آیا گوگل برای کاربران ایرانی اختلال ایجاد کرده است؟

محمد جعفرپور، رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت ایران با انتشار تصویری از داده‌های وب‌سایت «چک‌هاست Check-Host» در شبکه‌های اجتماعی داخلی، گوگل را به ایجاد اختلال در استفاده از سرویس‌های خود برای کاربران ایرانی متهم کرده است:

«در چند روز گذشته شرکت گوگل در اقدامی غیر حرفه‌ای، نسبت به ایجاد اختلال در استفاده از سرویس جستجوی خود (Google.com) برای کاربران ایرانی اقدام کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این محدودیت‌ها به صورت تدریجی در حال گسترش است. متخصصین شرکت زیرساخت در تلاش برای خنثی کردن این محدودیت جدید هستند.»

در تصویر «چک-هاست» چه داده‌هایی دیده می‌شود؟

سرویس Check-Host یک ابزار آنلاین برای نظارت بر وب‌سایت و بررسی در دسترس بودن «هاست»، «سوابق DNS»، «آدرس‌های IP» و … است و هر کاربر می‌تواند با ورود به این سایت، شاخصه‌های دسترسی به سایت مورد نظرش را بررسی کند. HTTP یکی از گزینه‌هایی است که کاربران با انتخاب آن می‌توانند بر وب سایت‌ها و بررسی عملکرد آنها و در دسترس بودن هر URL از بسیاری از کشورها و مراکز داده نظارت کنند. 

پیش از هر چیز باید تایید کرد که تصویری که رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت از وب‌سایت چک‌هاست منتشر کرده، واقعی است. اگر شما در هر جای دنیا وارد این وب‌سایت شوید و در بخش جستجو، آدرس google.com را وارد کنید و گزینه HTTP را انتخاب کنید تصویری مشابه آنچه محمد جعفر پور منتشر کرده خواهید دید.

در تصویر زیر داده‌های مربوط به اتصال به گوگل در تهران، شیراز و تبریز به نمایش درآمده و در هر سه شهر، اتصال به سرور گوگل با خطای ۴۰۳ ناموفق بوده است.

خطای 403 Forbidden چیست و منشا آن کجاست؟

گاهی اوقات، مرورگر شما ممکن است هنگام باز کردن یک صفحه وب، خطای 403 Forbidden را نمایش دهد. به طور کلی مرورگر به شما اطلاع می دهد که اجازه باز کردن صفحه را ندارید. با این حال، دلایل مختلفی برای این موضوع می تواند وجود داشته باشد.

HTTP Error 403 Forbidden نیز به این معنی است که سرور درخواست شما را درک می‌کند اما از تایید آن امتناع می‌ورزد. بنابراین، شما نمی‌توانید به منابع وب‌سایت دسترسی پیدا کنید و مرورگر شما مشکل را اطلاع می‌دهد. این خطا معمولاً به دلیل یکی از دو عامل زیر یا ترکیبی از آن‌ها رخ می‌دهد: فیلترینگ یا کنترل‌ دسترسی گوگل.

این اتفاق می‌تواند بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر فیلترینگ باشد که ممکن است شامل مسدود کردن سرویس‌های خاصی مانند گوگل شود. سیستم سانسور ایران این کار را در گذشته به طور موقت در دوره‌های ناآرامی‌های داخلی یا به عنوان بخشی از یک سیاست بلندمدت در راستای محدودیت بیشتر برای دسترسی کاربران به سرویس‌های خارجی، انجام داده است. آن‌ها از روش بازرسی ترافیک HTTP/HTTPS  استفاده می‌کنند تا مشخص کنند اگر چیزی مشمول لیست سیاه باشد، مسدود شود. خطای ۴۰۳ می‌تواند نتیجه این تلاش‌های سیستم فیلترینگ باشد.

در  احتمالی دیگر ممکن است گوگل دسترسی به خدمات خود را از مناطق خاصی به دلایلی محدود کند. به عنوان مثال، اگر گوگل حجم بالایی از ترافیک مخرب (مانند حملات DDoS) را از یک منطقه جغرافیایی خاص دریافت کند، ممکن است به‌طور موقت دسترسی آن منطقه را مسدود یا محدود کند. با این حال در مورد اخیر، هیچ گزارشی از سمت گوگل در این باره منتشر نشده و احتمال بسیار کمی وجود دارد که این اتفاق به دنبال سیاست‌های گوگل رخ داده باشد.

داده‌های سایت چک‌هاست که در تصاویر بالا منتشر شده‌اند نمی‌توانند منشا خطای رخ داده در ارتباط با سایت‌ها و سرور‌ها را توضیح دهند. آنها صرفا به وجود خطا در برقراری ارتباط اشاره می‌کنند و داده بیشتری در اختیار کاربران قرار نمی‌دهند. به عبارتی گزارش‌های چک‌هاست، صرفا به وضعیت اتصال به شبکه می‌پردازند ند نه منبع و باعث و بانی اختلال در اتصال.

تفاوت نمایش خطا بر روی http و https

برخی کاربران عنوان کردند که روی http این خطا را همیشه دریافت می‌کنند ولی روی https فقط گاهی اوقات. این را می‌توان با روش های مختلف فیلتر کردن ترافیک HTTP و HTTPS توضیح داد.

ترافیک HTTP بدون رمزنگاری  است، به این معنی که برای سانسورچی‌ها ساده است که درخواست کاربر را رصد کند و در صورت تمایل آن را مسدود کند.

اما در سمت دیگر ، ترافیک HTTPS رمزنگاری شده است. این امر رصد کردن درخواست‌های کاربر را دشوارتر (اما نه غیرممکن) می‌کند. در گذشته، گزارش شده است که سیستم سانسور برای مسدود کردن سرویس‌های HTTPS از روش‌های پیچیده‌تر مانند «SSL stripping» (کاهش اتصال از HTTPS به HTTP) و بازرسی ژرف بسته‌ها (DPI) برای شناسایی و مسدود کردن انواع خاصی از ترافیک رمزنگاری  شده استفاده کرده است. این تکنیک‌ها «resource-intensive» هستند و به طور مداوم مورد استفاده قرار  نمی‌گیرند. این می‌تواند دلیل نمایش هر از گاه این خطا در https باشد. به عنوان مثال «SSL stripping» علاوه بر تجزیه و تحلیل داده‌ها به تداخل فعال در اتصال برای وادار کردن آن به استفاده از HTTP به جای HTTPS نیاز دارد.

محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با انتشار تصویری از وب‌سایت چک هاست مدعی شده که «گوگل در اقدامی غیرحرفه‌ای در سرویس جست‌وجوی خود برای کاربران ایرانی اختلال ایجاد کرده است.» در این تصویر ما شاهد نمایش خطای ۴۰۳ برای آدرس Google.com در ۳ شهر ایران هستیم. با نمایش خطای ۴۰۳، مرورگر به شما اطلاع می‌دهد که اجازه باز کردن صفحه را ندارید. با این حال، دلایل مختلفی برای این موضوع می تواند وجود داشته باشد. از آنجا که این ادعا تاکنون توسط هیچ منبع معتبری تایید نشده و خود گوگل هم در مورد محدود کردن استفاده کاربران ایران اطلاع رسانی انجام نداده و همچنین بررسی این اتفاق در دو پروتکل http و https نشان می‌دهد این رخداد به احتمال زیاد ناشی از دست‌کاری و اختلالات داخلی است. بنابراین فکت‌نامه به این ادعای  جعفر پور مدیر عامل زیر ساخت که «گوگل در اقدامی غیرحرفه‌ای در سرویس جست‌وجوی خود برای کاربران ایرانی اختلال ایجاد کرده» نشان نادرست می‌دهد.