آیا کانادا رسانه‌های خبری را در شبکه‌های اجتماعی فیلتر کرده است؟

این روزها در شبکه‌های اجتماعی مانند حساب توییتری خبرگزاری تسنیم، خبری با عنوان «کانادا خبرخوانی در شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده است.» منتشر شده و واکنش‌هایی را به دنبال داشته است.

به جز تسنیم، سایت مشرق خبری را با عنوان «صفحات مجازی خبری در کانادا چرا فیلتر شد؟» منتشر کرده است.
سایت همشهری آنلاین هم خبر را با تیتر «فیلترینگ در کانادا همزمان با بحران آتش سوزی‌ها» منتشر کرده است.

با دیدن این توییت‌ها و تیتر خبرها، ممکن است این تصور ایجاد شود که دولت کانادا، با اعمال فیلترینگ روی شبکه‌های اجتماعی، مانع این شده که ساکنان کانادا بتوانند خبرها را در این شبکه‌ها بخوانند.

آیا دولت کانادا شبکه‌های اجتماعی را فیلتر یا محدود کرده است؟

دسترسی به توییتر، اینستاگرام، فیس‌بوک و بقیه شبکه‌های اجتماعی در کانادا آزاد است و افرادی که در کانادا زندگی می‌کنند می‌توانند به محتوای این شبکه‌های اجتماعی دسترسی داشته باشند.

پس اتفاقی که افتاده چیست؟

ماجرا از این قرار است:

پارلمان کانادا ۲۵ خرداد ۱۴۰۲ قانون خبرهای آنلاین (Online News Act) را تصویب نهایی کرد. این قانون از واسطه‌های دیجیتال (مثل شبکه‌های اجتماعی و موتورهای جستجو) می‌خواهد که با رسانه‌های خبری به توافق برسند و تسهیلاتی را فراهم کنند که محتواهای این رسانه‌ها در شبکه‌های اجتماعی، منتشر شود.

قانون‌گذاران می‌گویند این لایحه را برای حمایت از رسانه‌ها تصویب کرده‌اند و تلاش می‌کنند شرایطی را به وجود بیاورند که بخشی از درآمد شبکه‌های اجتماعی که از طریق نمایش خبرهای سایت‌های خبری به دست می‌آید، در اختیار صاحبان رسانه قرار گیرد.

پس از تصویب این قانون، شرکت متا (مالک فیس‌بوک و اینستاگرام) در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ اعلام کرد که اجازه نمایش محتوای سایت‌های خبری را در فیس‌بوک و اینستاگرام به ساکنان کانادا نمی‌دهد. در واقع محدودیت را شرکت متا ایجاد کرده و برخلاف آنچه در تسنیم نوشته شده، کانادا خبرخوانی شبکه‌های اجتماعی را فیلتر نکرده است.

استفاده از وی‌پی‌ان در کانادا

یکی از موارد خبرساز در این زمینه، استفاده کانادایی‌ها و همچنین ایرانیان ساکن کانادا از وی‌پی‌ان برای خواندن سایت‌های خبری در اینستاگرام است. از آنجایی که متا، به کاربران اینستاگرام که در کانادا هستند، خبرها را نشان نمی‌دهد، لازم است برای دیدن خبرها در این پلتفرم، از vpn غیرکانادایی استفاده کنند. در واقع باید از سروری بیرون از کانادا به این محتوا دسترسی داشت.

استفاده از وی‌پی‌ان در دنیا

به جز بالا رفتن امنیت، به طور کلی یکی از دلایلی که افراد در دنیا از VPN استفاده می‌کنند، مشاهده ویدئوهای آنلاین و دسترسی به محتواهای بیشتری است که در کشورهای دیگر وجود دارد.

مثال مشهور آن هم Netflix است. به دلیل اینکه قوانین حق پخش فیلم‌ها و سریال‌ها در کشورهای گوناگون فرق می‌کند، شبکه‌های استریم آنلاین مانند Netflix و Amazon Prime، کاتالوگ متفاوتی را متناسب با قراردادها در هر کشور ارائه می‌کنند.

به طور کلی، فیلم‌ها و سریال‌هایی که در نتفلیکس ایالات متحده آمریکا پخش می‌شوند، بیشتر از بقیه کشورهاست و به همین دلیل هم بسیاری از کسانی که خارج از آمریکا زندگی می‌کنند، برای دسترسی به محتواهای آمریکا، با وی‌پی‌ان آمریکا از این سرویس استفاده می‌کنند.

این نحوه استفاده درباره پخش رقابت‌های ورزشی هم وجود دارد و با استفاده از وی‌پی‌ان می‌توان به محتوایی که در یک کشور خاص به صورت زنده پخش می‌شود، دسترسی داشت.

بدیهی است که چنین محدودیت‌هایی به کلی با مفهوم «فیلترینگ» متفاوت است.

فیلترینگ به سازوکارهایی گفته می‌شود که حکومت‌ها به وسیله آن، دسترسی جامعه به محتوای آنلاین را محدود می‌کنند. البته اینکه ساکنان کانادا برای دیدن خبرها در اینستاگرام باید از وی‌پی‌ان غیرکانادایی استفاده کنند، ممکن است این تصور را به وجود آورد که کانادا این شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده است و دلیل استفاده کانادایی‌ها از وی‌پی‌ان، دورزدن فیلترینگ است.

انتقادها به متا و قانون جدید دولت

برخی از رسانه‌ها، حقوق‌دانان و سیاستمداران در کانادا به قانون جدید دولت انتقاد کرده‌اند. مثلا آریل کاتز، دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه تورنتو در مقاله‌ای به بخش‌های از قانون جدید از جمله مغایرت آن با قانون کپی‌رایت پرداخته است.

رهبر حزب محافظه‌کار کانادا نیز با انتقاد از این قانون، آن را ابزار دولت لیبرال برای سانسور دانسته است.

از سویی دیگر، برخی از روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها نیز از اقدام متا انتقاد کرده‌اند و می‌گویند آنها باید به جای جلوگیری از انتشار خبرها، با نهادهای رسانه‌های به توافقی عادلانه برسند. رسانه CBC، رسانه سرگرمی Corus (مالک شبکه‌های تلویزیونی از جمله Cartoon Network)، روزنامه تورنتو استار و همچنین اتحادیه‌های Unifor و FTQ نیز سفارش آگهی‌های خود را به متا متوقف کردند.

برخی رسانه‌ها مانند تسنیم و مشرق می‌گویند «کانادا خبرخوانی در شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده است».

دسترسی به شبکه‌های اجتماعی در کانادا آزاد است. پس از تصویب قانون جدید رسانه‌های آنلاین در کانادا، واسطه‌های دیجیتال (مثل شبکه‌های اجتماعی و موتورهای جستجو) باید برای نشان دادن محتوای سایت‌های خبری با آنها به توافق برسند.

هدف دولت کانادا از تصویب این قانون جدید، حمایت از رسانه‌ها اعلام شده؛ اینکه شبکه‌های اجتماعی بخشی از درآمدهایی را که به واسطه انتشار این خبرها به دست می‌آورند به رسانه‌ها بدهند.

شرکت متا، مالک فیس‌بوک و اینستاگرام هم پس از تصویب این قانون اعلام کرده دسترسی کاربران کانادایی را به محتوای سایت‌های خبری محدود می‌کند.

برخی از ساکنان کانادا برای دسترسی به این محتواها از وی‌پی‌ان‌هایی استفاده می‌کنند که سرور آنها بیرون از کاناداست؛ رویه‌ای که برای دسترسی به محتوای سایت‌هایی چون نتفلیکس و همچنین پخش زنده مسابقات ورزشی هم وجود دارد.

اتفاقی که در کانادا افتاده ارتباطی با فیلترینگ ندارد. فیلترینگ به سازوکارهایی گفته می‌شود که حکومت‌ها به وسیله آن، دسترسی جامعه به محتوای آنلاین را محدود می‌کنند.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که در برخی رسانه‌ها و مطبوعات منتشر شده که کانادا خبرخوانی در شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده، نشان «نادرست» می‌دهد.