یوان در معادلات جهانی از دلار سبقت نگرفته است

در اکانت‌های موسوم به ارزشی در تلگرام، اینستاگرام و سایر شبکه‌‌های اجتماعی در هفته اخیر خبری با این تیتر منتشر شده است: «سرانجام یوان از دلار سبقت گرفت».

در برخی از پست‌های منتشر شده با اشاره به اظهارات سال‌های پیش علی اکبر رائفی‌پور آمده: «سهم یوان چین در مبادلات جهان به حدود ۵۳ درصد رسید و از دلار پیشی‌ گرفت».

در توضیحات برخی پست‌های دیگر هم ضمن انتشار یک نمودار با توضیحات انگلیسی آمده است:

«برای اولین‌بار، در معاملات فرامرزی چین ‌و پرداخت‌ها و دریافت‌های بین‌المللی، استفاده از یوان از دلار آمریکا پیشی گرفته و به ارز اصلی تبدیل شده است. هم‌اکنون سهم یوان از تقریباً صفر در سال ۲۰۱۰ به حدود ۵۳درصد در تبادلات جهانی رسیده».

آیا در مبادلات جهانی، یوان از دلار سبقت گرفت؟

جستجوی منبع این خبر و بررسی صحت و سقم آن نشان می‌دهد که نه این نمودار و اطلاعات آن تازه است و نه این ادعا که در مبادلات جهانی، یوان از دلار سبقت گرفت صحیح است.

جستجوی منبع این خبر ما را به گزارشی که بیش از یک سال پیش در می ۲۰۲۴ در وبسایت Visual Capitalist منتشر شده بود، می‌رساند.

در این مقاله که با عنوان «دلارزدایی: چین و حرکت تدریجی آن‌ به‌سمت عبور از دلار آمریکا» منتشر شد بررسی شده که چگونه جمهوری خلق چین از سال ۲۰۱۰ تاکنون سهم دلار آمریکا را در تسویه‌های برون‌مرزی‌اش کاهش داده و سهم یوان را افزایش داده است. ارز داخلی‌ چین (Renminbi) یا «پول مردم» (RMB) نام دارد که واحد شمارش آن یوان است (مانند «استرلینگ» که نام واحد پول بریتانیاست و «پوند» واحد شمارش آن).

در این گزارش آمده که بر اساس داده‌های Bloomberg، در اوایل ۲۰۱۰ کمتر از یک درصد از تسویه‌های برون‌مرزی چین با یوان انجام می‌شد، در حالی که سهم دلار حدود ۸۳درصد بود. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴، سهم یوان در پرداخت‌های برون‌مرزی چین از کمتر از یک درصد به بیش از ۵۲درصد رسیده و برای نخستین‌بار از دلار پیشی گرفته است.

از این رو چنانچه در این گزارش سال ۲۰۲۴ تاکید شده سهم یوان فقط در پرداخت‌های برون‌مرزی خود چین به بیش از ۵۲درصد رسیده و برای نخستین‌بار از دلار پیشی گرفته است نه در همه معاملات بین‌المللی.

در همان گزارش تاکید شده که طبق داده‌های BIS (بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی) در سال ۲۰۲۲، دلار همچنان پرکاربردترین ارز در معاملات ارزی جهانی بود؛ یورو و ین در رتبه‌های بعدی قرار دارند و یوآن رتبه پنجم را به خود اختصاص می‌دهد (این گزارش هر سه سال یکبار منتشر می‌شود).

1. دلار آمریکا: ۸۸٫۵درصد
2. یورو: ۳۰٫۵درصد (−۲٫۹)
3. ین ژاپن: ۱۶٫۷درصد (−۶٫۳)
4. پوند: ۱۲٫۹درصد (+۱٫۱)
5. یوآن: ۷٫۰درصد (+۴٫۸)

(لازم به ذکر است که در تسویه حساب باید جمع کل ۲۰۰ درصد شود چون هم رقم بستان‌کار شمرده می‌شود هم رقم بده‌کار).

از این رو به وضوح در مبادلات جهانی دلار همچنان با فاصله زیاد پرکاربردترین ارز است.

دلارزدایی چیست؟

اصطلاح «de-dollarization» به روندی گفته می‌شود که کشورهای مختلف، شرکت‌ها و بانک‌های مرکزی تلاش می‌کنند تا وابستگی به دلار آمریکا را چه در معاملات بین‌المللی، حسابداری ارزی، ذخایر ارزی و چه در تسویه بدهی‌ها کاهش دهند.

از این رو ادعای سبقت گرفتن یوان از دلار در معادلات جهانی «نادرست» است.