آزمایش بالینی داروی رشد مجدد دندان

در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی خبری با این عنوان منتشر شده است که دندانپزشکان ژاپنی به داروی رشد مجدد دندان دست یافتند.

این خبر در رسانه‌های فارسی زبان داخل و خارج ایران و همچنین در شبکه‌‌های اجتماعی با تیترهای متنفاوتی دیده می‌شود.

یورونیوز فارسی خبر داد که «اولین «داروی رشد مجدد دندان» در جهان وارد فاز آزمایش بالینی می‌شود» و ایندیپندنت فارسی نوشت که «دندانپزشکان ژاپنی به داروی رشد مجدد دندان‌ دست یافتند» و ایمنا هم خبر از «آغاز تست انسانی داروی رشد مجدد دندان در ژاپن» داد.

مخاطبان فکت‌نامه از ما خواستند این خبر را درستی‌سنجی کنیم. پاسخ کوتاه به این سوال که «آیا این خبر صحت دارد یا نه؟» مثبت است.

از خبر رشد مجدد دندان با کشف دانشمندان ژاپنی چه می‌دانیم؟

ژوئن ۲۰۲۳ بود که اعلام شد یک تیم تحقیقاتی ژاپنی در حال پیشرفت در توسعه دارویی نوآورانه است که ممکن است به افراد امکان رشد دندان‌های جدید بدهد. همان وقت اعلام شد که آزمایش‌های بالینی این دارو قرار است از جولای ۲۰۲۴ آغاز شود.

دکتر کاتسو تاکاهاشی، رئیس بخش دندانپزشکی و جراحی دهان در بیمارستان تحقیقات پزشکی کیتانو در شهر اوساکا، محقق ارشد این پروژه است.

داروی رشد مجدد دندان در حال حاضر برای افرادی طراحی شده که به دلایل مادرزادی، با مشکلاتی چون بیماری «آژنزی دندانی» که باعث رشد ناقص یک یا چند دندان می‌شود، دست و پنجه نرم می‌کنند. تخمین زده می‌شود که حدود یک درصد از جمعیت جهان از این بیماری مادرزادی رنج می‌برند.

با وجود این، تیم تحقیقاتی اعلام کرده امیدوار است این دارو تا سال ۲۰۳۰ برای استفاده عمومی آماده شود. 

دارو در آزمایش حیوانی، روی موش و راسو موفق بوده و در این آزمایش‌ها موجب رشد دندان‌های «نسل سوم» پس از دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی حیوانات شده است.

داروی رشد مجدد دندان پروتئینی به نام «USAG-1» را که در اصل مانع رشد دندان‌ها است، غیرفعال می‌کند.

در تحقیقات مشخص شد موش‌هایی که یک ژن خاص را نداشتند، تعداد دندان‌های بیشتری رشد می‌دادند. محققان دریافتند که پروتئینی به نام USAG-1 که توسط این ژن سنتز می‌شود، رشد دندان‌ها را محدود می‌کند. تیم تحقیقاتی تاکاهاشی با مسدود کردن عملکرد این پروتئین با استفاده از یک آنتی‌بادی، موفق به تحریک رشد دندان‌های جدید در موش‌ها شدند.

کشفیات جدید درباره رشد مجدد دندان چیست؟

حال بعد از گذشت بیش از یک سال خبرهای جدیدی از آزمایش بالینی این دارو منتشر می‌شود.

تیم کاتسو تاکاهاشی از ماه سپتامبر سال ۲۰۲۴ آزمایش‌های بالینی دارو را در بیمارستان دانشگاه کیوتو آغاز کردند. آنها داروی آزمایشی را به بزرگسالان سالمی که حداقل یک دندان خود را از دست داده‌اند تزریق کردند تا ایمنی آن بررسی شود. اگر ایمنی دارو تایید شود، آن را روی کودکان ۲ تا ۷ ساله مبتلا به «آژنزی دندانی» آزمایش خواهند کرد.

به گفته محقق ارشد این پروژه در حال حاضر هیچ بیمار جوانی با اختلال مادرزادی (کسانی که هدف اولیه این درمان هستند) در اولین آزمایش بالینی شرکت نمی‌کند، زیرا هدف اصلی آزمایش، بررسی ایمنی دارو است، نه اثربخشی آن. به گفته کاتسو تاکاهاشی اگرچه بازسازی دندان هدف اصلی این آزمایش نیست، اما این احتمال وجود دارد که این اتفاق برای شرکت‌کنندگان رخ دهد. 

با وجود اینکه مبتکرانه و موثر بودن احتمالی این روش مورد تایید بسیاری از محققان است، با این‌حال هشدارهایی هم در این زمینه داده‌اند. چنگفی ژانگ، استاد اندودنتیکس یا درمان ریشه دندان، در دانشگاه هنگ‌کنگ، هشدار داده که «نتایج مشاهده‌شده در حیوانات همیشه به‌طور مستقیم به انسان‌ها قابل تعمیم نیست.» او همچنین به این مسئله تردید وارد می‌کند که دندان‌های بازسازی‌شده بتوانند از نظر عملکردی و زیبایی جایگزین دندان‌های از دست‌رفته شوند.

از سوی دیگر این روش تاکنون فقط بر بیمارانی که به‌صورت مادرزادی دندان‌هایشان رشد نکرده متمرکز بوده است و از این رو فعلا به افرادی که در طول زندگی دندان‌های خود را از دست می‌دهند، کمک نخواهد کرد.

تحقیقات موازی روی رشد مجدد دندان

۱. بازسازی دندان با سلول‌های بنیادی

یکی دیگر از روش‌های بررسی‌شده برای بازسازی دندان در سال‌های اخیر، بازسازی با سلول‌های بنیادی بوده است.

اکتبر ۲۰۲۳، پژوهشگران کالج و بیمارستان دندانپزشکی شاراد پاوار در هند تحقیقات موجود را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که بازسازی کامل دندان با استفاده از سلول‌های بنیادی یک «هدف واقع‌بینانه» است.

۲. ترمیم مینای دندان با مواد معدنی

رویکرد دیگر برای بازسازی دندان، بازسازی مواد معدنی برای ترمیم مینای آسیب‌دیده است.

در سال ۲۰۱۹، ژلی با ترکیب یون‌های کلسیم و فسفات در محلولی الکلی همراه با ترکیب آلی تری‌متیل‌آمین ساخته شد. این محلول موفق به تولید خوشه‌هایی از فسفات کلسیم شد که جزء اصلی مینای دندان است.

هنگامی که این ژل روی نمونه‌های دندان آسیب‌دیده اعمال شد، مشاهده شد که طی ۴۸ ساعت لایه‌ای به ضخامت سه میکرومتر از مینای جدید ایجاد می‌کند. به گفته محققان، این ترمیم «دائمی» خواهد بود.

با توجه به توضیحات ارائه شده، فکت‌نامه به خبر منتشر شده در مطبوعات و رسانه‌ها درباره آغاز تست انسانی داروی رشد مجدد دندان در ژاپن، نشان درست می‌دهد.