نگاهی به آخرین آمار تولید و صادرات نفت

در میانه نهمین ماه سال، هنوز گزارشی رسمی از عملکرد بودجه منتشر نشده است، روشن نیست منابع و مصارف بودجه در این ماه‌های گذشته از سال چه وضعیتی داشته‌اند، هر چه از بودجه و اعداد و ارقام آن منتشر شده، اظهار نظرهای شفاهی مقام‌های دولتی یا نمایندگانی از مجلس است که البته همان‌ها بیانگر عدم تحقق درآمدها به ویژه درآمدهای ارزی دولت است که کار را برای گذران امور دشوار کرده است.

جدیدترین این دست اظهار نظرها، پاسخ محمدباقر قالیباف به تذکر یک نماینده مجلس در روز یکشنبه، ۱۶ آذر بود که در جریان آن، رئیس مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «در حوزه ارز، به خاطر کاهش قیمت نفت، حدود بیست و خرده‌ای درصد عدم تحقق داشتیم.»

پیشتر نیز یک عضو کمیسیون برنامه، بودجه ومحاسبات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری اینا، گفته بود:‌ «کاهش درآمدهای نفتی، واردات کالای اساسی را مختل کرد.»

به گفته جبار کوچکی‌نژاد، «هر چند اخیرا وزیر نفت اعلام کرده که وضعیت فروش نفت خوب است اما این موضوع درباره صادرات نفت است که این میزان صادرات به ارز تبدیل نمی‌شود و به کشور برنمی‌گردد و به همین دلیل پیش بینی دقیقی از میزان منابع ارزی ندارند و در تامین ارز برای واردات دچار مشکل می‌شوند.»

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و همین‌طور مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی ایران در زمان انتشار لایحه بودجه امسال و در جریان بررسی و تصویب این لایحه هشدار داده بودند که منابع پیش‌بینی شده برای تولید، فروش و صادرات نفت در این لایحه چه به لحاظ میزان فروش و چه برآورد قیمت هر بشکه، غیرواقعی و خوش‌بینانه است.

هشداری که به نظر می‌رسد، حالا به واقعیت تبدیل شده است، به همان اندازه که عملکرد بودجه ۱۴۰۴، با ابهام روبرو است، میزان تولید، صادرات و رقم فروش نفت ایران نیز وضعیتی مشابه دارد.

گزارش‌های سازمان اوپک به نقل از منابع دست دوم نشان می‌دهد، میانگین تولید نفت ایران در ۱۰ ماهه سال میلادی جاری، ۳ میلیون و ۲۷۶ هزار بشکه بوده است.

بالاترین میزان تولید در این داده‌ها با ثبت ۳ میلیون و ۳۲۸ هزار بشکه مربوط به ماه آوریل، برابر با اردیبهشت‌ماه امسال است.

سازمان اوپک درآمد ایران از محل فروش نفت و فرآورده را در پنج سال گذشته، بالغ بر ۱۶۰ میلیارد دلار برآورد کرده است.

بالاترین میزان درآمدهای نفتی در دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، مربوط به سال گذشته میلادی است که درآمدهای نفتی به ۴۶.۸ میلیارد دلار رسید.

آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا هم با اختلاف اندکی، درآمدهای نفتی ایران را رقمی نزدیک به همین اعداد و ارقام تخمین زده است.

بر اساس داده‌های این اداره، در این بازه زمانی ۵ ساله، ایران توانسته از محل درآمدهای ناشی از فروش نفت و فرآورده ۱۴۷ میلیارد دلار کسب کند، بر مبنای آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا هم بالاترین درآمد سالانه با ۴۳ میلیارد دلار مربوط به سال ۲۰۲۴ میلادی است.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا، بر اساس آمار شرکت تحلیل داده‌های انرژی ورتکسا هم تایید می‌‌کند، بالاترین میزان صادرات نفت ایران در این دوره زمانی، مربوط به سال ۲۰۲۴ میلادی است که میانگین صادرات روزانه نفت به یک میلیون و ۴۸۳ هزار بشکه رسید.

این داده‌های آماری نشان می‌دهند، میانگین صادرات نفت در دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، اندکی بالاتر از یک میلیون بشکه در روز بود، هرچند به طور معمول بودجه‌های دولت در همین سال‌ها با صادرات ۲۰۰ تا ۳۳۰ هزار بشکه بالاتر به تعادل می‌رسیده است.

دستیابی به آمارهای صادرات نفت ایران در ماه‌های گذشته از سال ۲۰۲۵ حتی دشوارتر از قبل است، تحریم‌های جدید آمریکا پس از تشکیل دولت دوم ترامپ، پنهان کاری در سازوکار انتقال و فروش نفت از سوی ایران را تشدید کرده است.

تحریم‌ها در این دوره بر شبکه نقل و انتقال نفت ایران موسوم به ناوگان اشباح یا سایه متمرکز هستند. همچنین بنادر چینی یا پالایشگاه‌های کوچک و مستقل چینی که به قوری‌های چای معروف شده‌اند نیز از دور جدید تحریم‌های آمریکا در امان نمانده‌اند.

همین وضعیت، موجب شده تا آمار و ارقام ماهانه صادرات نفت ایران صرفا بر گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای یا داده‌های شرکت‌های ردگیر تانکرها و نفت‌کش‌ها، استوار باشند که امکان خطای آن کم نیست.

ضمن آنکه این آمارها بر میزان نفتی که در تانکرها بارگیری شده است، تمرکز دارند نه لزوماً نفتی که تحویل خریدار شده یا در مقصد تخلیه شده که از آن بتوان با عنوان صادرات نفت یاد کرد.

بر اساس گزارش بلومبرگ که در هفته اول آذرماه منتشر شد، داده‌های شرکت کپلر نشان می‌دهد، میزان ذخایر نفت شناور ایران روی دریا به حد بی‌سابقه ۵۲ میلیون بشکه رسیده، این میزان ذخیره شناور نفت، بالاترین سطح در دو سال و نیم گذشته ارزیابی شده است.

وضعیت صادرات نفت ایران در ماه‌های گذشته از سال ۲۰۲۵ میلادی، با استفاده از گزارش‌های رسانه‌ای از خبرگزاری‌های نظیر بلومبرگ و رویترز و همچنین گزارش‌های آماری شرکت‌های کپلر، ورتکسا و تانکر ترکرز در جدول گردآوری شده است، سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای و بنیاد دفاع از دموکراسی نیز در گزارش‌هایی با استفاده از منابع گفته شده، گزارش‌هایی از روند صادرات نفت ایران در ماه‌های گذشته ارایه کرده‌اند.

باید توجه داشت که در این گزارش‌ها در برخی ماه‌ها میزان صادرات به چین با کل صادرات نفت ایران یکسان گرفته شده که الزاما این دو عدد یکسان نیست هرچند که در ماه‌های اخیر نزدیک به ۹۸ درصد نفت صادراتی ایران به تنها خریدار آن یعنی خریداران چینی تحویل می‌شود.

از مجموعه این آمارها می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که صادرات نفت ایران در اکتبر ۲۰۲۵ با رسیدن به میانگین روزانه تا ۲.۳ میلیون بشکه به بالاترین سطح از اواسط سال ۲۰۱۸ (میانه ۱۳۹۷)، رسید. بر اساس این گزارش‌ها در ماه‌ های آگوست و سپتامبر نیز ایران توانسته بود صادرات خود را که عمدتا به تنها مقصد صادراتی این نفت‌، یعنی چین انجام می‌شود در حدی بالاتر از دو میلیون بشکه در روز نگاه دارد.

اما این میزان صادرات که عمدتا حاصل داده‌های مربوط به بارگیری یا ردگیری تانکرهای حامل نفت ایران است، الزاما به معنای آن نیست که اوضاع درآمدهای ارزی ایران به همین میزان افزایش داشته و وضعیت کسب درآمدها نیز مناسب است، نفت ایران با تخفیف‌هایی قابل توجه به مشتریان چینی عرضه می‌شود و مهم‌تر از آن، درآمدهای کسب شده به دشواری به اقتصاد ایران بازمی‌گردد، همین دشواری در مسیر بازگشت درآمدهای ارزی به اقتصاد ایران محدودیت‌هایی را رقم زده که در هفته‌های اخیر به شکل اخلال در تامین اقلام اساسی به ویژه واردات نهاده‌های تولیدی صنعت مرغداری و دامداری و دیگر نیازهای ارزی خود را نمایان ساخته است.