ادعای گمراه‌کننده درباره طراحی و ساخت هواپیمای ترابری توسط وزارت دفاع

خبرگزاری فارس روز دهم فروردین ۱۴۰۲ با انتشار گزارشی از روند طراحی و تولید هواپیمای ترابری سبک سیمرغ این پروژه را «گام بلند ایران برای تولید هواپیمای ترابری» توصیف کرد و در عنوان گزارش خود این پرسش را مطرح کرد که «پرنده ایرانی در آسمان بال‌گشایی می‌کند؟» فارس نوشت:

«وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح توانسته با استفاده از توان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نخستین هواپیمای ترابری را طراحی کرده و بسازد.»

محتوای گزارش فارس شبیه به گزارشی است که ایرنا حدود ۱۰ ماه پیش در ۲ خردادماه ۱۴۰۱ و فارس یک روز بعد در ۳ خرداد ۱۴۰۱ منتشر کردند. همان زمان ویدیویی هم توسط تسنیم منتشر شد.

در حقیقت نخستین‌بار هواپیمای ترابری سبک سیمرغ در ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ در محل شرکت هواپیماسازی ایران (هسا) در شاهین شهر اصفهان رونمایی شد.

در گزارش‌ هایی که ایرنا و فارس درباره این هواپیما منتشر کرده‌اند، اذعان شده که هواپیمای سیمرغ طرح تغییر یافته‌ای از هواپیمای ایران-۱۴۰ است که در سال ۱۳۹۳ و پس از بروز سوانح متعددی با دستور رئیس‌جمهوری وقت و تصمیم سازمان هواپیمایی کشوری مجوز پرواز آن متوقف شد و بدین ترتیب پروژ‌ه‌ای که از ابتدای دهه ۱۳۷۰ با هدف تولید هواپیمای مسافربری در ایران و در قالب همکاری مشترک با شرکت آنتونوف اوکراین آغاز شده بود، متوقف شد.

هواپیمای ایران-۱۴۰ در واقع همان آنتونوف-۱۴۰ سری ۱۰۰ تولید شده شرکت آنتونوف، شرکت فناوری هوافضا و صنایع جنگ‌افزاری اتحاد شوروی بود که پس از فروپاشی به جمهوری اوکراین به ارث رسید.

آنطور که در وب‌سایت این شرکت آمده است، قرارداد منعقده بین آنتونوف و هسا در سال ۱۳۷۴، شامل انتقال فناوری و راه‌اندازی دفتر طراحی در کارخانه تولیدی هسا، آموزش متخصصان هسا این شرکت و همچنین ساخت مشترک AN-140 می‌شد.

پیش از رونمایی از سیمرغ به عنوان نسخه تغییر یافته ایران-۱۴۰ برای کاربری ترابری سبک، در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۱ احمد وحیدی که در آن زمان وزیر دفاع و نیروهای مسلح دولت محمود احمدی‌نژاد بود از ساخت و تولید ایران-۱۴۰ با کاربری گشت دریایی خبر داده و ویدیویی نیز از این نسخه ایران-۱۴۰ منتشر شده بود.

این نسخه در حقیقت یک ایران-۱۴۰ عادی بود که زیر بدنه آن دوربینی نصب شده‌بود. در حالی که مهم‌ترین جز هواپیمای گشت دریایی، رادار است که این هواپیما فاقد آن بود.

در توضیحاتی که سازنده اصلی ایران-۱۴۰ یعنی شرکت آنتونوف اوکراین در معرفی آنتونوف-۱۴۰ منتشر کرده این هواپیمای سبک به عنوان هواپیمایی با مشخصات مسافربری و همچنین هواپیمایی با کاربری مختلط مسافری-باربری معرفی شده است که نشان می‌دهد از اساس آنتونوف-۱۴۰ نسخه متناسب برای حمل بار نیز داشته‌است.

ارتش روسیه در سال ۲۰۰۷ طی قراردادی که با شرکت آنتونوف داشته سری تی آنتونوف-۱۴۰ را با کاربری باربری بازطراحی کرده بود. نیروی دریایی روسیه در نسخه آنتونوف-۱۴۰ سری تی (AN-140T) تسمه نقاله‌‌ای برای بارگذاری و تخلیه بار و سطح‌شیب‌دار (رمپ) در انتهای هواپیما اضافه کرده بود تا ماموریت حمل بار برای این هواپیما میسر شود، تغییراتی شبیه به آنچه در گزارش و تصاویر خبرگزاری فارس و پیشتر در گزارش خبرگزاری ایرنا درباره تغییرات به عمل آمده بر ایران-۱۴۰ و تبدیل آن به «سیمرغ» نیز به آن اشاره شده است.

البته برنامه روس‌ها برای تغییر آنتونوف-۱۴۰ و بازطراحی و تولید یک هواپیمای باربری سبک تاکتیکی که بتواند جایگزین مدل‌های قدیمی آنتونوف ۲۶ و ۲۷ سری-اس شود با افزایش تنش‌های سیاسی میان روسیه و اوکراین در سال ۲۰۱۴ رها شد و روس‌ها ترجیح دادند این ماموریت را به ایلوشین بسپارند.

در یک وب‌سایت روسی، تصویری از طرح سفارشی AN-140T برای نیروی دریایی روسیه درج شده که نسبت فاصله سکان افقی عقب به سطح شیب‌دار (رمپ) عقب، بیشتر شبیه «سیمرغ» است تا نمونه‌های ساخته‌شده آنتونوف-۱۴۰.

به‌نظر می‌رسد که روس‌ها در طراحی نسخه آنتونوف-۱۴۰ سری تی از سطح شیب‌دار (رمپ) مشابه هواپیمای ترابری آنتونوف-۲۶ استفاده کرده‌اند.

اینکه آیا «سیمرغ» پلت‌فرمی تغییر یافته براساس همان طرح روسیه برای AN-140T است یا حاصل بازطراحی و ایجاد تغییرات متناسب با ماموریت جدید در هسای اصفهان است، و اینکه آیا تغییرات مستقلا توسط کارشناسان هسا (هواپیماسازی ایران) انجام شده یا از طرح‌هایی مانند AN-26 الهام گرفته شده، روشن نیست.

ویدیویی که از مراحل ساخت «سیمرغ» در سوله هسا در شاهین‌شهر اصفهان در سال گذشته منتشر شد، فعالیت تکنسین‌های هسا روی آن مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد ادعای ساخت هواپیما در ایران درست است. ادعایی که با توجه به سابقه ساخت ایران-۱۴۰ در هسا، چندان دور از انتظار نیست.

در این ویدیو رندرهای ۳ بعدی روی کامپیوترهای مرکز طراحی هسا در ایران نشان داده شده و مدعی می‌شوند که این طراحی ایرانی است.

بنابراین حتی اگر بپذیریم که تغییرات ایجاد شده در انتهای بدنه هواپیما و اضافه‌شدن سطح شیب‌دار به عقب هواپیما، همه در داخل ایران انجام شده‌باشد، باز هم ادعای اینکه «وزارت دفاع توانسته با استفاده از توان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نخستین هواپیمای ترابری را طراحی کرده و بسازد» گمراه‌کننده است زیرا بخش‌های اصلی هواپیما همان آنتونوف-۱۴۰ است.

خبرگزاری فارس با انتشار گزارشی از روند طراحی و تولید هواپیمای ترابری سبک سیمرغ نوشت: «وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح توانسته با استفاده از توان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نخستین هواپیمای ترابری را طراحی کرده و بسازد.»

هم فارس، هم سایر خبرگزاری‌ها و هم تولید‌کننده (هسا؛ هواپیماسازی ایران) اذعان دارند که سیمرغ، نسخه تغییر یافته ایران-۱۴۰ (آنتونوف-۱۴۰) است.

یک سطح شیب‌دار به عقب هواپیما اضافه‌شده و برای این منظور تغییراتی در سکان افقی و انتهای بدنه ایجاد شده‌است. اضافه‌شدن درب خروج چترباز و تغییر در بال‌ها هم از جمله تغییرات سیمرغ نسبت به آنتونوف-۱۴۰ است.

ارتش روسیه طرحی با نام آنتونوف-۱۴۰ سری تی (AN-140T) داشته که هیچ‌وقت اجرا نشده اما توصیفات و تحلیل‌ها و همین طور الگوی روس‌ها برای سطح‌شیب‌دار این هواپیمای باربری (آنتونوف ۲۶) شبیه سیمرغ است.

بنابراین حتی اگر بپذیریم که تغییرات ایجاد شده در انتهای بدنه هواپیما و اضافه‌شدن سطح شیب‌دار به عقب هواپیما، همه در داخل ایران انجام شده‌باشد، باز هم ادعای اینکه «وزارت دفاع توانسته با استفاده از توان داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نخستین هواپیمای ترابری را طراحی کرده و بسازد» گمراه‌کننده است.