ادعای شاخ‌دار کشف «مایع حیات»

پستی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که در آن ادعا شده «مایع حیات کشف شد و تا دوسال آینده تجاری سازی می‌شود». در توضیحات این پست که با یک ویدیو همراه است آمده:

«مایع حیات تا دوسال آینده تجاری سازی می‌شود و انسان ۱۰۰ ساله را تا ۸۰ درصد جوانتر می‌کند؛ یعنی به سن ۲۰ سالگی می‌رساند. دانشمندان توانستند با تزریق مایع حیات به دو نمونه آزمایشی که از شدت پیری کور شده بودند آنها را بینا و جوان کنند. تمام مطالعات بالینی تکمیل شده و هیچ عوارض جانبی رخ نداده است».

روی ویدیوی همراه این پست هم این توضیحات آمده است:

« انقلابی در علم: جلوگیری از پیری، دانشمندان توانستند اثرات پیری را بر روی موش‌های پیر و نابینا معکوس کنند و آنها را جوان‌تر کنند. محققان با ترمیم دی‌ان‌ای آسیب‌دیده به طور موفقیت‌آمیزی علايم پیری را در موش‌ها معکوس کردند».

در ویدیو گفتگویی هم با «پروفسور دیوید سینکلر، استاد ژنتیک دانشکده پزشکی هاروارد» وجود دارد که به این صورت زیرنویس شده: 

«یک سال پیش مقاله ما روی جلد مجله نیچر منتشر شد که جزو آثار برجسته در حرفه هر دانشمندیه، ما می‌توانیم سن یک بافت پیچیدیه را ریست کنیم، ما چشم موش را انتخاب کردیم، اجازه دادیم موش‌ها پیر و کور بشن، اونوقت یه ژن را در بدن اون‌ها دوباره برنامه‌ریزی کردیم، اونها به اختصار OSK نام دارند و ما سن اونها رو به ۸۰ درصد قبل برگردوندیم و موش‌ها دوباره تونستن ببینن.
چیزی که در موردش صحبت میکنیم اینه که یک سوئیچ تنظیم مجدد در بدن وجود داره برای دوباره جوان شدن، اطلاعات در بدنی که قراره جوان بشه هنوز اونجاست، بنابراین از نظر تئوری می‌تونید بدن کسی که ۱۰۰ سالشه رو دوباره تنظیم کنید تا دوباره جوان بشه، چیز هیجان انگیزی اینه که ما آزمایشات بالینی یا پیش‌بالینی رو انجام دادیم و هیچ نقطه منفی مشخصی در این مورد وجود نداره، این فوق العاده نیست؟
اگر در دو سال آینده همه چیز خوب پیش بره امیدواریم بتوانیم نابینایی رو در انسان درمان کنیم.»

تا به اینجای‌ کار و مقایسه سخنانی که در ویدیو مطرح شده با آنچه در توضیحات پست آمده هم می‌توان دریافت که این دو به هم منطبق نیستند و در واقع آنچه «دیوید سینکلر» در ویدیو مطرح می‌کند؛ «کشف مایع حیات»، «تجاری‌سازی آن در دو سال آینده» و «۲۰ ساله کردن فرد ۱۰۰ ساله»  نیست.

این ویدئو چند ماه پیش هم در شبکه‌های اجتماعی ایران بدون توضیح یا با هشتگ‌هایی مانند #زندگی #پیری #جوانی پخش شد. (لینک۱، لینک۲)

اما داستان از چه قرار است؟ آیا این ادعاها اساسا بی‌پایه و اساس است؟ فردی که در این ویدیو با او گفتگو می‌شود کیست؟

تحقیقات دیوید سینکلر درباره پیری

دیوید ای. سینکلر، دارنده مدرک دکترای زیست‌شناسی مولکولی از دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا، پژوهشگر سابق در MIT، استاد تمام ژنتیک مرکز تحقیقاتی زیست‌شناسی پیری «پل گلن» دانشکده پزشکی هاروارد و دارنده بالاترین نشان کشور استرالیا AO یا Officer of the Order of Australia است که دولت استرالیا به افرادی اعطا می‌کند که خدمات برجسته‌ای در زمینه‌های مختلف، مانند علم، هنر، خدمات اجتماعی و… ارائه داده‌اند. 

سینکلر به‌خاطر تحقیقاتش در زمینه پیری مشهور است. سینکلر در زمان تحقیقات پسا دکتری در MIT دهه ۱۹۹۰ یکی از  عوامل مکانیزم مولکولی پدیده پیری را کشف کرده‌بود. در سال ۱۹۹۹، سینکلر به دانشکده پزشکی هاروارد رفت و  از آن زمان در این دانشگاه تحقیق می‌کند. سینکلر چندین جایزه بین‌المللی در حوزه‌های علمی دریافت کرده و در فهرست ۱۰۰ نفر تاثیرگذار جهان مجله TIME هم قرار گرفت. او همچنین نویسنده کتاب Lifespan است و پادکستی به همین نام هم منتشر می‌کند. سینکلر یک نشریه علمی به نام Aging راه‌اندازی کرده‌است.

دیوید سینکلر، مدعی است «سن زیستی» اش تقریباً ۱۰ سال کمتر از سن واقعی‌اش است و چهره‌ بدون چین و چروک خود را به عنوان نمادی از جنبش طول عمر معرفی کرده‌است.

منبع ویدیوی زیرنویس‌شده از دیوید سینکلر

ویدیویی که از مصاحبه سینکلر منتشر شده در حقیقت بریده‌ای از دقیقه ۵۲:۰۲ گفتگوی سینکلر با اد میلت کارآفرین و صاحب کانال یوتیوب Ed Mylett است که در فوریه سال ۲۰۲۲ منتشر شد.

اد میلت در دقایق پایانی مصاحبه از دیوید سینکلر می‌پرسد که در حال حاضر دیوید در حوزه کار خود درباره چه چیزی بیشتر از همه هیجان زده است؟ او توضیحاتی که در ویدیو زیرنویس فارسی آمده را می‌گوید و تاکید می‌کند که این آزمایش بر روی چشم موش انجام شده اما بر روی سایر اعضای بدن مانند پوست، عضلات و اندام‌های مختلف دیگر هم قابل انجام است. به گفته او این بدان معناست که «این امکان وجود دارد که یک روز بتوان سن کل بدن انسان را ریست کرد». سینکلر تاکید می‌کنند که او درباره جاودانگی حرف نمی‌زند اما با ۱۰ سال افزایش طول عمر انسان آن هم در سلامت، راضی و خوشحال خواهد بود و یادآوری می‌کند که کسانی مانند جف بزوس هم روی این پروژه سرمایه‌گذاری کردند.

آزمایش‌های موفق روی موش‌ها

اولین دستاورد تیم سینکلر در اواخر سال ۲۰۲۰ منتشر شد. با این روش، بینایی ضعیف موش‌های پیر که شبکیه‌های آسیب‌دیده داشتند، بهبود پیدا کرد به‌طوری‌که بینایی آنها در مواردی با فرزندانشان رقابت می‌کرد. آنها یافته‌های خود را با عنوان «برنامه‌ریزی مجدد برای بازیابی اطلاعات اپی‌ژنتیک جوانی و بازیابی بینایی» منتشر کردند.

در جولای ۲۰۲۲ هم اعلام شد که در آزمایشگاه زیست‌شناس مولکولی دیوید سینکلر در دانشکده پزشکی هاروارد، موش‌های پیر دوباره جوان می‌شوند. سینکلر و تیمش توانستند با استفاده از پروتئین‌هایی که می‌توانند یک سلول بالغ را به سلول بنیادی تبدیل کنند، سلول‌های پیر در موش‌ها را به نسخه‌های جوان‌تر خود بازگردانند. در آزمایشگاه سینکلر، دو موش را در  کنار هم می‌بینیم (در ویدیو منتشر شده هم این موش‌ها دیده می‌شوند)، یکی جوان و دیگری پیر و ضعیف، با این حال آنها همزاد هستند. یکی از آنها از نظر ژنتیکی تغییر یافته و سریعتر پیر می‌شود.

سینکلر در گفتگویی که در سال ۲۰۲۳ با پیتر اچ دیاماندیس، پزشک و موسس XPRIZE Foundation انجام داد در پاسخ به این سوال که انسان‌ها چقدر می‌توانند زندگی کنند؟ و آیا نهایتی برای آن وجود دارد؟ گفت: 

«هیچ محدودیت بیولوژیکی وجود ندارد… ما از همان چیزهایی تشکیل شدیم که یک نهنگ را شکل می‌دهد که می‌تواند خیلی بیشتر از ما زندگی کند (۲۰۰ سال)، ما از مواد مشابه لاک پشت‌ها ساخته شده‌ایم، تقریباً مانند درختانی هستیم که می‌توانند هزاران سال عمر کنند».

او این طور ادامه می‌دهد:

«این [پیری] یک مشکل نرم‌افزاری است و چیزی که در مورد زیست شناسی جالب است این است که نرم افزار توانایی بازسازی سخت افزار را رمزگذاری می‌کند. بنابراین، باید نرم افزار را ریست کنیم.  وقتی این کار را در آزمایشگاه من انجام دادیم، متوجه شدیم که بافت‌ها در حیوانات بازسازی می شوند. ارگانوئیدها که اندام‌های کوچک انسان هستند، بازسازی می‌شوند، خودشان را ثابت می‌کنند و جوری عمل می‌کنند که انگار تازه هستند.»

با وجود این او در نهایت تاکید دارد که ما با پیری مبارزه نمی‌کنیم، در واقع سعی می‌کنیم فرود ملایم‌تری داشته باشیم.

تحقیقات سینکلر درباره اینکه «چرا پیر می‌شویم؟»

دیوید سینکلر در «تئوری اطلاعات سالمندی» خود تاکید می‌کند که ژنوم ما در طول عمر ما تغییر نمی‌کند. وقتی به دنیا می‌آییم، وقتی ۲۰، ۵۰ یا ۸۰ ساله هستیم، توالی ژنوم ما یکسان است. به عبارت دیگر، اطلاعات ژنتیکی ما - که از مادر و پدر ما به ارث رسیده است - در طول زمان تغییر نمی‌کند، چیزی که تغییر می‌کند بیان ژن‌های ما است. Epigenetics اپی‌ژنتیک، مطالعه عوامل خارجی یا محیطی است که ژن‌ها را «روشن» و «خاموش» می‌کنند و بر نحوه «خواندن» ژن‌ها توسط سلول‌ها تاثیر می‌گذارند.

در ژانویه ۲۰۲۳ دیوید سینکلر و همکاران او در مجله علمی Cell مقاله‌ای منتشر  کرده و این نظریه را مطرح کردند که تغییرات اپی‌ژنتیکی یکی از دلایل اصلی پیری پستانداران است و دستکاری اطلاعات اپی‌ژنتیکی موش‌ها می‌تواند به طور فعال اثرات پیری را تسریع یا معکوس کند. (لینک۱)

بر اساس این مقاله آنها نه تنها توانستند موش‌ها را در یک جدول زمانی تسریع شده پیر کنند، بلکه اثرات پیری را معکوس کرده و برخی از نشانگرهای بیولوژیکی جوانی را در حیوانات بازگردانند. این برگشت‌پذیری از نظریه سینکلر حمایت می‌کند که علت اصلی پیری جهش در DNA نیست، بلکه اشتباه در دستورالعمل‌های اپی‌ژنتیک است.

به عبارت دیگر، بر اساس تئوری‌ها و آزمایش‌های سینکلر به نظر می‌رسد که جهش‌های ژنتیکی که منجر به پیری می‌شوند سخت‌افزار اساسی ما را خراب نمی‌کنند. با این حال نحوه دقیق درمان موش‌ها هنوز مشخص نیست. 

در این مرحله، سینکلر می‌گوید این کشف از این فرضیه پشتیبانی می‌کند که سلول‌های پستانداران نوعی نسخه پشتیبان از نرم‌افزار اپی‌ژنتیکی را نگهداری می‌کنند. بنابراین در صورت دسترسی به آن، می‌توان به سلول پیر و درهم‌شکسته اپی ژنتیکی اجازه داد مجددا به حالت جوان راه‌اندازی شود.

سینکلر امیدوار است که این کار الهام بخش دیگر دانشمندان باشد تا چگونگی کنترل پیری را برای پیشگیری و از بین بردن بیماری‌ها و شرایط مرتبط با افزایش سن در انسان، مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع۲، تخریب عصبی و ضعف مطالعه کنند.

به گفته او «اینها همه تظاهرات پیری است که ما سعی کرده‌ایم با داروها در هنگام ظهور، آنها را درمان کنیم، زمانی که تقریباً خیلی دیر شده است. هدف، پرداختن به علل ریشه‌ای پیری برای افزایش طول عمر انسان است: تعداد سال‌هایی که یک فرد نه تنها زنده می‌ماند، بلکه سالم می‌ماند.»

چه زمانی ممکن است داروهای «بازگشت سن» به بازار بیاید؟

زمانی که در گفتگو با پیتر اچ دیاماندیس از سینکلر پرسیده شد که چه زمانی ممکن است بتوانیم داروهای «برگشت سن» تایید شده در  FDA (سازمان جهانی غذا و دارو) را داشته باشیم، او پاسخ می‌دهد که توسعه دارو «سخت است... فوق‌العاده سخت».

او می‌گوید برای تکمیل آزمایش‌های بالینی، و برای تلاش‌هایی که خیلی از آنها ناموفق است میلیاردها دلار هزینه می‌شود. با وجود این او تاکید می‌کند که داروهای افزایش دهنده سلامتی ممکن است در حال حاضر هم وجود داشته باشند، اما آنها هنوز مراحل دشوار آزمایشات FDA را طی نکرده‌اند.

به گفته او با پیشرفت در هوش مصنوعی، جدول زمانی توسعه دارو در حال کوتاه‌تر شدن است. اما هنوز، قبل از اینکه بتوانیم درمان‌های سالمندی را دموکراتیک و همگانی کنیم، کارهای زیادی باید انجام شود.

به گفته او اولین قدم برای تایید FDA هر دارویی، برای کند کردن، توقف یا معکوس کردن پیری، این است که آژانس تشخیص دهد که «پیری یک بیماری است».

کارآزمایی‌های پرهزینه‌ای مانند هدف قرار دادن پیری با متفورمین (TAME) به دست دکتر نیر بارزیلای در کالج پزشکی آلبرت انیشتین انجام شده است. آزمایش‌های مشابهی برای ارزیابی اثربخشی داروهای ازبین‌برنده سلول‌های پیر (سنولیتیک) نیز در حال انجام یا در مراحل برنامه‌ریزی است.

کاربردهای پزشکی این روش بسیار دور است و به آزمایش‌های گسترده‌ای در مدل‌های چند سلولی و حیوانی نیاز دارد. از این رو سینکلر زمانی برای ورود چنین داروهایی به بازار ارائه نمی‌کند.

انتقادها به ادعاهای سینکلر 

ادعاهای مطرح شده از سوی سینکلر درباره برعکس کردن روند پیری در محافل علمی بحث برانگیز بوده و مخالفانی جدی دارد.

در ۲۹ فوریه ۲۰۲۴، یکی از شرکت‌های سینکلر به نام Animal Biosciences، در یک بیانیه خبری از قول او نقل کرد که یک مکمل ساخته شده در این شرکت توانسته پیری را در سگ‌ها معکوس کند. 

این ادعا واکنش شدید و انتقادی برخی پژوهشگران این حوزه را به دنبال داشت چرا که حتی بر سر تعریف «معکوس کردن پیری» یا اندازه‌گیری آن اختلاف‌نظر وجود دارد.

این جنجال موجب استعفای چندین عضو از آکادمی تحقیقات سلامت و طول عمر شد؛ نهادی که سینکلر آن را تاسیس کرده بود. برخی از دانشمندان او را «فروشنده روغن مار» خطاب کردند. پس از فشارهای وارد شده از سوی هیئت‌مدیره این آکادمی، سینکلر مجبور به استعفا از ریاست آن شد. او ادعا کرد که نقل قول درج‌شده در بیانیه خبری نادرست بوده است.

منتقدان او را به بزرگ‌نمایی در تحقیقات و تبلیغ محصولات اثبات‌نشده، که برخی از آن‌ها مرتبط با شرکت‌هایی است که او در آن‌ها سهم دارد، متهم می‌کنند.

چارلز برنر، رئیس بنیاد خانواده آلفرد ای‌مان در بخش دیابت و متابولیسم سرطان در موسسه تحقیقاتی بکمن  در ایالات متحده و رئیس سابق بیوشیمی دانشگاه آیووا، از جمله منتقدان سینکلر است. 

او در نقد کتاب پرفروش سینکلر که این نظرات خود را در آن هم به طور کامل شرح داده نوشته است، در حالی که این کتاب و نظریه‌های آن محبوبیت جهانی یافته‌اند، بسیاری از دانشمندان منتقد این ادعاها هستند و می‌گویند شواهدی مبنی بر اثربخشی سیرتوئین‌ها بر افزایش طول عمر وجود ندارد. تحقیقات مستقل نشان داده‌اند که این ژن‌ها طول عمر را افزایش نمی‌دهند و ادعای سینکلر در مورد تأثیر موادی مانند «رزوراترول» (موجود در شراب قرمز) نیز مورد تردید است.

به عقیده چارلز برنر این ادعاها، همراه با تبلیغات گسترده و رژیم‌های پیشنهادی سینکلر، می‌تواند خطرات سلامتی ایجاد کند، زیرا بسیاری از این روش‌ها اثبات نشده و حتی ممکن است مضر باشند. همچنین، در تلاش‌های قبلی سینکلر برای تجاری‌سازی این مفاهیم، شکست‌های بزرگی رخ داده است. بنابراین، گروهی از دانشمندان باور دارند که این کتاب بیشتر یک داستان تخیلی علمی با جذابیت بالا است تا یک منبع علمی قابل‌اعتماد برای درمان پیری. (مقاله برنر در نقد سینکلر)

بنابراین نه خود دیوید سینکلر ادعا کرده که «مایع حیات» را ابداع کرده و نه موسسات و شرکت‌های تحت مدیریت او ادعایی درباره «تجاری‌سازی آن تا دوسال آینده» مطرح کرده‌اند. سینکلر آزمایش‌های موفقی روی بهبود بینایی در موش‌های پیر انجام داده، اما ادعای تبلیغاتی او درباره سگ‌ها با واکنش انتقادی گروهی از پژوهشگران مواجه بود. 

در مورد انسان نیز پدیده پیری پدیده‌ای بسیار ناشناخته‌است و روی تعاریف اولیه آن مانند در نظر گرفتن آن به عنوان بیماری هم هنوز بحث است. ادعاهای سینکلر در مصاحبه‌هایش درباره انسان عموما جنبه‌های تخیلی و بسیار دور از دسترس با تم علمی دارند. هرچند او کاملا به متد علمی و استانداردهای FDA پایبند است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی و ویدیو منتشر شده که «مایع حیات تا دوسال آینده تجاری سازی می‌شود و انسان ۱۰۰ ساله را تا ۸۰ درصد جوانتر می‌کند» نشان شاخ‌دار می‌دهد.