سینه‌زنی، کنسرت آمریکایی و کاهش غم و اضطراب

در شبکه‌های اجتماعی ایران ویدیویی منتشر شده که در آن گروهی از زنان و مردان که به وضوح ایرانی یا مسلمان نیستند، در حال خواندن آواز یا سرودی به انگلیسی هستند و همزمان سینه می‌زنند. در توضیح این پست آمده:

«دانشمندان آمریکایی کشف بزرگی کردند، سینه زدن به صورت دسته جمعی، غم و اضطراب را کاهش میده … حالا توی کنسرت‌هاشون سینه‌زنی راه انداختن».

طی هفته‌های اخیر این ادعا با توضیحات کمابیش مشابه در شبکه‌‌های اجتماعی ایران و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی پاکستانی به طور وسیعی منتشر و پربازدید شده است. (لینک۱، لینک۲، لینک۳)  

ادعایی مشابه چند سالی است که با عناوینی چون فواید سینه‌زنی، معجزات سینه‌زنی و اشک بر امام حسین و اثر سینه‌زنی بر سلامت قلب و ریه منتشر می‌شود. این ادعاها معمولا با گفته‌های فردی به نام محمدرضا صفاری همراه است که در ویدیوهایی مدعی اثرات گسترده سینه‌زنی در عملکرد قلب، عروق، ریه، مغز، ترک سیگار و درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از دمانس گرفته تا بیماری‌های تنفسی شده و حتی باز شدن چاکراها و جریان انرژی در بدن را نیز به سینه‌زنی مرتبط می‌داند (لینک۱، لینک۲، لینک۳، لینک۴).

صفاری که از مروجین شبه‌علمی «درمان با روغن بنفشه» در زمان همه‌گیری کووید بود، در یکی از ویدیوها یادآوری می‌کند که در آن زمان هم گفته بود ضربه‌زدن به سینه، برای درمان کووید خوب است و در اینجا هم مدعی می‌شود مبتلایان به کرونا، سینه‌زنی کنند. 

اما این ادعاها تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا دانشمندان آمریکایی کشف کردند که سینه زدن به صورت دسته جمعی، غم و اضطراب را کاهش می‌دهد؟ آیا در کنسرت‌ها در ایالات متحده سینه‌زنی می‌کنند؟

آیا دانشمندان آمریکایی کشف کردند که سینه زدن به صورت دسته جمعی، غم و اضطراب را کاهش می‌دهد؟

خیر. Tapping Therapy یک شبه علم نسبتا رایج در زمینه طب‌های جایگزین است.

نزدیک‌ترین پژوهشی که به این ادعا پیدا می‌شود یک تکنیک درمان بالینی کاهش استرس و اضطراب، به نام «تکنیک آزادی عاطفی» Emotional Freedom Technique یا تکنیک ضربه زدن Tapping Therapy است. 

تکنیک EFT در واقع یک روش درمانی خودیاری است و ده‌ها گزارش منتشر شده در نشریات پزشکی مدعی اثربخشی آن شده‌اند. با این حال، اطلاعات در مورد اثرات فیزیولوژیکی آن محدود است. در این تکنیک افراد به نقاط خاصی روی بدن خود، مشابه نقاطی که در طی طب سوزنی استفاده می‌شود، ضربه می‌زنند. نقاط مختلف بدن از بالای سر و ابروی و زیر چشم گرفته تا زیر بغل و وسط استخوان ترقوه که جایی نزدیک به سینه می‌شود، در این روش لمس شده یا به عبارت بهتر به آن ضربه زده می‌شود و همین کار هم به روش و با مدت زمان و شرایط مشخص انجام می‌شود.

هیچ یافته علمی وجود ندارد که نشان دهد چنین نواحی واقعا در بدن انسان وجود دارد یا نه. برای همین EFT به عنوان شبه‌علم دسته‌بندی می‌شود (لینک۱، لینک۲ و منابع مطالعاتی پزشکی: لینک۳، لینک۴، لینک۵، لینک۶).

این، نزدیک‌ترین ادعاهای موجود در منابع علمی، به ادعای مطرح شده درباره آثار سلامتی «سینه‌زنی» بود و به وضوح مشخص است که این تکنیک و این متد درمانی درباره سینه‌زنی به معنی سنتی و مذهبی که در ایران و برخی دیگر از کشورهای اسلامی معمول است، نیست و نتایج داده‌های موجود حاکی از کشف بزرگی درباره آثار مثبت سینه‌زنی نیست.

آیا در کنسرت‌ها در ایالات متحده سینه‌زنی می‌کنند؟

خیر. در ویدیویی که به عنوان سینه‌زنی در کنسرتی در ایالات متحده منتشر شده، حاضران با ضربه زدن روی بدنشان، ضرب‌آهنگ تولید می‌کنند.

این قطعه، اجرا و بازخوانی از Sing Out/March On ساخته Joshuah Campbell آهنگساز آمریکایی است که در مراسمی در محل یادبود و موزه ملی کهنه‌سربازان آمریکا National Veterans Memorial and Museum در شهر کلمبوس در ایالت اوهایو اجرا شد. در اجرای رسمی این آهنگ اط سوی کمپبل و گروهش، آنان از طریق پا کوبیدن ضرب می‌گیرند.

به گفته خالق این اثر، این آهنگ را اولین بار در نوامبر ۲۰۱۵، دانشجویان هاروارد در تظاهرات و راهپیمایی‌های گسترده‌ای که در حمایت از جنبش «زندگی سیاه پوستان مهم است» (Black Lives Matter)، برگزار شد، اجرا کردند.

در اجراهای دیگری این آهنگ که عمدتا از سوی گروه‌های مذهبی بوده هم، اجرا کنندگان با ترکیبی از ضربات روی سینه و دست زدن همزمان ضرب می‌گیرند. 

از این رو این آهنگی است که در فضای فعالیت‌های مدنی و به قصد ایجاد شور و همراهی تولید شده و در آن انجام کارهایی مانند دست زدن، پا کوبیدن یا زدن بر روی سینه‌، برای ایجاد هماهنگی است.

بنابراین استناد به این ویدیو برای طرح این ادعا که در کنسرت‌های آمریکایی برای کاهش اضطراب سینه‌زنی می‌کنند، گمراه‌کننده است و در کنسرت‌‌های آمریکایی «سینه‌زنی» نمی‌کنند.

محمدرضا صفاری و فواید سینه‌زنی

همانطور که پیش‌تر هم گفتیم ادعاهای مفید بودن سینه‌زنی برای سلامتی در فضای فارسی عمدتا با استناد به سخنان فردی به نام محمدرضا صفاری است. او در اظهارات خود درباره فواید سینه‌زنی و «گریه کردن برای امام حسین» طیف وسیعی از ادعاهای بی‌اساس را مطرح می‌کند؛ که از روشن شدن رنگ پوست و عملکرد بهتر قلب و شش و کبد گرفته تا باز شدن چاکراها و درمان سرطان و نقرس را شامل می‌شود. سال‌هاست که این ادعا به نقل از این فرد و بدون استناد به هیچ منبع موثقی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود.

در وبسایتی منتسب به محمدرضا صفاری آمده که او بالغ بر صد کتاب در زمینه‌های « حقوقی-فقهی، طب سنتی، طب مکمل، گیاه‌پزشکی، شعر و علوم سیاسی» دارد. در اکانت‌های این فرد در شبکه‌های اجتماعی مختلف از او به عنوان «استاد محمدرضا صفاری» یاد می‌شود، اما رشته تحصیلی و تخصصی او دقیقا مشخص نیست.

اصلی‌ترین کتاب که صفاری در آن، احکام اسلامی و مناسک مذهبی را با ادعاهای شبه‌علمی به پژوهش‌های آکادمیک پیوند می‌دهد، «رساله علمی احکام اسلام» نام دارد و صفاری مدعیست ۱۰ جلد از آن منتشر شده‌است. با این‌حال در کتاب‌فروشی‌های آنلاین تنها یک جلد از آن برای عرضه وجود دارد.

ویدیوهای بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف از جانورشناسی و گیاه‌شناسی گرفته تا شعر و طب سنتی از او در فضای اینترنت وجود دارد.

از این رو با توجه به مجموعه ادعاهای بررسی شده فکت‌نامه به این ادعا که «دانشمندان آمریکایی کشف کردند سینه زدن دسته‌جمعی غم و اضطراب را کاهش می‌دهد و حالا در کنسرت‌هایشان سینه‌ می‌زنند»، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.