ادعای نادرست معادل‌بودن میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین

مقایسه میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین سال‌هاست که به بهانه‌های مختلفی به صدر اخبار می‌رسد. با آغاز زمستان ۱۴۰۱، همزمان با تشدید بحران گاز، افت فشار در برخی مناطق شمال شرقی ایران و همچنین اعمال محدودیت یا قطعی گاز تحویلی به شماری از صنایع و نیروگاه‌ها یک‌بار دیگر این مقایسه در فضای مجازی دست‌به‌دست شده و در اظهار نظرهای مختلف دیده و شنیده می‌شود.

هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت روز ۱۷ دی‌ماه ۱۴۰۱ در تلویزیون ایران، گفت: «الان ایرانِ ۸۵ میلیون نفری، معادل چینِ یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری گاز مصرف می‌کند.» او با اشاره به تراز گاز کشور گفت:

در کنار حجم عظیم تولید گاز در کشور، باید بپذیریم که مصرف‌کنندگان خوبی نیستیم، یعنی شدت مصرف انرژی در ایران نسبت به میانگین جهانی حداقل ۲ برابر است.
… ما باید به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی به عنوان یک نهضت بپردازیم و مورد توجه همه مصرف‌کنندگان باید قرار بگیرد. در حوزه تولید ما در حال رکورد شکنی هستیم و هم‌اکنون ۸۵۰میلیون مترمکعب در روز گاز به شبکه تزریق می‌کنیم اما حدود ۶۵۰میلیون مترمکعب از این گاز در بخش خانگی، تجاری و اداری مصرف می‌شود.

یک هفته بعد، محمد هدایی‌‌پور، مدیر عامل شرکت گاز استان تهران در یک برنامه تلویزیونی دیگر تایید کرد که «تقریبا» میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین برابر است.

پیشتر از این دو مقام دولتی، علی اکبر میدانشاهی، مدیرعامل شرکت گاز استان فارس نیز چنین مقایسه‌ای را انجام داده و مصرف گاز طبیعی در ایران و چین را برابر دانسته بود.

یکسان بودن میزان مصرف گاز طبیعی در دو کشور ایران و چین با توجه به تفاوت‌های شدید جمعیت و تولید ناخالص داخلی دو کشور در روزهای اخیر به فضای مجازی نیز کشیده شد. اما آیا واقعا میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین برابر است؟

مقایسه مصرف گاز طبیعی در ایران و چین براساس داده‌های جهانی

براساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، میزان مصرف نهایی گاز طبیعی در ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی معادل ۴ میلیون و ۹۶۷ هزار و ۵۵۴ تراژول بوده‌است. داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی میزان مصرف نهایی گاز طبیعی در چین در سال ۲۰۲ میلادی را معادل ۸ میلیون و ۹۴۹ هزار و ۵۴۳ تراژول گزارش کرده‌است.

ملاحظه می‌شود که بر اساس داده‌های آماری آژانس بین‌المللی انرژی مصرف نهایی گاز طبیعی در چین در سال ۲۰۲۰ میلادی ۱/۸ برابر میزان مصرف نهایی گاز طبیعی در ایران بوده است.

براساس برآورد اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده نیز میزان انرژی مصرفی ناشی از گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ میلادی در چین را ۱۳/۴ کوادریلیون بی‌تی‌یو برآورد کرده و این کشور را پس از آمریکا و روسیه در جایگاه سومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی از منبع گاز طبیعی نشانده‌است.

ایران در این رتبه‌بندی پس از چین در رتبه چهارم است و میزان انرژی مصرفی از منبع گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ میلادی در ایران معادل ۸/۷ کوآدریلیون بی‌تی‌یو گزارش شده‌است.

بر اساس داده‌های آماری اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز چین در سال ۲۰۲۱ میلادی بیش از ۱/۵ برابر ایران انرژی برگرفته از منبع گاز طبیعی استفاده کرده‌است.

وب‌سایت داده‌های آماری استاتیستا نیز میزان مصرف گاز طبیعی در ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی را ۲۴۱/۱ میلیارد مترمکعب اعلام کرده و ایران را با این میزان مصرف در جایگاه چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان معرفی کرده‌است.

در همین رده‌بندی، چین یک پله بالاتر از ایران در رتبه سوم جای گرفته‌است. مصرف گاز طبیعی چین در  رتبه‌بندی وب سایت استاتیستا، ۳۷۸./۷ میلیارد مترمکعب گزارش شده‌است.

در این رده‌بندی و بر اساس داده‌های این وب سایت نیز مصرف گاز طبیعی در چین حدود ۱/۶ برابر مصرف گاز طبیعی در ایران است.

مقایسه سهم گاز از سبد انرژی ایران و چین

صرف‌نظر از اینکه میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین یکسان نیست، سهم بسیار متفاوت گاز طبیعی از سبد انرژی دو کشور نیز باعث می‌شود تا چنین مقایسه‌ای، مقایسه چندان درستی نباشد.

بر اساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۲۰ سهم گاز طبیعی از کل سبد انرژی ایران ۶۹/۴ درصد بوده در حالی که سهم گاز طبیعی از سبد انرژی چین رقمی در حدود ۷/۵ درصد بوده است.

عمده انرژی چین در سال ۲۰۲۰ از منبع ذغال‌سنگ تامین شده‌است که سهمی ۶۰/۷ درصدی از کل سبد انرژی این کشور داشته‌است. اما سهم ذغال‌سنگ از سبد انرژی ایران در آن سال فقط ۰/۰۴ درصد بوده‌است.

مقایسه ارقام انرژی عرضه شده از منبع ذغال‌سنگ در چین و ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی نشان می‌دهد که چینی‌ها ۲۱۴۵ برابر بیشتر از ایرانی‌ها انرژی ناشی از منبع ذغال‌سنگ در سبد انرژی خود دارند.

ارقام معادل انرژی‌های بادی و خورشیدی در سبد انرژی چین در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۱۵۵ برابر ارقامی است که این انواع از انرژی‌ها در سبد انرژی ایران دارند.

بدین ترتیب روشن است که ترکیب سبد انرژی دو کشور تفاوت‌هایی اساسی با یکدیگر دارند که مقایسه میزان مصرف یا سهم یکی از انواع انرژی در سبد انرژی آنها و مقایسه با دیگری چندان مقایسه همگن و متجانسی به حساب نمی‌آید.

در عین حال داده‌های وب سایت استاتیستا از میزان کل انرژی مصرف شده بدون تفکیک منشا آن نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی با مصرف ۱۲/۱۹ اگزا ژول انرژی در رتبه دهمین کشور جهان قرار دارد. ایران در این رده‌بندی یک رتبه پایین‌تر از برزیل و یک رده بالاتر از عربستان سعودی جای گرفته است.

در رده بندی وب سایت آماری استاتیستا، چین با مصرف ۱۵۷/۶۵ اگزا ژول در رده نخست بزرگترین مصرف‌کننده انرژی جهان قرار دارد. این میزان مصرف انرژی حدود ۱۳ برابر بیشتر از مصرف انرژی در ایران است.

چند مقام دولتی در صحبت‌های مختلف ادعا کرده‌اند که مصرف گاز طبیعی در ایران و چین برابر است.

هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت روز ۱۷ دی‌ماه ۱۴۰۱ گفت: «الان ایرانِ ۸۵ میلیون نفری، معادل چینِ یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری گاز مصرف می‌کند.» 

یک هفته بعد محمد هدایی‌‌پور، مدیر عامل شرکت گاز استان تهران تایید کرد که «تقریبا» میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین برابر است.

پیشتر از این دو مقام دولتی، علی اکبر میدانشاهی، مدیرعامل شرکت گاز استان فارس نیز چنین مقایسه‌ای را انجام داده و مصرف گاز طبیعی در ایران و چین را برابر دانسته بود.

اما براساس برآوردهای جهانی، در یکی دو سال اخیر مصرف گاز طبیعی چین تقریبا ۱/۵ تا ۱/۸ برابر مصرف ایران بوده‌است.

آژانس بین‌المللی انرژی میزان مصرف گاز طبیعی در سال ۲۰۲۰ را در ایران ۴ میلیون و ۹۶۷ هزار و ۵۵۴ تراژول و در چین ۸ میلیون و ۹۴۹ هزار و ۵۴۳ تراژول گزارش کرده است (۱/۸ برابر).

اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان انرژی مصرفی ناشی از گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ را در ایران ۸/۷ کوآدریلیون بی‌تی‌یو و در چین ۱۳/۴ کوآدریلیون بی‌تی‌یو برآورده کرده‌است (۱/۵ برابر).

پایگاه داده‌های آماری استاتیستا مصرف گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ را در ایران ۲۴۱/۱ میلیارد متر مکعب و در چین ۳۷۸/۷ میلیارد مترمکعب گزارش کرده‌است (۱/۶ برابر).

از آن مهم‌تر نقش گاز در سبد انرژی ایران و چین است.

بر اساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی، سهم گاز طبیعی از کل سبد انرژی در سال ۲۰۲۰ برای ایران ۶۹/۴ درصد و برای چین تنها ۷/۵ درصد بوده‌است.

براساس داده‌های وب‌سایت استاتیستا ایران در سال ۲۰۲۱ با مصرف ۱۲/۱۹ اگزا ژول انرژی در رتبه دهمین کشور جهان و چین با مصرف ۱۵۷/۶۵ اگزا ژول در رده نخست بزرگترین مصرف‌کننده انرژی جهان قرار دارد.

بر این اساس، فکت‌نامه به ادعای «معادل بودن میزان مصرف گاز طبیعی در ایران و چین» نشان نادرست می‌دهد.