ادعای شاخ‌دار وزیر ارتباطات درباره بی‌اطلاعی از مصوبه ممنوعیت فیلترشکن

صبح روز ۲ اسفند ۱۴۰۲، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، درباره مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی با موضوع «بررسی راهکارهای افزایش میزان سهم ترافیک داخلی و مقابله با پالایش‌شکن‌ها» به خبرنگاران گفت:

ما هم از طریق صدا و سیما شنیدیم و هنوز چیزی رسما به ما ابلاغ نشده‌است. ابلاغ بشود ببینیم داستان چه هست…کلیت این مصوبه را از رسانه شنیدیم و تبیین آن را مرجع تصویبش (که شورای عالی فضای مجازی است) دبیر محترم شورا، این چند روز مصاحبه کردند و تبیین کردند.
بخش‌هایی از آن [مصوبه] به ما [وزارت ارتباطات] برمی‌گردد. آنها را هم ما داریم تمهیداتش را پی‌گیری می‌کنیم؛ مثلا اینکه امکان ارائه خدمات دولتی از طریق سکوهای بومی فراهم بشود که ما الان داریم این را دنبال می‌کنیم و حتی بعضی از خدمات دولتی به‌صورت آزمایشی روی سکوهای بومی در حال ارائه است. بقیه بندهایش، فعلا به ما ابلاغ مستقیم نشده‌است.

این مصوبه در ۶ بند و با ۴ تبصره تنظیم شده‌ و تعدادی از مهم‌ترین نهادهای جمهوری اسلامی ایران مانند قوه قضاییه، وزارت‌های ارتباطات، ارشاد، اطلاعات و اقتصاد، سپاه، فرماندهی انتظامی (پلیس)، صدا و سیما و … را مخاطب قرار داده و آنها را موظف به اجرایی دستورالعمل‌هایی در حوزه‌های مختلف برای انتقال تولید محتوای فارسی به شبکه ملی اطلاعات در داخل ایران می‌کند.

از جمله اینکه از وزارت ارشاد می‌خواهد ظرف مدت یک ماه «طرحی را برای ترغیب تولید کنندگان محتوا صرفا در سکوهای داخل آماده کند»، به وزارت اقتصاد، صداوسیما و وزارت ارشاد را مکلف به پایش این موضوع می‌کند که «هرگونه تبلیغ اشخاص حقوقی در سکوهای خارجی غیرمجاز ممنوع است»، وزارت ارتباطات را مکلف به همکاری با سایر دستگاه‌ها برای «امکان ارائه خدمات دولتی فراگیر و ضروری به صورت انحصاری در بستر سکوهای داخلی» می‌کند و از همه مشهورتر در اخبار این روزها، ماده ششم این مصوبه است که در آن آمده

«استفاده از ابزارهای پالایش‌شکن ممنوع می‌باشد، مگر مواردی که دارای مجوز قانونی می‌باشند.»

این مساله از آن جهت مهم است که با وضعیت فعلی اینترنت در ایران، ده‌های میلیون نفر، بنا به وابستگی‌های مختلف به فضای مجازی در کار و تحصیل و زندگی و… روزانه در حال استفاده از فیلترشکن‌ها (پالایش‌شکن) برای عبور از سد فیلترینگ و سانسور جمهوری اسلامی هستند و جرم‌انگاری این موضوع تقریبا بخش زیادی از جامعه ایران را تبدیل به مجرم می‌کند. برای همین این مساله توجه زیادی از افکار عمومی را به خود جلب کرده و خبرنگاران نیز این موضوع را از وزیر ارتباطات که مهم‌ترین مقام اجرایی کشور در این زمینه‌است، می‌پرسند اما این ادعای وزیر ارتباطات در مورد بی‌اطلاعی از مصوبه و شنیدن آن از صداوسیما، باعث تعجب رسانه‌ها شده و حتی بعضی از رسانه‌ها از آن با عنوان «واکنش عجیب» یاد کرده‌اند.

آیا ممکن است وزیر ارتباطات از مصوبات شورای عالی فضای مجازی بی‌اطلاع باشد؟

براساس حکم علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، که در زمان تاسیس شورای عالی فضای مجازی در ۱۷ اسفند ۱۳۹۰ صادر شده‌است «وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات» عضو حقوقی شورای عالی فضای مجازی است. در سایت این شورا هم این موضوع صراحتا و با تصویر ذکر شده است:

براساس تصویر مصوبه منتشر شده در «پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور» مفاد و محتوای این مصوبه:

1. در «۲۳ آبان ۱۴۰۲» در جلسه ۹۶ شورای عالی فضای مجازی تصویب شده.
2. در «۱۹ دی ۱۴۰۲» (بر اساس روال همیشگی شورا) به «استحضار» رهبر جمهوری اسلامی ایران رسیده.
3. در «۲۹ بهمن ۱۴۰۲» شورای عالی فضای مجازی مصوبه را ابلاغ کرده و این مساله در همان روز رسانه‌ای شده‌ و از سوی «معاون اول رییس جمهوری» به دستگاه‌های دولتی ذیربط (از جمله وزارت ارتباطات) ابلاغ شده.
4. در «۳۰ بهمن ۱۴۰۲» روی سامانه معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری قرار گرفته‌است.

براساس آنچه در پورتال «سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران» معاونت حقوقی ریاست جمهوری، در بخش «اطلاعات پایه» درباره این مصوبه درج شده، مرجع ابلاغ مصوبه «معاون اول رییس جمهوری» است و آن را در ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ ابلاغ کرده‌است.

با این حال وزیر ارتباطات، دو روز بعد یعنی در حاشیه جلسه هیات دولت در ۲ اسفند ۱۴۰۲، از محتوای مصوبه، ابراز بی‌اطلاعی کرده و می‌گوید آن را از صداوسیما شنیده‌است.

برای اعتبارسنجی ادعای وزیر ارتباطات، به تاریخ و زمان جلسه مراجعه می‌کنیم و قدم به قدم با زمان پیش می‌رویم تا ببینیم منابع خبری جمهوری اسلامی چه می‌گویند و شواهد را بررسی می‌کنیم.

آیا وزیر ارتباطات از تصویب مصوبه در روز جلسه ۹۶ شورای عالی فضای مجازی بی‌خبر بوده؟ 

براساس اخبار منتشر شده در روز برگزاری جلسه ۹۶ شورای عالی فضای مجازی یعنی سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲، وزیر ارتباطات در تهران بوده‌است.

براساس اخبار منتشر شده در آن روز، صبح وزیر با جلسه با استاندار اصفهان شروع شده، سپس بعد‌ از ظهر (حدود ساعت ۱۵) برای شرکت در جلسه ۹۶‌ شورای عالی فضای مجازی به سالن «شهید بهشتی نهاد ریاست جمهوری» رفته، در جلسه شرکت کرده و حتی پیش از صحبت‌های رئیس جمهوری در جلسه، گزارشی درباره «الزام ارائه‌کنندگان خدمات اینترنت ماهواره‌ای به رعایت قوانین سرزمینی» ارائه داده و در پایان آن روز هم جلسه‌ای با وزیر کشاورزی (جلسه نظارتی پنجره ملی خدمات دولت هوشمند) داشته‌است.

ما نمی‌دانیم زارع‌پور چه زمانی جلسه روز ۲۳ آبان ۱۴۰۲ در شورای عالی فضای مجازی را ترک کرده اما نه تنها در شروع جلسه حاضر بوده که احتمالا مطابق روال جلسات رسمی، او از دستور جلسه ۹۶ شورای عالی فضای مجازی با خبر بوده و می‌دانسته که آن روز قرار است چه بندهایی از قانون و مقررات در این زمینه، در آن روز مورد بررسی اعضا قرار بگیرد.

خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، در خبری که همان‌شب از جلسه شورای عالی فضای مجازی مخابره کرده‌بود به بخش‌های از همین مصوبه (شماره ۳) و مصوبه شماره ۲ همین جلسه اشاره کرده‌بود.

فردای آن روز (۲۴ آبان ۱۴۰۲)، صبح، وزیر ارتباطات برای شرکت در «جلسه هیات دولت» به ریاست جمهوری رفته و در حاشیه آن جلسه با خبرنگاران درباره مسائلی مشابه محتوای جلسه روز قبل (مانند اینترنت ماهواره‌ای، فیبر نوری و تشعشع آنتن‌های موبایل) هم صحبت کرده‌است. 

زارع‌پور، در حالی در جلسه کابینه روز ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شرکت کرده‌بود که رییس و شش عضو حاضر در آن جلسه، در عین حال، رئیس و شش عضو جلسه روز قبل در «شورای عالی فضای مجازی» بودند که در آن جلسه تصویب کرده‌اند که «استفاده از فیلترشکن ممنوع است».

آیا بعد از اعلام مصوبه در صداوسیما وزیر ارتباطات هم‌چنان از محتوای مصوبه بی‌خبر بوده؟ 

براساس ماده ۶ آیین‌نامه داخلی شورای عالی فضای مجازی «جلسات شورای عالی فضای مجازی هر چهار هفته حداقل یک‌بار برگزار می‌شود». به این ترتیب از زمان برگزاری جلسه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ که مصوبه مذکور در آن تصویب شده، دستکم ۳ جلسه دیگر از شورای عالی فضای مجازی تشکیل شده‌است. اخبار منتشر شده نیز این موضوع را تایید می‌کند؛ از جمله اینکه جلسه‌ ۹۹ شورای عالی فضای مجازی، در روز سه‌شنبه «۱ اسفند ۱۴۰۲» در همان سالن شهید بهشتی ریاست جمهوری برگزار شد.

این تاریخ دو روز پس از اعلام خبر مصوبه است؛ یعنی خبر روز ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ منتشر شده و مصوبه در روز ۳۰ بهمن ۱۴۰۲ در دسترس همگان بوده و روز ۱ اسفند هم جلسه شورای عالی فضای مجازی برگزار شده (اتفاقا در جلسه زارع‌پور و سید محمدامین آقامیری دبیر شورای‌عالی فضای مجازی کنار هم نشسته‌بودند) اما با این‌حال وزیر ارتباطات روز بعد (صبح ۲ اسفند ۱۴۰۲) در مقابل خبرنگاران چندین‌بار به‌طور کلی، اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.

با توجه به اینکه شورای عالی فضای مجازی، بالاترین مرجع قانون‌گذاری و حتی فراقانونی در مورد مسائل «فناوری ارتباطات و اطلاعات» در کشور است و وزیر ارتباطات هم عضو این شورا است، اظهار بی‌اطلاعی وزیر ارتباطات از مصوبات این شورا، بسیار عجیب است. یعنی وزیر ارتباطات در جلسه روز «۱ اسفند ۱۴۰۲» از اعضای شورا چیزی درباره مصوبه آنها درباره ممنوعیت فیلترشکن نپرسیده و به اخبار صدا و سیما اتکا کرده و منتظر ابلاغیه مانده است؟

تناقض در گفته‌های وزیر ارتباطات

وزیر ارتباطات در ادامه همین صحبت‌هایش می‌گوید:

بخش‌هایی از آن [مصوبه] به ما [وزارت ارتباطات] برمی‌گردد. آنها را هم ما داریم تمهیداتش را پی‌گیری می‌کنیم؛ مثلا اینکه امکان ارائه خدمات دولتی از طریق سکوهای بومی فراهم بشود که ما الان داریم این را دنبال می‌کنیم و حتی بعضی از خدمات دولتی به‌صورت آزمایشی روی سکوهای بومی در حال ارائه است.

یعنی وزیر ارتباطات مدعیست در حالی که بندهایی از آن مصوبه به صورت آزمایشی در وزارت ارتباطات در حال پیاده‌سازی است، از بندهایی از آن مصوبه، آنهم ۱۰۰ روز پس از تصویب و سه روز پس از ابلاغ، تنها چیزهایی «از صدا و سیما شنیده و منتظر است که ابلاغ شود تا ببیند داستان چیست.»

صبح روز ۲ اسفند ۱۴۰۲، زارع‌پور، وزیر ارتباطات، درباره مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی با موضوع «بررسی راهکارهای افزایش میزان سهم ترافیک داخلی و مقابله با پالایش‌شکن‌ها» به خبرنگاران گفت: «ما هم از طریق صدا و سیما شنیدیم و هنوز چیزی رسما به ما ابلاغ نشده‌است. [منتظریم] ابلاغ بشود ببینیم داستان چه هست.»

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، نه‌تنها «عضو حقوقی شورای عالی فضای مجازی» است، بلکه اصولا این شورا و وزارت ارتباطات در بیشتر امور ارتباط تنگاتنگی دارند و هر دو نهاد از نهادهای اصلی جمهوری اسلامی برای اجرای سیاست‌هایش در فضای مجازی هستند.

براساس تصویر مصوبه منتشر شده در «پایگاه ملی قوانین و مقررات» مصوبه در «۲۳ آبان» در جلسه ۹۶ شورای عالی فضای مجازی تصویب شده‌است.

اخبار و تصاویر منابع مختلف جمهوری اسلامی به ویژه سایت ریاست جمهوری نشان می‌دهد در بعداز ظهر سه‌شنبه ۲۳ آبان (ساعت ۱۵) وزیر ارتباطات برای شرکت در جلسه ۹۶‌ شورای عالی فضای مجازی به سالن «شهید بهشتی نهاد ریاست جمهوری» رفته، در جلسه شرکت کرده و حتی پیش از صحبت‌های رئیس جمهوری در جلسه، گزارشی درباره «اینترنت ماهواره‌ای» داشته‌است. 

ایرنا، در خبری که همان‌شب از جلسه شورای عالی فضای مجازی مخابره کرده‌بود به بخش‌های از همین مصوبه (شماره ۳) و مصوبه شماره ۲ همین جلسه اشاره کرده‌بود.

فردای آن روز (۲۴ آبان)، صبح، وزیر ارتباطات برای شرکت در «جلسه هیات دولت» به ریاست جمهوری رفته و در حاشیه آن جلسه با خبرنگاران درباره مسائلی مشابه محتوای جلسه روز قبل هم صحبت کرده‌است.

این مصوبه روز «۲۹ بهمن ابلاغ و همان روز رسانه‌ای شده‌ و توسط «معاون اول رییس جمهوری» به دستگاه‌های دولتی ذیربط (از جمله وزارت ارتباطات) ابلاغ شده و روز بعد (۳۰ بهمن) روی سامانه معاونت حقوقی ریاست جمهوری قرار گرفته‌است.

دو روز بعد از انتشار اخبار مختلف درباره این مصوبه (مشهور به ممنوعیت فیلترشکن) جلسه‌ ۹۹ شورا در بعد از ظهر روز سه‌شنبه «۱ اسفند ۱۴۰۲» در سالن شهید بهشتی ریاست‌جمهوری برگزار شده  و در جلسه زارع‌پور و محمدامین آقامیری دبیر شورای‌عالی فضای مجازی کنار هم نشسته‌بودند.

اما با این‌حال وزیر ارتباطات روز بعد (صبح ۲ اسفند ۱۴۰۲) در مقابل خبرنگاران چندین‌بار به‌طور کلی، از همه‌چیز اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.

وزیر ارتباطات در ادامه همین اظهار بی‌اطلاعیش می‌گوید: «بخش‌هایی از آن [مصوبه] … به‌صورت آزمایشی روی سکوهای بومی در حال ارائه است.» در حالی که درباره بخش دیگری از آن مصوبه، آنهم ۱۰۰ روز پس از تصویب و سه روز پس از ابلاغ، می گوید تنها چیزهایی «از صدا و سیما شنیده و منتظر است که ابلاغ شود تا ببیند داستان چیست.»

بنابر این دلایل، فکت‌نامه به ادعای عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی که «مصوبه ممنوعیت فیلترشکن را از صداوسیما شنیدم و هنوز چیزی به ما ابلاغ نشده‌» نشان شاخ‌دار می‌دهد.