ادعای نادرست ساختگی بودن تصاویر پهپاد ایرانی در اوکراین

سایت خبری مشرق با بازنشر مطلبی از یک کانال تلگرامی ادعا کرد که تصویر ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، در کنار پهپاد ایرانی جعلی است:

«به گزارش مشرق، یک کانال تلگرامی با به اشتراک‌گذاشتن تصاویری نوشت:
یک آبروریزی دیگر برای زلنسکی
تصویری که چند روز پیش از وی در کنار پهپاد ایرانی منتشر شده‌است جعلی بود و با تکنولوژی پرده سبز و فتوشاپ ساخته شده
کاربرانی از سراسر دنیا با آنالیز تصویر جهت نور، کیفیت دو ساختار و حتی اندازه اعلام کردند این تصویر جعلی است.»

اما آیا این ادعا حقیقت دارد؟ آیا تصویر زلنسکی با استفاده از پرده سبز (کروماکی - Chromakey) در کنار پهپاد شاهد گذاشته شده‌است؟ آیا کاربرانی از سراسر دنیا با تحلیل فنی این تصویر گفته‌اند تصویر جعلی است؟

حضور پهپادهای ایرانی در اوکراین حقیقت دارد؟

در هفته‌های گذشته، مساله بکارگیری پهپاد‌های نظامی ایرانی توسط ارتش روسیه در اوکراین به چالشی بین‌المللی تبدیل شده‌است.

شواهد غیرقابل انکاری از حضور پهپادهای ساخت  هواپیما سازی ایران (هسا) که توسط  مركز تحقيقات صنایع هوایی شاهد وابسته به نیروی هوافضای سپاه طراحی شده‌اند در اوکراین وجود دارد. به‌ویژه پیش از این فکت‌نامه مدارک کافی تایید کننده این موضوع در مورد پهپادهای شاهد ۱۳۶ و مهاجر ۶ را منتشر کرده‌بود.

شواهد دیگری مبنی بر استفاده شاهد ۱۳۱ (Geran-1) هم منتشر شده که یکی از آنها همان تصویری است که مشرق مدعی شده جعلی است. اما ادعای جعلی‌بودن تصویر به دلایلی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت خلاف واقع است. 

زلنسکی: «شاهد سقوط می‌کند»

روز جمعه ۶ آبان، ولودیمیر زلنسکی پیام ویدیویی ۸ دقیقه‌ای منتشر کرد که در آن به طور نمادین در کنار لاشه یک پهپاد از خانواده شاهد ایستاده و در میانه سخنرانی‌اش می‌گوید: «شاهد سقوط خواهد کرد.»

چنین ژستی احتمالا در پاسخ به انکارهای مداوم مقامات جمهوری اسلامی در رابطه با حضور پهپاد‌های ایرانی در اوکراین بوده‌است.

۱) ادعای پرده سبز

پس از انتشار پیام زلنسکی، مشرق‌نیوز با استناد به تصاویر زیر و به نقل از یک کانال تلگرامی ادعا کرد که تصویر زلنسکی در کنار پهپاد ایرانی با «تکنولوژی پرده سبز و فوتوشاپ» درست شده و «جعلی» است.

در تصویر بالا، زلنسکی در حقیقت مشغول ارتباط مستقیم با استفاده از فناوری هولوگرام برای سخنرانی در کنفرانسی با حضور جامعه فناوری اروپا است و این تصویر مربوط به حداقل چهار ماه پیش است.

از آن زمان تا کنون، این تصویر به شکل گمراه‌کننده‌ای توسط حساب‌های طرفدار روسیه و اخیرا هم حساب‌های ایرانی برای اثبات ادعاهای خود راجع به جعلی بودن پیام‌های ویدیوی او استفاده شده‌است.

پست‌های مشابه در شبکه‌های اجتماعی مختلف دست به دست شده:

https://www.facebook.com/photo?fbid=476839681132389&set=a.293974816085544

۲) تحلیل اندازه پهپاد

مشرق مدعیست: «کاربرانی از سراسر دنیا با آنالیز تصویر جهت نور، کیفیت دو ساختار و حتی اندازه اعلام کردند این تصویر جعلی است.» اما مشرق اعلام نکرده که این تصویر، جعل‌شده تصویر چه چیزی است. تنها به انتشار تصویر زیر اکتفا کرده‌است.

اکانت‌های توییتری، با نشان دادن مقایسه قد زلنسکی و پهپاد ایرانی استدلال کرده‌اند که چون طول پهپاد شاهد ۱۳۶ حدود ۳/۵ متر است و قد زلنسکی ۱/۷ متر است و در تصویر چنین نسبتی دیده نمی‌شود، پس این عکس ساختگی است.  

تفاوت شاهد ۱۳۱ و شاهد ۱۳۶ (گل شمعدانی ۱ و ۲)

اشتباه واضح کسانی که چنین تحلیلی را منتشر کرده‌اند این است که لاشه پهپادی که مشاهده می‌شود، شاهد ۱۳۶  (یا به قول روس‌ها Geran-2) نیست بلکه این پهپاد شاهد ۱۳۱ (Geran-1) است.

طول پهپاد شاهد ۱۳۱ حدود ۲/۶ متر است؛ یعنی یک متر کوتاه‌تر از شاهد ۱۳۶ که اکثرا با آن آشنایی دارند.

از دیگر دلایلی که ادعا شده این تصویر جعلی است، وجود سرجنگی فعال در این پهپاد است. 

https://www.facebook.com/photo/?fbid=10223579072758057&set=a.3456783051463

فیلم زیر لحظه بازیابی یک شاهد ۱۳۱ و در ادامه جدا کردن سر جنگی پهپاد را توسط تیپ ۲۸ مکانیزه ارتش اوکراین را نشان می‌دهد. 

این به این معنا است که نیروهای اوکراینی در این مدت آنقدر شناخت نسبت به پهپادهای انتحاری بدست آورده‌اند که متوجه باشند نباید کنار یک بمب فعال عکس گرفت.

آیا زلنسکی از پرده سبز برای ضبط پیام‌های ویدیویی استفاده می‌کند؟

از ابتدای تهاجم نظامی روسیه به اوکراین تا کنون، بارها شایعات مبنی بر سکونت ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، در خارج از این کشور و استفاده تیم او از پرده سبز برای مونتاژ پیام‌های ویدیویی‌اش از طرف حساب‌های طرفدار روسیه مطرح شده است.

پیشتر، Observer, Stop Fake, Full Fact شایعات مشابه را راجع به دیگر پیام‌های ویدیویی زلنسکی نیز بررسی و رد کرده‌اند.

اثبات استفاده از پرده‌ سبز در پیام‌های ویدیویی زلنسکی تقریبا غیرممکن یا بسیار دشوار است، اما فارغ از آن که آیا او چنین کاری می‌کند، استفاده از این فناوری نمی‌تواند گواهی بر جعلی بودن پیام‌های او یا عدم استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی علیه اوکراین باشد. 

استفاده از پرده سبز احتمالا روشی برای مخفی نگه‌داشتن موقعیت جغرافیایی او و جلوگیری از geo-locate شدن توسط روس‌ها است. 

تاکنون، عدم مخفی نگه‌داشتن موقعیت جغرافیایی برای هر دو طرف در جنگ اوکراین، به خصوص برای نیروهای نظامی چچنی تحت فرمان رمضان قدیروف که به ارتش تیک‌تاکی معروف است، تلفات قابل توجهی به جا گذاشته‌است.

همینطور، از زمان شروع جنگ، زلنسکی بارها با سران کشورهای مختلف و خبرنگاران در کیف ملاقات داشته که این امر گواه بر عدم خروج او از کشورش دارد.  

پیشتر، شایعات راجع به استفاده پوتین از پرده سبز نیز مطرح شده بود.

از شاهد ۱۳۱ چه می‌دانیم؟

شاهد ۱۳۱ نسخه کوچکتر شاهد ۱۳۶ است.

عرض بال‌های شاهد ۱۳۱، ۲/۲ متر است، حدود ۳۰ سانتی متر کمتر از شاهد ۱۳۶، و طول آن کمتر از ۲/۶ متر است، حدود یک متر کوتاه‌تر از شاهد ۱۳۶.  وزن هنگام برخاستن شاهد ۱۳۱، حدود ۱۳۵ کیلو گرم است که حدود ۶۵ کیلوگرم از شاهد ۱۳۶ کمتر است.

وزن سر جنگی شاهد ۱۳۱ حدود ۱۰ تا ۱۵ کیلو گرم و برد پهپاد حدود ۹۰۰ کیلومتر است. موتور شاهد ۱۳۱ «صراط ۱» نام دارد که کپی از موتور چینی MDR208 با قدرت ۳۵ اسب بخار است.

بررسی سیستم ناوبری شاهد ۱۳۱ نشان می‌دهد که این سیستم شامل یک GPS غیرنظامی است که فقط توان درگیری با اجسام ثابت را به پهپاد می‌دهد. 

اما آنچه بیش از هرچیز توجه غربی‌ها را به شاهد ۱۳۱ جلب کرده گزارش مرکز ارتباطات استراتژیک نیروهای مسلح اوکراین راجع به این پهپاد است.

بر اساس این گزارش، در ساخت شاهد ۱۳۱ از پردازنده‌هایی استفاده شده که در کمپانی آمریکایی تگزاس اینسترومنت (Texas Instruments) تولید شده بودند.

واحد کنترل پرواز شاهد ۱۳۱ از پنج برد که شامل پردازنده های TMS320 F28335 از تگزاس اینسترومنت (موجود در بازار آزاد) مونتاژ شده است.

تمهیداتی که برای مقابله با از دست دادن سیگنال ماهواره‌ای برای این شاهد ۱۳۱ دیده شده، شامل سیستمی است که به راهنمای GPS اضافه شده که از جایگزینی سیگنال‌های GPS توسط دستگاه‌های الکترونیکی جلوگیری می کند. 

همچنین یک شتابسنج اولیه بر روی پهپاد نصب شده است که در صورت ناوبری ماهواره‌ای امکان‌پذیر نباشد به آن اجازه می دهد مسیر و ارتفاع تقریبی را حفظ کند.

روز جمعه ۶ آبان، ولودیمیر زلنسکی پیام ویدیویی ۸ دقیقه‌ای منتشر کرد که در آن به طور نمادین در کنار لاشه یک پهپاد از خانواده شاهد ایستاده و در میانه سخنرانی‌اش می‌گوید: «شاهد سقوط خواهد کرد.»

سایت خبری مشرق با بازنشر مطلبی از یک کانال تلگرامی ادعا کرد که تصویر زلنسکی در کنار پهپاد ایرانی با تکنولوژی پرده سبز و فتوشاپ ساخته شده و آنالیز تصویر جهت نور، کیفیت دو ساختار و اندازه پهپاد ثابت می‌کند، این تصویر جعلی است.

در ماه‌های گذشته برخی هواداران روسیه در شبکه‌های اجتماعی، با استناد به تصاویر پرده سبز سخنرانی چهار ماه پیش زلنسکی در جامعه فناوری اروپا، محل استقرار رئیس‌جمهوری اوکراین و اعتبار سخنرانی‌های او را زیر سوال برده‌اند. 

پیش‌تر پایگاه‌های معتبر درستی‌سنجی خارجی شایعات مطرح شده درباره استفاده زلنسکی از پرده‌سبز را بررسی و فکت‌چک کرده‌اند.

آنالیز جهت نور و اندازه انجام شده توسط این کاربران هم اشتباه است زیرا پهپاد مشاهده شده تصویر شاهد ۱۳۶ (که مبنی تحلیل آنهاست) نبوده بلکه مدل کوچکتر و ضعیف‌تر شاهد ۱۳۱ است که طول آن ۲/۶ متر است.

آنالیز اجزای این پهپاد توسط تحلیلگران، نشان‌ می‌دهد قطعات این پهپاد با قطعات آمریکایی موجود در بازار ساخته شده‌اند. 

بنابراین فکت‌نامه ادعای «جعلی بودن و استفاده از تکنولوژی پرده سبز و فتوشاپ» در تصویر زلنسکی در کنار پهپاد شاهد ۱۳۱ را بی‌اعتبار می‌داند و به آن نشان نادرست می‌دهد.