ادعای گمراه‌کننده رسول جلیلی درباره حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از گوگل‌پلی

رسول جلیلی عضو شورای عالی فضای مجازی، در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در مناظره‌ای که با حمید فتاحی، قائم‌مقام وزارت ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات داشت، در انتقاد از رفع «مسدودسازی» گوگل پلی‌استور گفت: «سال ۹۸ یک فرمان در نیمه شب روی گوشی میلیون‌ها ایرانی یک برنامه را حذف کرد» (مصوبه جلسه ۱۰۴ شورای عالی فضای مجازی). این بخش صحبت‌های این عضو شورای عالی فضای مجازی در این‌باره به این شرح است (از دقیقه ۰۷:۳۸):

ما تجربیات چندگانه‌ای را با سکوهایی که حکمرانی‌شان دست دشمن بوده داشتیم. یک مورد آن که در ظاهر نرم‌افزاری نبوده و سخت‌افزاری بوده، پیجرهایی است که در لبنان آن اتفاق عجیب و غریب را شکل داد. آن هم به نحوی حکمرانیش دست کسی قرار گرفت و در فرآیند کسی حکمران آن شد که روز مبادا با یک فرمان آن اتفاق ناگوار را شکل دهد.
سال ۹۸ یک فرمان در نیمه‌شب از روی گوشی میلیون‌ها ایرانی یک اپلیکیشن را حذف کردند؛ این تصمیم نه تصمیم دولت ایران بود نه تصمیم وزارت ارتباطات بود نه تصمیم صاحب گوشی بود و نه هیچ نهادی و نه هیچ شخصی در ایران بود. این تصمیم یک شرکت آمریکایی بود. حالا یا خودش راسا تصمیم گرفته‌بود یا اینکه مسئولین آن کشور گفته بودند این اتفاق باید بیوفتد.
یک اپلیکیشن ایرانی ظرف چند سال گذشته تهدید شد که از روی گوشی‌های مردم حذف می‌شود.
این نشان داد که تصمیم را صاحب سکو می‌گیرد. تصمیم را حکمران صاحب سکو می‌گیرد. یعنی اگر صاحب سکو در یک کشور اروپایی یا آسیایی  یا آمریکا ثبت شده‌باشد، عملا تابع قوانین آنجا است. [اشاره به داستان دستگیری پاول دروف در فرانسه]

از مسدود‌سازی و رفع فیلترینگ گوگل‌پلی چه می‌دانیم؟

اپلیکیشن گوگل پلی در تاریخ ۷ آبان ۱۴۰۱ و اندکی بعد از شعله‌ور شدن اعتراضات مردمی پس از کشته‌شدن مهسا امینی، به بهانه حذف روبیکا از گوشی‌های اندروید، با دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (کمیته فیلترینگ) مسدود شد. این مسدودسازی مانع به‌روزرسانی اپلیکیشن‌های اندروید شده و مشکلات امنیتی دیگری را ایجاد می‌کرد. سرانجام در جلسه ۱۰۴ شورای عالی فضای مجازی در تاریخ ۴ دی ۱۴۰۳، دستور حذف فیلترینگ این اپلیکیشن صادر شد.

منظور رسول جلیلی از حذف اپلیکیشن‌های ایرانی با یک فرمان چیست؟

رسول جلیلی به دو اتفاق متفاوت اشاره می‌کند:

حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از پلی‌استور

در آبان ۱۴۰۱، برخی اپلیکیشن‌های ایرانی نظیر اسنپ، تپسی، سروش، بله و آی‌گپ به دلیل تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، از فروشگاه گوگل‌پلی حذف شدند. آپارات، فیلیمو، بلد، طاقچه و شیپور نیز از این پلتفرم حذف شده‌اند. در خرداد ۱۴۰۲، دیوار، تپسی (مجددا) و دیجی‌کالا حذف شدند. توسعه‌دهندگان، پیغامی مبنی بر عدم پایبندی به ماده ۱۶.۵ «توافقنامه توسعه‌دهندگان» گوگل دریافت کرده‌‌بودند که به تحریم‌های کاتسا (CAATSA- تحریم‌های اولیه) و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC - تحریم‌های ثانویه) اشاره دارد.

16.5 PRODUCTS ON GOOGLE PLAY MAY BE SUBJECT TO UNITED STATES’ AND OTHER JURISDICTIONS’ EXPORT CONTROL AND SANCTIONS LAWS AND REGULATIONS. YOU AGREE TO COMPLY WITH ALL EXPORT CONTROL AND SANCTIONS LAWS AND REGULATIONS THAT APPLY TO YOUR DISTRIBUTION OR USE OF PRODUCTS, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO (A) THE EXPORT ADMINISTRATION REGULATIONS MAINTAINED BY THE U.S. DEPARTMENT OF COMMERCE, (B) TRADE AND ECONOMIC SANCTIONS MAINTAINED BY THE U.S. TREASURY DEPARTMENT'S OFFICE OF FOREIGN ASSETS CONTROL, AND (C) THE INTERNATIONAL TRAFFIC IN ARMS REGULATIONS MAINTAINED BY THE U.S. DEPARTMENT OF STATE. THESE LAWS AND REGULATIONS INCLUDE RESTRICTIONS ON DESTINATIONS, USERS, AND END USE.

محصولات موجود در گوگل پلی ممکن است مشمول قوانین و مقررات کنترل صادرات و تحریم‌های ایالات متحده و سایر حوزه‌های قضایی باشند. شما موافقت می‌کنید که از تمامی قوانین و مقررات کنترل صادرات و تحریم‌هایی که در توزیع یا استفاده شما از محصولات اعمال می‌شوند، تبعیت کنید و باعث نقض آن‌ها توسط گوگل نشوید، از جمله، اما نه محدود به: (الف) مقررات اداره صادرات که توسط وزارت بازرگانی ایالات متحده نگهداری می‌شود، (ب) تحریم‌های تجاری و اقتصادی که توسط دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اعمال می‌شود، و (ج) مقررات بین‌المللی ترافیک اسلحه که توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده نگهداری می‌شود.

تشخیص و اعلام جاسوسی روبیکا از کاربران

در مرداد ۱۴۰۰، اپلیکیشن روبیکا به دلیل ایجاد حساب‌های کاربری جعلی بدون اطلاع و رضایت کاربران، به‌ویژه افراد مشهور و اینفلوئنسرها، با موجی از انتقادات مواجه شد. این اقدام باعث شد کاربران بسیاری در شبکه‌های اجتماعی، دیگران را به گزارش تخلف حریم خصوصی این اپلیکیشن در فروشگاه گوگل پلی ترغیب کنند. گوگل پلی نیز همزمان روبیکا را از فروشگاه خود حذف کرد. پیش از این، روبیکا از مارکت‌های ایرانی مانند کافه‌بازار نیز حذف شده‌بود.

اما در روز ۶ آبان ۱۴۰۱، نرم‌افزار «پلی پروتکت» سپر ایمنی گوگل پلی استور که بخشی از امنیت سایبری گوشی‌های اندروید را برعهده دارد، اپلیکیشن روبیکا را جاسوس‌افزار معرفی کرده و پیغام زیر را روی گوشی‌ها نشان داد:

روبیکا در پاسخ، پیامی در توییتر گوگل گذاشته و متن زیر را منتشر کرد:

گزارش‌های مستقل و قابل راستی‌آزمایی نشان می‌دهد این پیام‌رسان‌ها، همان‌طور که قبلا گوگل پلی هم اعلام کرده‌بود، ناامن هستند.

در تحقیقات صندوق فناوری باز (OTF) مشخص شد که امنیت کاربران در این پیام‌رسان‌ها به‌ویژه روبیکا، ایتا و بله در معرض خطرات جدی است. این تحقیق‌ها نشان می‌دهند که هیچ‌یک از این اپلیکیشن‌ها استانداردهای لازم برای حفاظت از داده‌های شخصی کاربران را ندارند. به‌ویژه، ذخیره‌سازی غیرایمن داده‌ها و استفاده از پروتکل‌های ضعیف رمزنگاری نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی ایجاد کرده‌است. (گزارش صندوق فناوری باز (OTF)، تحلیل فیلتربان و روزنامه شرق  از این گزارش).

با وجود این گزارش‌های قابل راستی‌آزمایی، رسول جلیلی عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، مدعیست «یک فرمان در نیمه شب روی گوشی میلیون‌ها ایرانی یک برنامه را حذف کرد»؛ گویی صرفا ایرانی بودن اپلیکیشن‌ها یا آمریکایی بودن گوگل منجر به این اتفاق شده‌است؛ ادعایی که با توجه به سابقه ماجرا و توضیحات بالا، به وضوح گمراه‌کننده است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای رسول جلیلی عضو شورای عالی فضای مجازی که «سال ۹۸ یک فرمان در نیمه شب روی گوشی میلیون‌ها ایرانی یک برنامه را حذف کرد»، نشان گمراه‌کننده می‌دهد.