مقایسه گمراه‌کننده زاکانی درباره نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی

علیرضا زاکانی شهردار تهران و نامزد انتخابات ریاست جمهوری در اولین مناظره تلویزیونی در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ گفت: نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی بیش از ۲۰۰ برابر در دنیا ۱۴۰ درصد، اما در ایران ۷۵ درصد است.

زمینه این ادعا دفاع از رشد نقدینگی و اعلان این نکته است که رشد نقدینگی در ایران نه‌تنها زیاد نیست، بلکه به نسبت سایر کشورها ناچیز است.

طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ نسبت شاخص Broad Money به GDP در چین ۲۱۶ درصد و متوسط جهانی ۱۴۳ درصد است و در ایران (آخرین آمار ۲۰۱۶) حدود ۸۳ درصد ارزیابی شده است. اما این همه ماجرا نیست. Broad Money با نقدینگی متعارف در ایران متفاوت است.

در توضیحات نمودار بانک جهانی در تعریف شاخص Broad Money نوشته شده این شاخص مجموع «پول خارج از شبکه بانکی، سپرده‌های غیردولتی، سپرده‌های پس‌انداز شهروندان، اوراق و منابع مالی خارجی است.»

دقیقا مشخص نیست مبنای محاسبه این شاخص برای ایران چه بوده است، اما بررسی داده‌های بانک جهانی و نقایسه آن با آمارهای بانک مرکزی ا زحجم نقدینگی نشان می‌دهد، آن چیزی که بانک جهانی برای محاسبه این شاخص در نظر گرفته متفاوت از چیزی است که در ایران به عنوان حجم نقدینگی معرفی می‌شود.

اما در این میان دو نکته مهم وجود دارد:

۱- آنچه در محاسبات باانک جهانی در نظر گرفته شده متفاوت از ارقام نقدینگی در ایران است. به طور مشخص در آمارهای بانک جهانی شاخص Broad Money ایران در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ میلادی به ترتیب ۷۴۷، ۹۲۹ و ۱۱۸۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده، در حالی که بر اساس آمارهای بانک مرکزی حجم نقدینگی در ایران در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ به ترتیب ۷۸۲، ۱۰۱۷ و ۱۲۵۳ هزار میلیارد تومان بوده است.

۲- مقایسه نقدینگی در اقتصاد بسته و محدود ایران که بخش عمده‌ای از اقتصاد در اختیار دولت و نهادهای شبه‌دولتی قرار دارد، با کشورهای دیگر که با بازارهای مالی جهانی ارتباط دارند، مقایسه‌‌ای گمراه‌کننده است.

این درستی‌سنجی به صورت همزمان با دومین مناظره انتخابات ریاست جمهوری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.