ادعای نادرست وزیر ارتباطات درباره فعال بودن جست‌وجوی امن گوگل در بسیاری از کشورها

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، روز ۲۹ تیر ۱۴۰۱ در پاسخ به حواشی پیش آمده پیرامون فعال شدن اجباری گزینه جست‌وجوی امن یا Safe Search گفت:

«ما با کمک اپراتورهای ارتباطی، امکانی را فعال کردیم که صرفا دسترسی به محتواهای مستهجن و غیراخلاقی و خشونت بسیار شدید، توسط خود پلتفرم‌های جست‌وجو فعال شده از طریق اپراتور مخابراتی که نگرانی خانواده‌ها برطرف بشه.
نه بحث قفل کودکی هست نه جست‌وجوی دیگری مورد خدشه واقع شده. صرفا دسترسی به محتواهای غیر اخلاقی و خشونت بسیار شدید که هر دو در جمهوری اسلامی ایران جز خطوط قرمزه و در خیلی دیگه از کشورها هم هست دسترسی به این‌ها محدود شده. هیچ محدودیتی در هیچ جست‌وجوی دیگه‌ای ایجاد نشده.
در خیلی از کشورهای دیگه هم اخیرا تو این دو سه سال اخیر در گستره کشورشون این امکان فعال شده است. برای اینکه فضای مجازی سالم بشه به ویژه برای خانواده‌ها.»

جست‌وجوی امن چطور عملیاتی شد؟

ماجرا به ۲۱ تیر ۱۴۰۱ و فعال شدن اجباری گزینه جست‌وجوی امن گوگل در ایران بازمی‌گردد که به «قفل کودک» مشهور شده؛ زمانی که امکان خاموش کردن گزینه جست‌وجو امن در موتورهای جست‌وجویی مانند گوگل و بینگ از کاربران صلب شد.

ما پیش‌تر در فکت‌نامه در مطلبی با عنوان «از ماجرای فعال شدن قفل کودک در ایران چه می‌دانیم» به بررسی چگونگی این واقعه پرداختیم.

جست‌وجوی امن یا Safe Search یک ویژگی در جست‌وجوی متن، ویدئو و تصاویر گوگل است که به عنوان فیلتر خودکار مواردی چون پورنوگرافی و محتوای بالقوه توهین آمیز و نامناسب عمل می‌کند.

گوگل در ۱۱ نوامبر ۲۰۰۹ (۲۰ آبان ۱۳۸۸) قابلیت قفل کردن در سطح Safe Search در جست‌وجوهای وب را برای کاربران دارای حساب Google معرفی کرد. افراد با روشن کردن این ویژگی در مرورگرهای خود می‌توانند تا حد زیادی امکان نمایش تصاویر نامناسب برای محیط‌های کاری یا فرزندانشان را کاهش دهند. در بسیاری از کشورها، در صورتی که سیستم اطمینان یابد که کاربری زیر ۱۸ سال سن دارد خودبه‌خود جست‌وجوی ایمن فعال می‌شود.

گوگل اولین بار در سال ۲۰۰۹ سرویس جست‌وجوی امن را معرفی کرد. ۳ سال بعد در سال ۲۰۱۲ گوگل از سخت‌ترشدن جست‌وجوی محتوای غیراخلاقی خبر داد و یکی از نمایندگان گوگل گفت:

«ما هیچ‌گونه محتوای بزرگسالان را سانسور نمی‌کنیم و می‌خواهیم به کاربران دقیقاً آنچه را که به دنبال آن هستند نشان دهیم. اما هدف ما نشان دادن نتایج غیراخلاقی جنسی نیست مگر اینکه کاربر به طور خاص آنها را جست‌وجو کند.
ما از الگوریتم‌هایی برای انتخاب مرتبط‌ترین نتایج برای یک جستار معین استفاده می‌کنیم. اگر به دنبال محتوای بزرگسالان هستید، می‌توانید بدون نیاز به تغییر تنظیمات پیش‌فرض آن را پیدا کنید. اگر عبارات جست‌وجوی شما احتمالاً مبهم هستند، فقط ممکن است لازم باشد در عبارت جست‌وجوی خود صریح‌تر باشید.»

به جز ایران در کدام کشورها «جست‌وجوی امن» را فعال کرده‌اند؟

تا آنجایی که ما گشتیم گزارش مدونی از کشورهایی که «جست‌وجوی امن» گوگل در آنها فعال است پیدا نکردیم. در برخی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، گزارش‌هایی درباره فعال بودن جست‌وجوی امن در کشورهای اندونزی، امارات، عربستان و کویت منتشر شده است.

به عنوان نمونه زومیت در گزارشی به تاریخ ۳ مرداد، جدولی از وضعیت دسترسی به گوگل در کشورهای دنیا تهیه کرده و نوشته به جز چین و کره شمالی که گوگل در آنها در دسترس نیست، قفل کودک یا «جست‌وجوی امن» فقط در کشورهای ایران، عربستان، کویت و امارات به صورت خودکار فعال است.

مشخص نیست مبنای بررسی این گزارش و جدول وضعیت کشورها چیست، صرفا در انتهای مطلب گفته شده «اطلاعات این جدول پس از ساعت‌ها بررسی توسط زومیت تهیه شده است.»

اما جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد دست‌کم در یک کشور دیگر، یعنی اندونزی نیز از ۴ سال پیش جست‌وجوی امن گوگل به صورت خودکار فعال است.

وزارت ارتباطات اندونزی روز ۶ اوت ۲۰۱۸ رسما اعلام کرد ISPها باید محتوای مستهجن را که می‌تواند در موتورهای جست‌وجو ظاهر شود محدود کنند. بعد از این تنظیمات جست‌وجوی امن در موتورهای جست‌وجو به خصوص گوگل روشن شد و امکان خاموش‌کردن آن نیز از کاربران گرفته شد.

ظاهرا در امارات جست‌وجوی امن گوگل از سال ۲۰۱۷ فعال شده و امکان خاموش کردن آن نیز محدود شده است.

در همین مورد یک کاربر در شبکه اجتماعی Reddit نوشته بود:

آیا کسی نمی‌تواند جست‌وجوی ایمن گوگل را خاموش کند؟ مطمئن نیستم این اتفاق از چه زمانی شروع شد، اما به نظر می‌رسد که جست‌وجوهای من اکنون همیشه جست‌وجوی ایمن را فعال کرده‌اند. حتی وقتی از تنظیمات «خاموش کردن جست‌وجوی امن» را انتخاب می‌کنم، در جست‌وجوی ایمن باقی می‌ماند.

به نظر می‌رسد از آن زمان به بعد امکان جست‌وجوی امن در این کشور فعال شده است. نمونه‌های مشابه دیگری از گزارش‌ کاربران اماراتی در شبکه‌های اجتماعی موجود است.

گزارش‌ کاربران در شبکه‌های اجتماهی حکایت از آن دارد که در عربستان سعودی نیز از چهار، پنج سال پیش جست‌وجوی امن گوگل فعال شده و امکان خاموش کردن آن محدود شده است.

همچنین از حدود یک سال پیش برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی در کویت از قفل شدن امکان‌ «جست‌وجوی امن گوگل» خبر داده‌اند.

بررسی وضعیت تمام کشورها ممکن نیست، اما به نظر نمی‌رسد تعداد کشورهایی که جست‌وجوی امن گوگل در آنها فعال و قفل شده است، بیش از انگشتان دست باشد.

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات می‌گوید امکان جست‌وجوی امن گوگل در دو سه سال اخیر در خیلی از کشورها فعال شده‌است.

نتیجه جست‌وجوهای ما در اخبار، گزارش‌ها و ادعاهای کاربران شبکه‌های اجتماعی، حاکی از آن است به جز ایران جست‌وجوی امن گوگل در کشورهای اندونزی، امارات، عربستان و احتمالا کویت فعال است.

بررسی وضعیت قطعی تمام کشورهایی که دسترسی به سرویس گوگل دارند، ممکن نیست، اما آن طور که از شواهد و قرائن برمی‌آید به نظر نمی‌رسد تعداد کشورهایی که جست‌وجوی امن گوگل در آنها فعال و قفل شده است، بیش از انگشتان دست باشد.

با این اوصاف فکت‌نامه به گفته عیسی زارع‌پور نشان «نادرست» می‌دهد.