ادعای شاخ‌دار درباره جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران

در شبکه‌های اجتماعی گفته می‌شود، جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران به ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر رسیده است.

به عنوان مثال می‌توان توییت کاربری اشاره کرد که تا زمان نگارش این گزارش بیش از ۶۳۰ هزار بار دیده شده و در مقیاس بزرگی مورد توجه قرار گرفته است.

این تنها توییتی نیست که در روزهای گذشته، پس از درگیری‌های مرزی ایران و افغانستان بر سر مسئله حقابه رود هیرمند، با مضمون انتقاد از جمعیت زیاد مهاجران افغانستانی منتشر شده است. به عنوان نمونه می‌توان به توییت بهنام قلی‌پور، روزنامه‌نگار هم اشاره کرد که در آن گفته شده «طالبان ۸ میلیون افغان را راهی ایران کرده است.»‌

به نظر می‌رسد اشاره آقای قلی‌پور به «۸ میلیون»، عددی است که از سال گذشته، پس از انتشار یادداشتی به تاریخ ۱۷ فروردین ۱۴۰۱ در روزنامه جمهوری اسلامی در فضای عمومی و رسانه‌ای ایران مطرح شده است. در این یادداشت گفته شده بود:

«طبق آمارهای میدانی، جمعیت افغان‌ها در ایران اکنون به ۸ میلیون نفر رسیده و هر روز حدود ۱۰ هزار نفر به صورت غیرقانونی و قانونی وارد مرزهای ایران می‌شوند.»

منبع یادداشت جمهوری اسلامی، شایعاتی بود که جسته و گریخته در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده بود. فکت‌نامه همان زمان این ادعا را درستی‌سنجی کرد و به آن نشان «شا‌خ‌دار» داد.

جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران در حال حاضر چقدر است؟

در آخرین سرشماری ایران که ۷ سال پیش برگزار شده، جمعیت افغانستانی‌های مقیم ایران ۱،۵۸۳،۹۷۹ نفر اعلام شده. با توجه به احتمال عدم دسترسی ماموران سرشماری به همه مهاجران قانونی و غیرقانونی، با اطمینان می‌توان گفت عدد واقعی چند برابر این است.

بر اساس برآوردهای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد تا پیش از اشغال افغانستان توسط طالبان، جمعیت افغانستانی‌های مقیم ایران حدود ۳/۶ میلیون نفر بود. آخرین گزارش‌های این نهاد بین‌المللی حکایت از آن دارد که بعد از روی کار آمدن طالبان بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون افغانستانی دیگر به ایران آمده‌اند. با این اوصاف جمعیت افغانستانی‌های مقیم ایران در حال حاضر باید بین ۴/۱ تا ۴/۶ میلیون نفر باشد.

همزمان برخی مقام‌های عالی‌رتبه دولت جمهوری اسلامی نیز آمار جمعیت افغانستانی‌های مقیم ایران را بین ۴ تا ۵ میلیون اعلام کرده‌اند. به عنوان نمونه می‌توان به گفته‌های پارسال ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان، رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه ایران اشاره کرد.

اعداد و ارقامی مانند ۱۰ تا ۱۵ میلیون مهاجر افغانستانی در چه صورتی می‌تواند درست باشد؟

این اعداد منبع مشخصی ندارند و معلوم نیست بر چه اساسی گفته شده‌اند. اما به طور مسلم ۱۰ تا ۱۵ میلیون مهاجر، هم به نسبت برآوردهای رسمی و معتبر و هم به نسبت جمعیت ایران و افغانستان اعداد بزرگی‌اند از نظر منطقی احتمال درست بودن‌شان بعید و دور از ذهن است.

این اعداد و ارقام تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که بپذیریم ۱۵ تا ۱۸ درصد افراد ساکن در ایران در حال حاضر افغانستانی‌اند. یعنی از هر ۸ یا ۶ نفری که در ایران زندگی می‌کنند، یکی باید افغانستانی باشد، این در حالی است که اقامت و حتی تردد اتباع افغانستانی در مناطق بزرگی از ایران محدود و ممنوع است.

اعداد ۱۰ و ۱۵ میلیون به نسبت جمعیت افغانستان هم عدد بزرگی است. این رقم معادل ۲۵ تا ۳۸ درصد جمعیت کل افغانستان است. جمعیت ۱۰ تا ۱۵ میلیونی مهاجران افغانستانی تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که بپذیریم به ازای هر سه یا چهار افغانستانی ساکن این کشور، یکی هم در ایران حضور دارد.

در شبکه‌های اجتماعی گفته می‌شود جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران به ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر رسیده است.

اولین بار نیست که در شبکه‌های اجتماعی، فضای عمومی و حتی رسانه‌ها اعداد و ارقام بزرگ و غیرمنطقی درباره جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران گفته می‌شود.

این اعداد تنها در صورتی می‌توانند درست باشند که بپذیریم ۲۵ تا ۴۰ درصد جمعیت کشور افغانستان، به ایران مهاجرت کرده‌اند.

۱۰ تا ۱۵ میلیون مهاجر معادل ۱۵ تا ۱۸ درصد جمعیت ایران است. یعنی از هر ۶ تا ۸ نفر باید یکی مهاجر افغانستانی باشد، در حالی که طبق قانون اقامت و حتی تردد اتباع افغانستانی در مناطق بزرگی از ایران محدود و ممنوع است.

این اعداد اختلاف بسیار زیاد و غیرمنطقی نیز با برآوردهای رسمی و معتبر دارند. هم بر اساس برآوردهای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و هم اعلام مقام‌های دولت جمهوری اسلامی، جمعیت افغانستانی‌های مقیم ایران بعد از روی کار آمدن طالبان بین ۴ تا ۵ میلیون نفر است.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعا را که «جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر است» به وضوح خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.