قبرستان‌های متحرک روسیه در اوکراین واقعیت دارد؟

در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص تلگرام این شایعه منتشر شده که روسیه ماشین‌هایی برای سوزاندن اجساد به اوکراین منتقل کرده‌است. در این پست نوشته‌شده:

قبرستان‌های متحرک!
متجاوزان روس، این کامیون‌ها که حامل کوره‌های آدم‌سوزی هستند را به اوکراین آوردند تا از تلفات نیروهایشان اثری به‌جا نماند!
اوکراینی‌ها آنها را قبرستان‌های متحرک می‌نامند. 

این خبر را نخستین‌بار وب‌سایت انگلیسی تلگراف روز دوم اسفند ۱۴۰۰، پیش از شروع حمله نظامی روسیه به اوکراین گزارش کرد. در کنار خبر، ویدیویی هم در یوتیوب منتشر شد:

همان‌طور که در زیرنویس تصاویر هم دیده می‌شود، تلگراف نوشته: «این یک دستگاه امحا جسد انسان است و انتظار می‌رود نیروهای روس برای پنهان‌کردن اجساد سربازان از آن استفاده کنند.» در ادامه، جملاتی از بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا نقل می‌شود که ممکن است موید این موضوع باشد که روس‌ها از این دستگاه استفاده می‌کنند. اما صراحتا به این موضوع اشاره نمی‌کند:

اگر من یک سرباز بودم و می‌دانستم که ژنرال‌هایم آنقدر به من ایمان ندارند که با یک کوره مرده‌سوز متحرک من را در میدان جنگ تعقیب می‌کردند، یا من مادر یا پدر پسری بودم که احتمالاً در یک منطقه جنگی مستقر شده‌بودم و می‌دیدم که حکومت من این‌طور فکر می‌کند، عمیقا نگران می‌شدم.

این خبر حدود یک روز قبل از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در تلگراف منتشر شد.

آیا این دستگاه، کوره‌ای برای سوزاندن جسد است؟

ویدیو اصلی درحقیقت کلیپ تبلیغاتی شرکت ساخت زباله‌سوز روسی است و فیلم مربوط به میدان جنگ اوکراین نیست. این ویدیو سال ۲۰۱۵ در یوتیوب منتشر شده‌بود.

کپشن ویدیو در یوتیوب اما شبیه آن چیزی است که تلگراف نقل کرده، منتها مربوط به درگیری قبلی بین روسیه و اوکراین در زمان اشغال کریمه است: «اجساد سربازان روسی کشته‌شده در شرق اوکراین به دستور ستاد کل روسیه، در کوره‌های مرده‌سوز سیار سوزانده می‌شوند.» منبع این گفته‌ها رئیس وقت سرویس امنیتی اوکراین، والنتین نالیوایچنکو است.

در فریم آخر این ویدیو اطلاعات تماس شرکت تورمالین، در سنت پترزبورگ ارائه شده که سازنده دستگاه است.

در وب‌سایت این شرکت، نمونه‌های به‌روزشده و مشخصات فنی این تجهیزات دیده می‌شود. مهم‌ترین کاربرد این ماشین‌آلات امحا «پسماندهای بیولوژیکی و بیمارستانی» است و حدود ۱۰ سال پیش عرضه شده‌اند. اصل ویدیو تبلیغاتی هم در سایت دیده می‌شود.

مشخصات فنی این دستگاه نشان می‌دهد که می‌تواند برای سوزاندن جسد به‌کار برود. جتی گزارش‌هایی است مبنی بر اینکه در روزهای ابتدایی همه‌گیری کووید-۱۹ در قزاقستان از این دستگاه برای سوزاندن جسد استفاده شده‌است.

آیا ارتش روسیه از این سیستم استفاده می‌کند؟

استفاده روس‌ها از کوره جسدسوزی متحرک در طول جنگ فعلی اوکراین هنوز تایید نشده‌است. بیانیه وزیر دفاع بریتانیا که در تلگراف نقل شده، براساس گزارش‌هایی است که مدعی است در درگیری‌های قبلی در سال ۲۰۱۵ ارتش روسیه از چنین کوره‌‌هایی برای سوزاندن اجساد سربازان در شرق اوکراین استفاده کرده‌است.

رسانه‌های اوکراینی سال ۲۰۱۵ این خبر را به‌ نقل از رئیس وقت سرویس امنیتی اوکراین، والنتین نالیوایچنکو منتشر کردند: «در ژانویه ۲۰۱۵، هفت کوره جسدسوزی متحرک وارد مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان اوکراین شده‌اند. هر روز، تلفن سرویس امنیتی اوکراین تعداد زیادی تماس از ده‌ها شهروند روس دارد که دنبال بستگان خود یا سربازان روسی اعزام شده به خاک اوکراین هستند. حکومت اوکراین انسانی رفتار می‌کند و اجساد سربازان روسی را با تمام مدارک و وسایل شخصی به مادرانشان تحویل خواهدداد.»

مک تورنبری، نماینده سابق تگزاس و رئیس وقت کمیسیون نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا، سال ۲۰۱۵ گفته‌بود: «روس‌ها تلاش می‌کنند تلفات خود را با بردن کوره‌های مرده‌سوز متحرک با خود پنهان کنند.» او همچنین منبع دومی هم برای این مساله نقل می‌کند: «آنچه که از اوکراینی‌ها شنیده‌ایم، عمدتا توسط آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا و دیگر کشورها تایید می‌شوند».

ست مولتون، نماینده دموکرات ماساچوست که در ماه مارس ۲۰۱۵ به اوکراین سفر کرده نیز ادعاهای تورنبری را تایید کرد، اما منابع خود را فاش نکرد. او گفته‌بود که این اطلاعات را فقط از سوی مقامات اوکراینی نگرفته‌است: «ما این را از منابع مختلفی در آنجا شنیدیم، به اندازه‌ای که من به صحت اطلاعات اطمینان داشتم. روسیه به وضوح با وجهه داخلی خود و تلفاتی که از جنگ می‌گیرد، مشکل دارد. این واقعیت که آنها به سوزاندن اجساد سربازان خود متوسل می‌شوند، وحشتناک و شرم‌آور است.»

این نقل‌قول‌های دو نماینده مجلس آمریکا نهایت چیزی است که در دسترس است و  با فکت‌های قابل دسترس نمی‌توان تایید یا رد کرد که ارتش روسیه از هفت عدد از این کوره‌های جسدسوزی متحرک در سال ۲۰۱۵ در شرق اوکراین چه استفاده‌ای کرده‌است. اما در جنگ اخیر هیچ شاهدی بر استفاده روس‌ها از کوره جسدسوزی متحرک تایید نشده‌است.

در شبکه‌های اجتماعی این شایعه منتشر شده که روسیه ماشین‌هایی برای سوزاندن اجساد به اوکراین منتقل کرده‌است تا از تلفات نیروهایشان اثری به‌جا نماند. نخستین‌بار یک روز پیش از جنگ، وب‌سایت تلگراف چنین مطلبی را منتشر کرد. این گزارش، تحلیلی بر سخنان سوی وزیر دفاع بریتانیا درباره به اطلاعاتی از درگیری‌های شرق اوکراین در سال ۲۰۱۵ بود.

این دستگاه در حقیقت ماشین‌آلات امحا «پسماندهای بیولوژیکی و بیمارستانی» است که سال ۲۰۱۳ توسط شرکت روسی تورمالین در سنت پترزبورگ ساخته‌شده‌است.

سال ۲۰۱۵ دو نماینده مجلس آمریکا از دو حزب، از طریق منابع اوکراینی، رئیس سرویس امنیتی اوکراین و همین طور آژانس‌های اطلاعاتی آمریکایی و سایر کشورها اطلاعاتی به‌دست آورده و مدعی شدند که روسیه در درگیری قبلی در شرق اوکراین از هفت دستگاه از این ماشین‌آلات استفاده کرده‌است.

اما هیچ تصویری منتشر نشده که نشان دهد این ماشین‌آلات در درگیری اخیر استفاده شده‌اند. خبری هم که تلگراف منتشر کرده‌، یک روز پیش از جنگ و تحلیلی از سوی وزیر دفاع بریتانیا بوده‌است و شاهدی برای آن ارائه نشده‌است.

حتی اگر سال ۲۰۱۵ این خودروها در میدان جنگ هم بوده‌باشند، احتمال اینکه جزیی از سیستم امحا زباله‌های ببمارستان‌های صحرایی روسی باشند را هم باید درنظر گرفت.

بنابراین ادعای سوزاندن اجساد سربازان برای نشان دادن کاهش تلفات را با فکت‌های قابل دسترس نمی‌توان تایید یا رد کرد و  فکت‌نامه به آن نشان «غیرقابل اثبات» می‌دهد.