حسین روازاده
مروج طب سنتی
مضرات نمک یددار از زبان پزشک معروف ایرانی
نادرست
ادعاهای نادرست حکیم روازاده درباره نمک یددار
اگر وقت ندارید …
- ویدیویی قدیمی از حسین روازاده، مروج طب سنتی، بدون اشاره به اسم او منتشر شده که عنوانش «افشاگری ترسناک پزشک معروف ایرانی» است و روازاده در آن درباره «مضرات نمک یددار» صحبت می‌کند.
- نمک یددار، نمک طعامی است که با مقدار کمی یدید سدیم یا یدید پتاسیم ترکیب شده و از نظر ظاهر و طعم مشابه نمک معمولی است. هدف از افزودن ید به نمک، کاهش کمبود ید در بدن انسان است.
- ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی، رشد مناسب مغز و استخوان جنین، دفع فلزات سنگین مانند جیوه و سرب، جلوگیری از تکثیر باکتری‌های مضر در روده، سلامت قلب و تعادل الکترولیتی خون بسیار مهم است.
- میزان ید مورد نیاز روزانه بسته به سن و وضعیت فرد متفاوت است. به‌طور کلی، بزرگسالان به حدود ۱۵۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند. زنان باردار و شیرده به مقادیر بیشتری نیاز دارند که باید با مشورت پزشک تعیین شود.
- مصرف بیش از حد ید می‌تواند به مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید منجر شود، بنابراین تعادل در مصرف آن ضروری است.
- بر اساس گزارش WHO پژوهش‌ها نشان می‌دهد برنامه‌های یددار کردن نمک در بسیاری از کشورها منجر به کاهش چشمگیر در بروز گواتر و دیگر اختلالات مرتبط با کمبود ید شده و این برنامه‌ها به‌عنوان یکی از موفق‌ترین مداخلات بهداشتی عمومی در قرن بیستم شناخته می‌شوند.
- هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد نمک یددار حاوی مواد شیمیایی سمی است یا باید از مصرف آن اجتناب شود.
ویدیویی در اینستاگرام منتشر شده که عنوانش «افشاگری ترسناک پزشک معروف ایرانی» است و در آن فردی با تصویری نه‌چندان واضح، درباره «مضرات نمک یددار» صحبت می‌کند. مخاطبان فکت‌نامه خواسته‌اند این ادعا را درستی‌سنجی کنیم. در ویدیو گفته می‌شود:
نمک یددار رو شب بریزید روی غذای گوسفند، ۲۴ ساعته کور می‌شه، بچه‌اش هم سقط می‌شه، برید امتحان کنید… (در ادامه صحبت‌های توهین‌آمیزی درباره کسانی که نمک یددار مصرف می‌کنند بیان می‌شود.)
جستجوی معکوس تصویر نشان داد که این ریل، بخش‌های بریده‌شده‌ای از یک ویدیو ۱۳ دقیقه‌ای است که دست‌کم ۹ سال پیش در آپارات منتشر شده و مدعی هم «حسین روازاده» است. حسین روازاده ملقب به حکیم روازاده از مروجان معروف شبه‌علم طب سنتی در ایران است. فکت‌نامه قبلا یک گزارش مفصل درباره او تهیه و چند ادعای او را درستی‌سنجی کرده‌است:
مقاله‌های مرتبط
اصل این ویدیو با عنوان «افشاگری‌های دکتر روازاده در مورد مواد غذایی ناسالم» حاوی چندین نظریه توطئه عموما تکراری، باطل و رد شده، همچنین الفاظ رکیک و یهودی‌ستیزانه است (بایگانی). در این ویدیو، چندین جا، درباره «عوارض نمک یددار» صحبت می‌شود، اما آنچه که در اینستاگرام شنیده می‌شود مربوط به دقیقه ۲:۱۴ این ویدیو است.
بنابراین، فردی که در اینستاگرام «پزشک معروف ایرانی» معرفی شده، در حقیقت یک مروج طب سنتی، حسین روازاده است. او از شهریور سال ۱۴۰۲ نیز به «محرومیت دائم از حرفه پزشکی و وابسته به آن در سراسر کشور» محکوم شد.
اما غیر از روازاده ادعای مضرات نمک یددار را افراد دیگری هم تکرار کرده‌اند و حتی در سایر کشورها هم سال‌هاست مشابه آن شنیده می‌شود (نمونه مشابه، درستی‌سنجی فرانس پرس در این باره).
پس بهتر است یک بار ببینیم نمک یددار چیست، تحقیقات درباره فواید و مضرات آن چه می‌گوید و ادعاها درباره خطرناک بودن و سمی‌بودن آن چقدر درست است؟
نمک یددار چیست و چرا از آن استفاده می‌شود؟
نمک یددار، نمک طعامی است که با مقدار کمی یدید سدیم یا یدید پتاسیم ترکیب شده و از نظر ظاهر و طعم مشابه نمک معمولی است. هدف از افزودن ید به نمک، کاهش کمبود ید در انسان است (WebMD):
- ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی مانند تری‌یدوتیرونین و تیروکسین ضروری است. این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم فشار خون، دمای بدن و ضربان قلب دارند. کمبود ید می‌تواند منجر به بزرگ‌شدگی غده تیروئید یا گواتر شود. متابولیسم بدن تحت تأثیر سلامت تیروئید است. کمبود ید می‌تواند متابولیسم را کند کرده و منجر به افزایش وزن شود.
- ید همچنین به رشد مناسب مغز و استخوان جنین کمک می‌کند و می‌تواند از بروز کرتینیسم، که بر رشد ذهنی و جسمی کودک تأثیر می‌گذارد، جلوگیری کند. همچنین، ید می‌تواند از سقط جنین و کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری پیشگیری کند.
- ید به دفع فلزات سنگین مانند جیوه و سرب کمک کرده و تعادل pH بدن را حفظ می‌کند.
- ید می‌تواند از تکثیر باکتری‌های مضر در روده جلوگیری کند که ممکن است باعث خستگی، یبوست و سردرد شوند.
- ید سلامت قلب را ارتقا می‌دهد. نمک یددار به تولید هورمون‌هایی که ضربان قلب و فشار خون را تنظیم می‌کنند کمک می کند. همچنین به سوزاندن ذخایر چربی اضافی که می‌تواند منجر به بیماری قلبی شود کمک می‌کند.
- نمک یددار بدن را هیدراته نگه می‌دارد تعادل الکترولیتی ایجاد می‌کند. این تعادل برای عملکرد صحیح سلول‌ها، ماهیچه‌ها، بافت‌ها و اندام‌ها بسیار مهم است. تمام اجزای بدن برای عملکرد به آب نیاز دارند و نمک به حفظ سطح مناسب آب کمک می کند. کم آبی بدن شما را بیشتر مستعد سرگیجه، خستگی و گرفتگی عضلات می‌کند.
میزان ید مورد نیاز روزانه بسته به سن و وضعیت فرد متفاوت است. به‌طور کلی، بزرگسالان به حدود ۱۵۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند. زنان باردار و شیرده به مقادیر بیشتری نیاز دارند که باید با مشورت پزشک تعیین شود. مصرف بیش از حد ید می‌تواند به مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید منجر شود، بنابراین تعادل در مصرف آن ضروری است.
تحقیقات درباره اثر نمک یددار چه می‌گوید؟
تاریخچه افزودن ید به نمک به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. در دهه ۱۹۲۰، کشورهایی مانند سوئیس و ایالات متحده با مشاهده شیوع بالای گواتر در برخی مناطق، برنامه‌های یددار کردن نمک را آغاز کردند. بنابراین می‌توان اثرات آن را بعد از یک قرن مداومت در اجرا، مستقلا اندازه گرفت.
سازمان جهانی بهداشت در این باره گزارشی مفصلی دارد که مجموعه تحقیقات علمی و کارآزمایی‌های بالینی در این‌باره را گردآوری کرده و نشان داده این اقدام در یک قرن گذشته به‌طور قابل‌توجهی میزان بروز گواتر و دیگر اختلالات ناشی از کمبود ید را کاهش داده‌است. در ایران نیز، برنامه یددار کردن نمک از اواخر دهه ۱۳۷۰ شروع شد و در طی سه دهه، با مصرف همگانی نمک یددار در بین خانوارهای ایرانی، معضل کمبود ید در ایران تحت کنترل قرار گرفت.
بر اساس گزارش WHO پژوهش‌ها نشان می‌دهد برنامه‌های یددار کردن نمک در بسیاری از کشورها منجر به کاهش چشمگیر در بروز گواتر و دیگر اختلالات مرتبط با کمبود ید شده و این برنامه‌ها به‌عنوان یکی از موفق‌ترین مداخلات بهداشتی عمومی در قرن بیستم شناخته می‌شوند.
استفاده از نمک یددار می‌تواند به پیشگیری از کمبود ید کمک کند، اما باید در مصرف آن اعتدال رعایت شود. بنابراین توصیه می‌کند، درصد غنی‌سازی نمک طعام با ید افزایش پیدا کند و اصولا مردم نمک کمتری مصرف کنند (به خاطر عوارض دیگر آن) ولی در عین حال ید مورد نیاز آنها تامین شود.
ید یک ماده مغذی ضروری برای عملکرد طبیعی تیروئید و سیستم ایمنی بدن است. متخصصان بهداشت تأکید می‌کنند که نمک یددار نه‌تنها بی‌ضرر است، بلکه برای پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید ضروری است. هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد نمک یددار حاوی مواد شیمیایی سمی است یا باید از مصرف آن اجتناب شود.
همزمان با انتشار این ادعا، فروشگاه‌هایی با عنوان «عطاری آنلاین مورد تایید حکیم روازاده» نیز فعالیت می‌کنند و محصولاتی چون «نمک طبیعی»، «نمک دریا» و «نمک طعام کامل» می‌فروشند.
بنابراین فکت‌نامه به ادعای حسین روازاده درباره مضرات و خطرات «نمک یددار» نشان «نادرست» می‌دهد.
