آیا رکورد صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ شکسته شده است؟

خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا در گزارشی که روز یکشنبه ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ منتشر شده نوشته است: «ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ به بالاترین رقم در سال‌های پس از انقلاب رسیده است.»

در این گزارش که تصریح شده است که «ارزش صادرات کالاهای ایرانی در سال ۱۴۰۰ به ۴۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید که بیش از ۳۱ میلیارد دلار آن در زمان ۷ ماه عملکرد دولت سیزدهم رخ داد.» 

ایرنا در گزارش خود رشد صادرات غیرنفتی را حاصل «در دستور کار بودن توسعه روابط تجاری منطقه‌ای و افزایش مبادلات با همسایگان» در دولت سیزدهم و «تاکید» ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم بر «بر توسعه روابط تجاری» عنوان کرده است.

در این گزارش نموداری هم ترسیم شده که ارزش صادرات غیرنفتی ایران را طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ‍۱۴۰۰ به تصویر کشیده است. 

نمودار منتشر شده در گزارش ایرنا

آیا طبق آمار رسمی بالاترین میزان ارزش صادرات نفتی در سال ۱۴۰۰ به ثبت رسیده است؟ 

خیر. دست کم ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۳ بیشتر از ۱۴۰۰ بوده است. بررسی گزارش‌های سالانه گمرک ایران از تجارت خارجی ایران در یک دهه گذشته نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۳، «صادرات غیرنفتی» ایران به ۵۰ میلیارد و ۵۶۱ میلیون دلار رسید که به لحاظ ارزشی بالاتر از ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ بوده است.

بر اساس گزارش مقدماتی گمرک ارزش صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ برابر ۴۸ میلیارد و ۶۱۹ میلیون دلار و وزن آن ۱۲۲ میلیون و ۷۷۵ هزار تن است. 

با این حساب روشن است دست‌کم ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۳ بالاتر از رقم ارزش صادرات غیرنفتی پارسال است. حجم صادرات غیرنفتی نیز در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۶، ۱۳۹۵ بیشتر از سال ۱۴۰۰ است.

آیا آمارهای دیگری هم وجود دارند؟ 

منبع خبرگزاری ایرنا آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران است، اما برای اطمینان آمارهای سازمان توسعه تجارت را هم بررسی کردیم که کمی متفاوت از آمار گمرک است، مجموع ارزش بخش‌های مختلف صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ کمی بیش از ۵۱ میلیارد دلار و وزن آن حدود ۱۲۶ میلیون تن است، اما آمارهای سال‌های گذشته سازمان توسعه تجارت با آمار سالانه گمرک تفاوت‌های جزئی دارد. به طور مشخص در گزارش عملکرد تجاری سازمان توسعه تجارت در سال ۱۳۹۳ ارزش تجارت خارجی ایران در آن سال بیش از ۶۱ میلیارد دلار اعلام شده، اما در گزارش عملکرد سال ۱۳۹۴ این ارزش تا حدود ۵۱ میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است. 

دلیل افزایش ارزش صادرات غیرنفتی ایران چیست؟ 

در بیان چرایی افزایش ارز صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ باید افزایش میانگین قیمت هر تن کالای صادراتی را نیز در نظر گرفت، به این معنی که بخشی از افزایش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی و تورم عمومی بوده است.

به طوریکه ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹ رشدی ۳۹.۶ درصدی داشته، حال آنکه وزن صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ فقط ۸.۶ درصد افزایش داشت که نشان‌دهنده افزایش میانگین قیمت کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال قبل از آن است.

میانگین هر تن کالای صادراتی در سال ۱۳۹۹، حدود ۳۰۸ دلار بود که در سال ۱۴۰۰ به ۳۹۶ دلار رسید که افزایشی ۲۸.۷ درصدی را تجربه کرد.

به طور مشخص افزایش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی تاثیر زیادی روی بالا رفتن ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته داشته است. آمارهای تفکیکی سازمان توسعه تجارت ایران نشان می‌دهد در حالی که ارزش صادرات محصولات «پتروشیمی و پایه‌نفتی» در سال ۱۴۰۰ به نسبت سال قبل بیش از ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده، حجم صادرات تنها ۵ درصد افزایش یافته است. 

بر اساس این آمار ارزش صادرات محصولات «پتروشیمی و پایه نفتی» معادل یک چهارم کل ارزش صادرات غیرنفتی ایران است. 

خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا در گزارشی مدعی شده ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ به بالاترین رقم در سال‌های پس از انقلاب رسیده است. 

در این گزارش ارزش «صادرات غیرنفتی ایران» ۴۸ میلیارد و ۶۱۹ میلیون دلار اعلام شده است. منبع این آمار گمرک جمهوری اسلامی است و بر این اساس نموداری هم در گزارش ترسیم شده، اما گزارش‌های سالانه گمرک نشان می‌دهد بر خلاف آنچه گفته شده ارزش صادرات غیرنفتی در سال ۱۳۹۳، بیش از ۵۰ میلیارد دلار و بیشتر از ارزش صادرات غیرنفتی سال ۱۴۰۰ است.

از نظر حجم صادرات نیز، وزن کالاهای صادراتی نیز دست‌کم در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۶، ۱۳۹۵ بیشتر از سال ۱۴۰۰ است.

با این اوصاف این ادعای خبرگزاری ایرنا که « ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ به بالاترین رقم در سال‌های پس از انقلاب رسیده است»، نادرست است.