهد، متوسط ارزش کالاهای غیرنفتی صادر شده در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۳۶ دلار بوده است. این رقم حدود ۱۰ درصد بیشتر از متوسط قیمت هر تن کالا در سال ۱۴۰۰ و بیش از ۴۰ درصد بیشتر از سال ۱۳۹۹ و با اختلاف بالاترین میزان قیمت ۸ سال گذشته است. 

داده‌های گزارش مرکز آمار ایران از شاخص قیمت کالاهای صادراتی نیز نشان می‌هد نرخ تورم شاخص قیمت دلاری کالاهای صادراتی در ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۱ حدود ۱۵ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۱۴۰۰ است. به این معنی که ارزش دلاری سبد کالاهای صادراتی ایران به طور متوسط ۱۵ درصد بیشتر از سال قبل فروش رفته‌اند. در چنین شرایطی طبیعی است که درآمد صادراتی حتی با حجم صادرات کمتر بیشتر از سال قبل باشد.

ابراهیم رئیسی می‌گوید شکسته شدن رکورد صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۱، نشانه اراده دولت در رونق و بهبود کیفیت تولید است.

اولین بار نیست که مقام‌های جمهوری اسلامی بدون اشاره به دلایل افزایش ارزش صادرات در دو سال گذشته، از موفقیت دولت در افزایش صادرات صحبت می‌کنند. 

در واقعیت اما حجم صادرات نه‌تنها افزایش پیدا نکرده بلکه هنوز به وضعیت پیش از همه‌گیری کرونا نرسیده است. طبق آمارهای رسمی گمرک ایران وزن صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۱ کمتر از سال‌های ۱۴۰۰، ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ است. اما در عوض متوسط قیمت کالاهای صادر شده ۱۰ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۰، حدود  ۴۰ درصد بیشتر از سال ۱۳۹۸ و حدود ۲۵ درصد بیشتر از متوسط قیمت‌های سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ و است. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته ابراهیم رئیسی که «ما توانسته ایم در این دولت بیش از ۵۰ میلیارد دلار صادرات داشته باشیم، که این یک رکورد ۴۰ ساله است» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.