آیا اوباما «اعتراف» کرده که رژیم تحریم‌ها قبل از برجام در حال «فروپاشی» بود؟

سعید جلیلی مدعی است: «اوباما بعد از امضای برجام اعتراف کرد که رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود.»

رئیس پیشین هیات مذاکره‌کنندگان ایرانی و ربیر سابق و نماینده فعلی رهبر جمهوری اسلامی ایران در شورای عالی امنیت ملی و عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام، عصر روز یکشنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۹ در مراسم بزرگداشت روز دانشجو که از سوی چهار تشکل دانشجویی انجمن اسلامی مستقل، جامعه دانشجویی، بسیج دانشجویی و جنبش عدالتخواه در دانشگاه تهران برگزار شد، گفته است:

«اوباما وقتی با دولت ما به توافق رسید و به اهدافش رسید، علناً گفت که ما در شرایطی بودیم که رژیم تحریم‌های ما در حال فروپاشی بود و دیگر تحریم‌های ما امکان استمرار نداشت و رژیم تحریم‌ها فرومی‌پاشید، اما ما اکنون با این توافق می‌توانیم به اهدافی برسیم که با حرکت نظامی هم نمی‌توانستیم برسیم.»

آیا به باور اوباما رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود؟ آیا او به این مهم اعتراف کرده است؟ «فکت نامه» در این گزارش درستی این ادعا را مورد سنجش قرار داده است.

استناد جلیلی به کدام سخنرانی اوباما است؟

سعید جلیلی بعد از این سخنرانی کلیپی در توییتر خود، منتشر کرده که در دو جای آن فیلمی از اوباما وجود دارد. در اولی اوباما می‌گوید که اگر ما توافق نمی‌کردیم ایران را در صندلی راننده می‌نشست و تحریم‌ها فرو می‌پاشید و در دیگری که در تلویزیون C-SPAN پخش شده تصاویری را نشان می‌دهد که اوباما در حال توضیح است که برای حفظ تحریم‌ها باید بزرگترین بانک‌های جهان را تحریم می‌کردیم باید کشورهایی مثل چین را از مبادلات‌مان حذف می‌کردیم، ما باید بزرگترین خریدارانمان را حذف می‌کردیم و این برای اقتصاد ما مضر بود. او این اظهارات را اعتراف اوباما به در حال فروپاشی بودن رژیم تحریم‌ها تعبیر کرده است. 

?s=20

 

آیا باراک اوباما معتقد بود رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود و بدون برجام این اتفاق رخ می‌داد؟

سخنرانی اولی که سعید جلیلی به آن اشاره کرده برشی ده ثانیه‌ای از گفت‌وگوی ۵۶ دقیقه‌ای باراک اوباما با رهبران جامعه یهودی در تاریخ  ۲۸ آگوست  ۲۰۱۵ (ششم شهریور ۱۳۹۴، دقیقا ۴۵ روز بعد از نهایی شدن توافق برجام) است. 

سعید جلیلی از این گفت‌وگوی یک ساعته جمله‌ای را به صورت تقطیع‌شده بیرون کشیده و چنین ترجمه کرده است:  

«اگر این توافق را نمی‌کردیم، ایران را در صندلی راننده می‌نشاندیم، [...] فکر می‌کنم در آن صورت تحریم‌ها فرومی‌ریخت و نتیجه‌ای عاید ما نمی‌شد.»

ترجمه اصل گفته اوباما این است: 

«من فکر می‌کنم اگر ما این توافق را رد می‌کردیم، ایران را روی صندلی راننده می‌نشاندیم [و اختیار عمل را دست ایران می‌دادیم]. من فکر می‌کنم یک همدلی بزرگ بین‌المللی برای آنها ایجاد می‌شد و آنها می‌توانستند آمریکا و اسرائیل را به دلیل خراب کردن توافق منزوی کنند. فکر می‌کنم [در این صورت] تحریم‌ها رو به انحلال می‌گذاشتند و دیگر به آن تاثیر پیشین را نمی‌داشتند.»*

اوباما در این گفت‌وگوی ۵۶ دقیقه‌ای در حال متقاعد کردن جامعه یهودی است که برجام توافق خوبی است او تلاش می‌کند جواب منتقدان داخلی را بدهد ضمن اینکه در همین سخنرانی به نکاتی اشاره می‌کند که بر خلاف ادعای سعید جلیلی بر کارکرد و کارآمدی تحریم‌ها تاکید دارد. 

اوباما می‌گوید جمع بندی کل کشورهای عضو برجام بود که با این توافق ایران نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند بنابراین با این توافق می‌توانیم تحریم‌ها را برداریم. او اطمینان می‌دهد به مجرد اینکه از ایران خطایی سر زند یا از توافق تخلف کند ما قادریم تمام تحریم‌ها را به سرعت برگردانیم. رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده آمریکا در این گفت‌وگو می‌گوید تمام تحریم‌ها برداشته نشده بلکه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و تحریم‌های سازمان ملل در خصوص نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم کماکان پابرجا است.

متن کامل گفت‌وگوی اوباما در این جلسه منتشر شده و در دسترس عموم قرار دارد. 

سخنرانی دوم اوباما در کلیپ سعید جلیلی مربوط به چه زمانی است؟

سخنرانی دوم باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا، که سعید جلیلی به آن استناد کرده و آن را «اعتراف اوباما به فروپاشی تحریم‌ها» تعبیر کرده برشی ۱۶ ثانیه‌ای از سخنرانی رئیس‌جمهوری آمریکا در تاریخ ۵ آگوست ۲۰۱۵ (۱۴ مرداد ۱۳۹۴ دقیقا ۲۲ روز بعد از نهایی شدن توافق) است. این سخنرانی  در دانشگاه امریکن یونیورسیتی در شهر واشنگتن ، پیش از تصویب برجام در کنگره و در پاسخ به منتقدانی عنوان شده که معتقدند کنگره نباید برجام را تصویب کند. 

ویدیوی سعید جلیلی این جمله باراک اوباما را از متن سخنرانی نقل کرده: 

«برای اینکه این تحریم‌ها ادامه پیدا کنند باید برای مثال بزرگ‌ترین بانک‌های جهان را تحریم می‌کردیم. یا باید کشورهایی را مانند چین از مبادلات‌مان حذف می‌کردیم. و چنین اقداماتی در قبال بزرگ‌ترین طلبکاران ما می‌توانست موجب از بین رفتن اقتصاد ما بشود.»

اما بگذارید گفته‌های اوباما را از یک پاراگراف بالاتر ترجمه کنیم:

«کسانی که می‌گویند ما می‌توانیم از این توافقنامه بیرون آییم و تحریم‌ها را حفظ کنیم، حرف فانتزی می‌زنند. به جای اینکه موقعیت‌مان را آنطور که برخی گفته‌اند تقویت کنیم، پیشنهاد رد توافق در کنگره می‌تواند تحریم‌های چند جانبه [بین‌المللی] را از هم بپاشد. اگر ما تحریم‌های یک‌جانبه را حفظ کنیم و آنها را تقویت کنیم تنها خواهیم ماند. ما نمی‌توانیم سیاست‌های خارجی، اقتصادی و انرژی تک‌تک قدرت‌های مهم جهان را دیکته کنیم. 

برای اینکه حتی سعی در انجام این کار داشته باشیم، مجبوریم به عنوان مثال برخی از بزرگترین بانک‌های جهان را تحریم کنیم. مجبور می‌شویم کشورهایی مانند چین را از سیستم مالی آمریکا جدا کنیم که بزرگ‌ترین خریدار بدهی‌های آمریکا است، چنین اقداماتی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شدیدی در اقتصاد خودمان شود و باعث تقویت تردیدهایی درباره نقش بین‌المللی دلار به عنوان ارز مرجع جهانی شود.»**

او در بخش قبلی همین سخنرانی تاکید می‌کند که دلیل موفقیت آمریکا در آوردن ایران پای میز مذاکره، ایجاد اجماع جهانی علیه ایران و اعمال تحریم‌های  بین‌المللی و همه جانبه با حضور کشورهای عضو شورای امنیت و کشورهای غیر عضوی که داوطلبانه به این تحریم‌ها پیوستند است وگرنه تحریم‌های یک جانبه آمریکا طی سال‌های گذشته نتوانسته بود ایران را پای میز مذاکره بیاورد.

متن کامل این سخنرانی توسط کاخ سفید منتشر شده و در دسترس عموم قرار دارد ویدئو کامل این سخنرانی نیز در دسترس است. 

جمع‌بندی

سعید جلیلی با استناد به تصاویری از سخنرانی باراک اوباما، مدعی است: «اوباما بعد از امضای برجام اعتراف کرد که رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود.»

آنچه آقای جلیلی به آن استناد می‌کند دو برش تقطیع‌شده‌، چند ثانیه‌ای از دو ساعت گفت‌وگو و سخنرانی‌های باراک اوباما است. اگر جمله‌های پس و پیش و متن کامل گفت‌وگوی رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا با رهبران جامعه یهودی و همین طور سخنرانی عمومی او را بخوانیم متوجه خواهیم شد که ادعای «اعتراف اوباما به فروپاشی رژیم تحریم‌ها» درست نیست. 

این دو سخنرانی در فاصله سه و پنج هفته پس از نهایی شدن توافق انجام شده‌اند. خطاب گفته‌های اوباما منتقدان داخلی در آمریکا هستند که بحث خروج از توافق و بازگرداندن تحریم‌های یک جانبه را پیش کشیده‌اند. 

اوباما در مقام دفاع می‌گوید اگر آمریکا مذاکرات هسته‌ای را رها می‌کرد، به ایران این امکان را می‌داد که در جامعه بین‌المللی دست بالا را بگیرد و آمریکا و اسرائیل را به خاطر برهم زدن مذاکرات منزوی کند. اوباما می‌گوید در آن صورت بود که نظام تحریم‌ها (که بارها بر موثر بودن آن در کشاندن ایران به پای میز مذاکره تاکید کرده) اثر خود را از دست می‌داد. در واقع اوباما فروریختن تحریم‌ها را در صورت به وقوع پیوستن یک سناریوی فرضی محتمل می‌داند و نه واقعیتی که وجود داشت.
اوباما در هر دو جلسه به صراحت می‌گوید اگر آمریکا جزئی از توافق نباشد تحریم‌های یک جانبه به دلیل عدم همراهی کشورهای اروپایی و چین و روسیه اثر لازم را نخواهد داشت. 

رئیس‌جمهوری آمریکا در همین دو سخنرانی روی این نکته تاکید دارد که ایجاد اجماع جهانی برای تحریم ایران و کشاندن ایران به پای میز مذاکره یک موفقیت بزرگ برای دولت او بوده است. 

با این اوصاف فکت‌نامه، این ادعای سعید جلیلی «اوباما بعد از امضای برجام اعتراف کرد که رژیم تحریم‌ها در حال فروپاشی بود» ادعایی خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد. 

 

---

* I think that if in fact we rejected this deal, we would be putting Iran in the driver's seat. I think they would garner enormous international sympathy. They would be able to isolate the United States and Israel as the reason for the deal falling through. I think the sanctions would begin to dissolve; they would not be as effective. 

** As a result, those who say we can just walk away from this deal and maintain sanctions are selling a fantasy.  Instead of strengthening our position as some have suggested, Congress’s rejection would almost certainly result in multilateral sanctions unraveling.  If, as has also been suggested, we tried to maintain unilateral sanctions, beefen them up, we would be standing alone.  We cannot dictate the foreign, economic and energy policies of every major power in the world.

In order to even try to do that, we would have to sanction, for example, some of the world’s largest banks.  We’d have to cut off countries like China from the American financial system.  And since they happen to be major purchasers of or our debt, such actions could trigger severe disruptions in our own economy and, by the way, raise questions internationally about the dollar’s role as the world’s reserve currency.