داستان‌سرایی در مورد «مکان» تصویر
مطلب قبلی با عنوان «خبر جعلی با تصویر واقعی»، به معرفی روش‌هایی برای تشخیص زمان واقعی انتشار یک تصویر اختصاص داشت.
طبیعتا خیلی اوقات، تشخیص واقعی بودنِ خبری که به همراه یک عکس منتشر می‌شود، تنها با بررسی زمان انتشار عکس ممکن نیست. به عنوان نمونه جنگ داخلی سوریه از بهمن ۱۳۸۹، برای بیش از یک دهه در جریان بوده. اما اگر زمان انتشار عکسی مثلا سال ۱۳۹۴ باشد، برای پذیرش این ادعا که مربوط به جنگ داخلی سوریه است کافی نخواهد بود.
در چنین مواردی، تشخیص «مکان» گرفته شدن عکس اهمیت زیادی دارد.
تلفن‌های همراه و دوربین‌های جدید، در لحظه گرفتن عکس، مختصات جغرافیایی آن را ثبت می کنند. این ابزارها، همچنین اطلاعاتی دیگر از قبیل زمان عکاسی، مدل دوربینی که عکس را گرفته، تنظیمات دوربین یا مدل لنز را هم ذخیره می‌کنند. به مجموعه این اطلاعات، EXIF می‌گویند.
برای استخراج اطلاعات EXIF، سایت‌های اینترنتی متنوعی وجود دارند. مثلا سایت pic2map.com که اطلاعات مختلف از جمله مکان عکس را روی نقشه نشان می‌دهد.
خبر بد این است که اطلاعات EXIF، برای اغلب عکس‌های موجود روی اینترنت در دسترس نیستند. متاسفانه بسیاری از سایت‌ها هنگام نمایش عکس از فرمت جدیدی به نام WebP استفاده می‌کنند که اطلاعات EXIF آنها به آسانی قابل استخراج نیست. به علاوه خیلی ها قبل از آپلود کردن یک عکس در اینترنت، عمدا این اطلاعات را –مثلا برای مشخص نشدن هویت خود- حذف می‌کنند. شبکه اجتماعی مختلف از جمله فیسبوک، اینستاگرام و توییتر هم، با هدف حفظ حریم خصوصی کاربران، اطلاعات EXIF عکس‌ها را نشان نمی‌دهند.
با توجه به این واقعیات، برای فهمیدن مکان یک تصویر ثابت یا متحرک باید از روش‌های پیچیده‌تری استفاده کرد. روش‌هایی که شاید مهمترین آنها، «بررسی منطقی» نشانه‌های موجود در عکس یا ویدیو باشد.
در شهریور ۹۹ همزمان با ایام عزاداری محرم، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که ادعا شده بود مربوط به یک «مراسم قمه‌زنی در لندن» است.
اگر به این ویدیوی کوتاه با دقت نگاه کنید، در ثانیه ۳۰ متوجه تابلوی یکی از مغازه‌های خیابان می‌شوید که نشانه معنی داری است. روی تابلو نوشته شده Le Cavalier (یا سوارکار). زیر آن هم با حروف کوچکتر آمده Men's Wear (یا پوشاک مردانه)، هرچند خیلی واضح نیست.
جستجوی عبارت le cavalier men's wear در گوگل، شما را به صفحه ای فیسبوکی می‌رساند که مربوط به یک مغازه است.
رفتن به این صفحه فیسبوک، مشخص می‌کند مغازه‌ای که در ویدیوی قمه زنی دیده می‌شود، در لبنان واقع شده است.
به عبارت دیگر، با تمرکز روی قسمتی حساب شده از تصویر، می فهمیم که ادعای ارتباط ویدیوی قمه زنی با شهر لندن، بی‌مبناست.
به طور کلی باید توجه داشت که در بسیاری مواقع، راستی‌آزمایی ویدیو، از قواعدی کمابیش مشابه با راستی‌آزمایی عکس تبعیت می‌کند. قواعدی که در گذشته، با اشاره به قابلیت‌های جستجوی تصویری گوگل، مجموعه‌ای از آنها را مرور کرده بودیم.
البته برای بررسی یک ویدیو با استفاده از چنین روش‌هایی، ابتدا باید از صحنه یا صحنه‌هایی مهم از آن عکس یا اصطلاحا «اسکرین شات» بگیرید.
مثلا اگر ویدیویی را در موبایل می‌بینید، لازم است در یک لحظه آن را متوقف کنید و سپس با فشار دادن همزمان چنددکمه، از تصویر موجود روی صفحه عکس بگیرید.
این دکمه‌ها، مثلا در مدل‌های مختلف آیفون ممکن است این‌هایی باشند که می‌بینید.
تلفن‌های اندروئیدی نظیر سامسونگ هم روش‌های مختلفی برای اسکرین‌شات گرفتن دارند. ولی یک روش استاندارد که در اغلب نسخه‌های اندروئید وجود دارد، فشار دادن همزمان دو دکمه «خاموش/روشن» و «کم کردن صدا» است.
در کامپیوترهای تحت ویندوز، می‌توانید با زدن همزمان کلیدهای «ویندوز»، «شیفت» و حرف S از هر قسمتی از صفحه مانیتور اسکرین‌شات بگیرید.
سرانجام آنکه در کامپیوترهای مکینتاش، کلیدهای مربوط به اسکرین شات گرفتن «فرمان»، «شیفت» و عدد 4 هستند.
اسکرین‌شات‌هایی که به این وسیله از تصاویر ویدیویی تهیه می‌کنید، ممکن است سرنخ اطلاعاتی کلیدی در مورد مکان واقعی تصاویر مناقشه برانگیز باشند.
برای استفاده موثر از این اطلاعات، به ویژه می‌توانید از ابزارهای مکان یاب گوگل استفاده کنید. ابزارهایی که البته معرفی بیشتر آنها، به مطلبی جداگانه نیاز دارد.
