آمار جمعیت ۱۷ میلیون نفری افغانستانی‌ها در ایران، نادرست است

یعقوب رضازاده، نماینده سلماس در مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه، سوم مهرماه ۱۴۰۳ در نطق میان دستور خود گفت: «با چه حق و حقوقی به ۱۷ میلیون نفر افغانی اجازه رسوب و ماندگاری در کشور و استفاده از یارانه مردم ایران داده شده است؟»

این اظهارنظر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان داشته است. از جمله: خبر آنلاین، تابناک، افغانستان اینترنشنال، هم‌میهن و آرمان ملی.

اعلام اعداد و ارقام متفاوت از تعداد اتباع خارجی ساکن ایران به ویژه افغانستانی‌ها، سابقه طولانی دارد و هر بار عدد جدیدی در این باره منتشر می‌شود.

فکت‌نامه در چندین گزارش، ادعاهای مشابهی درباره تعداد اتباع خارجی ساکن در ایران را درستی‌سنجی کرده است.

یکی از اعدادی که به تواتر به عنوان تعداد افغانستانی‌های ساکن ایران در رسانه‌ها و اظهارنظرها به آن اشاره می‌شود، عدد ۸ میلیون نفر است که برای نخستین بار روزنامه جمهوری اسلامی آن را اعلام کرد، فکت‌نامه در فروردین‌ماه ۱۴۰۱ این ادعا را راستی‌آزمایی کرد و به آن نشان شاخ‌دار داد.

پیش از این، در شبکه‌های اجتماعی حتی جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر نیز اعلام شده که فکت‌نامه این ادعا را نیز شاخ‌دار ارزیابی کرد.

محمدعلی بهمنی قاجار، وکیل پایه یک دادگستری نیز در آبان ۱۴۰۲ با شرکت در برنامه تلویزیونی شیوه، جمعیت افغانستانی‌های ساکن ایران را به نقل از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران ۸ تا ۱۰ میلیون نفر اعلام کرد.

این اظهارنظر یک سال بعد در شهریور ۱۴۰۳ به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بازنشر شد.

تا آنجایی که ما گشتیم وزارت بهداشت آمار رسمی با این مضمون منتشر نکرده است، با این حال مقام‌های این وزارتخانه در سال‌های گذشته اشاره‌هایی به این موضوع داشته‌اند.

بهرام‌عین‌اللهی، وزیر پیشین بهداشت روز ۳۱ تیر ۱۴۰۲ در یک نشست خبری به حضور «پنج میلیون» افغانستانی در ایران اشاره کرده است. ویدئوی این اظهار نظر در دست نیست، اما دست‌کم دو منبع خبری یعنی باشگاه خبرنگاران جوان و سایت این عدد دست‌کم در دو منبع خبری، یعنی باشگاه خبرنگاران جوان و خبرگزاری صدای افغان (آوا) منتشر شده است.

بر اساس آخرین آمارها و برآوردهای رسمی اعلام شده از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی، جمعیت مهاجران افغانستانی مقیم ایران حدود پنج میلیون نفر است.

خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا در گزارشی که در ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ منتشر شد به نقل از بهزاد مرادی‌پور، معاون سازمان ملی مهاجرت وزارت کشور نوشت: «تعداد آنها (مهاجران افغانستانی) حدود چهار میلیون و ۱۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود، پیش‌بینی سازمان ملی مهاجرت این است که افرادی که به صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند، در نهایت بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر هستند و مجموع اتباع قانونی و غیرقانونی که در ایران حضور دارند، به پنج میلیون نفر هم نمی‌رسد.

از جمعیت حدود پنج میلیون نفری اتباع افغانستان در ایران، ۳۵ درصد یعنی حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار نفر زنان، حدود ۷۰۰ هزار دانش‌آموز، ۱۲۰ هزار نفر دانشجو، ۲۰ هزار طلبه علوم دینی در قم و ۱۰ هزار در سایر حوزه‌های علمیه کشور هستند. بخشی از آنها هم کودک و نیازمند تعلیم نیستند. حدود پنج درصد هم افراد سالخورده یا بالای ۴۰ سال هستند که از سر اضطرار وارد کشور شده‌اند.»

فکت‌نامه به دلیل عدم دسترسی به جزئیات این برآورد آماری نمی‌تواند صحت آن را تایید یا رد کند، اما این آمار، تا الان جزئی‌ترین و تفکیکی‌ترین برآورد از جمعیت افغانستانی‌ها است که تاکنون ارائه شده است.

به جز این برآورد، برآوردهای رسمی دیگری هم وجود دارد. به طور مشخص، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، جمعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران را در تابستان ۲۰۲۴ حدود چهار و نیم میلیون نفر برآورد می‌کند. (لینک بایگانی)

پیش از این احمد وحیدی، وزیر کشور دولت سیزدهم در مهر ۱۴۰۲، شمار مهاجران افغانستانی‌ را در ایران ۵ میلیون نفر اعلام کرده بود، آماری مشابه با آنچه ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان، رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه وقت ایران نیز به آن اشاره کرده بودند.

یعقوب رضازاده، نماینده سلماس در مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه، سوم مهرماه ۱۴۰۳ در نطق میان دستور خود گفت: «با چه حق و حقوقی به ۱۷ میلیون نفر افغانی اجازه رسوب و ماندگاری در کشور و استفاده از یارانه مردم ایران داده شده است؟»

اعلام اعداد و ارقام متفاوت از تعداد اتباع خارجی ساکن ایران به ویژه افغانستانی‌ها، سابقه طولانی دارد و هر بار عدد جدیدی در این باره منتظر می‌شود.

یکی از اعدادی که به تواتر به عنوان تعداد افغانستانی‌های ساکن ایران در رسانه‌ها و اظهارنظرها به آن اشاره می‌شود، عدد ۸ میلیون نفر است که برای نخستین بار روزنامه جمهوری اسلامی آن را اعلام کرد، فکت‌نامه در فروردین‌ماه ۱۴۰۱،  این ادعا را راستی‌آزمایی کرده و به آن نشان شاخ‌دار داد.

پیش از این، در شبکه‌های اجتماعی حتی جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر نیز اعلام شده که فکت‌نامه این ادعا را نیز شاخ‌دار ارزیابی کرد.

بر اساس آخرین آمارها و برآوردهای رسمی اعلام شده از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی، جمعیت مهاجران افغانستانی مقیم ایران حدود پنج میلیون نفر است و ابراهیم رئیسی، رئيس دولت سیزدهم و وزرای وقت بهداشت، کشور و امور خارجه، در سال ۱۴۰۲ به این آمار اشاره کرده بودند. 

برآورد رسمی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد از جمعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران در تابستان ۲۰۲۴ نیز حدود چهار و نیم میلیون نفر است.

با این حساب فکت‌نامه به این ادعای یعقوب رضازاده، نماینده سلماس در مجلس شورای اسلامی که تعداد مهاجران افغانستانی در ایران را ۱۷ میلیون نفر اعلام کرده، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.