ادعای شاخ‌دار دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد حجاب در فیلیپین

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشستی اینترنتی، به تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲، گفته است: «در کشور فیلیپین ۳۰ سال پیش مردم محجبه بودند اما بی‌حجابی رواج پیدا کرد و خانواده به هم خورد.»

اولین بار نیست که چنین چیزی گفته می‌شود. او پیش از این نیز اظهارات مشابهی درباره فیلیپین مطرح کرده و گفته بود:

«در کشورهایی که مسیحیت کاتولیک هستند خب کاتولیک‌ها یک مقداری و ارتدوکس‌ها پایبندیشان از پروتستان‌ها بعضا بیشتر است یکی از کشورهایی که مذهب کاتولیک را دارند فیلیپین است ۹۰ درصد مردم در فیلیپین کاتولیک هستند، ۱۰ درصد هم حالا مسلمان و ادیان دیگر.
در فیلیپین ۳۰ سال پیش یک خانم بدحجاب دیده نمی‌شد یعنی همه خانم‌ها محجبه بودند الان در فیلیپین حالا چه در مانیل چه در شهرهای دیگر یک خانم باحجاب که چه عرض کنم، حتی نیمه حجاب بگوییم مثلاً متعارف نمیبینید. اکثراً با فرهنگ برهنگی زندگی می‌کنند و آنقدر نظام خانواده در این سال در اثر رسانه متزلزل شده است که دیگر در همین دو سه سال اخیر برای صدور شناسنامه بچه‌ها نام پدر را حذف کرده‌اند یعنی فقط در شناسنامه بچه‌ها نام مادر است».

تاریخ دقیق این سخنرانی مشخص نیست، اما با توجه به اشاره او به مناسبت شهادت امام پنجم شیعیان، می‌توان با اطمینان گفت این سخنان در موقعیت و تاریخ دیگری بیان شده است. 

وضعیت سیاسی و مذهبی در فیلیپین

فیلیپین کشوری سکولار است. بر اساس بند ششم اصل دو قانون اساسی فیلیپین «جدایی کلیسا و دولت مصون از تعرض است.» این اصل در چندین ماده دیگر قانون اساسی از جمله بند پنج اصل سوم که آزادی مذهب را تضمین می‌کند هم تکرار شده است. 

با وجود این مردم فیلیپین غالبا مذهبی هستند و بنابر آمار سال ۲۰۱۵ در این کشور کمتر از یک دهم درصد مردم فیلیپین خود را بی‌دین اعلام کردند. مسیحیت بزرگترین دین فیلیپین است و حداقل ۸۸ درصد جمعیت این کشور مسیحی هستند. حدود ۷۹ درصد آنان به کلیسای کاتولیک تعلق دارند و ۹ درصد باقیمانده متعلق به پروتستانتیسم، ارتدکس و… هستند. 

شمار مسلمانان هم بین ۵ تا ۱۰ درصد تخمین زده می‌شود. طبق گزارش سال ۲۰۱۵ اداره آمار فیلیپین، مسلمانان حدود ۵ درصد از جمعیت فیلیپین را تشکیل می‌دهند. با این حال کمیسیون ملی مسلمانان فیلیپینی (NCMF) این رقم را بیشتر و بین ۱۰ تا ۱۱درصد در سال ۲۰۲۰ تخمین زده است. مسلمانان فیلیپین عموما در جزایر جنوب و جنوب غربی این کشور؛ جزیره میندانائو، مجمع الجزایر سولو و پالاوان زندگی می‌کنند.

فیلیپین پیش از آنکه استقلال خود را بعد از جنگ جهانی دوم به دست بیاورد، ۳۳۳ سال مستعمره  پادشاهی اسپانیا (از سال ۱۵۶۵ تا ۱۸۹۸) و ۵۰ سال مستعمره ایالات متحده بود (از سال ۱۸۹۸ تا بعد از جنگ جهانی دوم). در دوران استعمار فیلیپین توسط اسپانیا مذهب کاتولیک سنگ بنای هویت فیلیپینی برای میلیون‌ها نفر در این کشور بود. مذهب کاتولیک از همان سال‌های اولیه استعمار اسپانیا به سرعت گسترش یافت و به جز اسلام در بعضی جزایر جنوبی مانعی در برابر گسترش این مذهب بر کشور نبود. با وجود این، استیلای ایالات متحده بر این کشور قوانین آن را به سوی سکولاریسم برد. 

حجاب در فیلیپین

حدود سی سال پیش، که در گفته‌های خسروپناه به آن اشاره شده، تقریبا به سال ۱۹۸۷ و  زمان تصویب قانون اساسی جدید فیلیپین برمی‌گردد، زمانی که سکولار بودن در قانون اساسی کشور تصویب و تصریح شد. ما اثری از اجباری بودن حجاب و یا بی‌حجابی در فیلیپین چه پیش و چه پس از سال ۱۹۸۷ نیافتیم و چه قبل و چه بعد از آن دوره استفاده زنان مسلمان از حجاب انتخاب شخصی و یا در نهایت تحت تاثیر پارامترهای عرفی و مذهبی بوده‌است. 

در واقع بعد از ۱۹۸۷ در فیلیپین از داشتن حجاب به عنوان یک حق حمایت شده است. بر اساس بند ۵ اصل سه قانون اساسی فیلیپین در این کشور «هیچ قانونی در رابطه با تاسیس یک دین یا ممنوعیت اعمال آزادانه دینی وضع نخواهد شد. انجام مناسک و عبادت دینی و بهره‌مندی آزادانه از آن، بدون تبعیض یا ترجیح، برای همیشه مجاز است. برای برخورداری حقوق مدنی یا سیاسی هیچ آزمون مذهبی لازم نیست.»

طبق قانون این کشور همچنین، مدارس دولتی باید از آزادی‌های مذهبی دانش آموزان حمایت کنند. دختران مسلمان می‌توانند حجاب داشته باشند و لازم نیست در کلاس تربیت بدنی شلوارک بپوشند.

با انتشار گزارش‌هایی در مورد آزار زنان با حجاب در این کشور، مجلس فیلیپین در سال ۲۰۲۱ در جهت «ترویج تحمل و پذیرش سایر ادیان و سبک‌های زندگی» لایحه‌ای را تصویب کرده و اول فوریه را به عنوان روز ملی حجاب در این کشور معرفی کرد.

از این رو هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه که در فیلیپین پیش از سی سال پیش حجاب بوده باشد و بعد از آن برداشته شده باشد وجود ندارد.

از سوی دیگر حتی با فرض حجاب بر سر کردن همه مسلمانان فیلیپین در گذشته و تغییر روند از ۳۰ سال گذشته، باز هم نمی‌توان از عبارت کلی «محجبه بودن مردم فیلیپین در ۳۰ سال پیش» استفاده کرد، چون مسلمانان کمتر از ۱۰ درصد از مردم این کشور را تشکیل می‌دهند و این درصد پایینی برای ایجاد تغییرات مورد ادعای دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

مغلطه پوشش و حجاب

در اظهارات خسروپناه و همچنین در بسیاری از محتواهایی که در مورد قدمت و گستردگی «حجاب» در ایران تولید می‌شود، هم‌ارز انگاشتن «حجاب اسلامی اجباری» با مفهوم کلی پوشش، که امری فرهنگی و متغیر در زمان و مکان است، از رویه‌های گمراه‌کننده رایج است. در فیلیپین هم مانند ایران پیش از انقلاب و مانند کشورهای اروپایی پوشش زنان و مردان طی زمان به دلایل مختلف تغییر کرده و می‌کند. نگاهی کلی به نحوه پوشش زنان فیلیپینی در دهه‌های گذشته هم نشان می‌دهد که قرابتی بین پوشش آنان و «حجاب» مد نظر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود ندارد. ما پیش از این مواردی از اظهارات اینچنینی مانند با حجاب بودن زنان در دوره اشکانیان و پوشش کامل زنان در اروپا در ۵۰ سال پیش  و حتی یکی دانستن Dress code رستوران‌ها با حجاب را درستی‌سنجی کردیم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: «در کشور فیلیپین ۳۰ سال پیش مردم محجبه بودند اما بی‌حجابی رواج پیدا کرد و خانواده به هم خورد.»

عبدالحسین خسروپناه، پیش از این نیز در سخنرانی‌های دیگر خود درباره حجاب در فیلیپین صحبت کرده است.  

با توجه به اکثریت مطلق جمعیت غیرمسلمان در فیلیپین، حجاب در این کشور اصلا موضوعیت ندارد. 

فیلیپین طبق قانون کشوری سکولار است. با وجود این مردم فیلیپین غالبا مذهبی هستند، حداقل ۸۸ درصد جمعیت این کشور مسیحی و اغلب کاتولیک هستند. مسلمانان هم حداکثر ۱۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.

قانون اساسی فعلی فیلیپین کمی بیش از سی سال پیش مصوب شد، سکولار بودن و آزادی مذهبی مردم فیلیپین در این قانون تصویب و تصریح شده است. اثری از اجباری بودن حجاب و یا بی‌حجابی در فیلیپین چه پیش و چه پس از سال ۱۹۸۷ وجود ندارد و استفاده زنان مسلمان از حجاب انتخاب شخصی و یا در نهایت تحت تاثیر پارامترهای عرفی و مذهبی بوده‌است. در فیلیپین از داشتن حجاب به عنوان یک حق حمایت شده است و مجلس فیلیپین در سال ۲۰۲۲ لایحه‌ای را تصویب کرده و اول فوریه را به عنوان روز ملی حجاب در این کشور معرفی کرد.

بنابراین با توجه به واقعیت‌های موجود فکت‌نامه به این ادعای عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که «در کشور فیلیپین سی سال پیش مردم محجبه بودند اما بی‌حجابی رواج پیدا کرد و خانواده به هم خورد.» نشان شاخ‌دار می‌دهد.