مصرف همزمان ماست و ماهی خطرناک نیست

ویدیویی در یک صفحه پر بازدید اینستاگرامی منتشر شده که در آن فردی که خود را «مدرس طب سنتی» معرفی کرده، می‌گوید مصرف ماهی و ماست با هم «ممنوع» است. به ادعای او «باید تعادل سردی و گرمی غذا را رعایت کرد» و چون ماهی و ماست هر دو «سرد» هستند به هیچ وجه نباید همراه هم مصرف شوند. (لینک۱، لینک۲)

این ادعا که یکی از باورهای رایج است نادرست است و هیچ پشتوانه علمی ندارد.

ما پیش از این ادعای خطرناک بودن خوردن همزمان خربزه و عسل را درستی‌سنجی کرده و به آن نشان نادرست داده بودیم. بعد از انتشار آن درستی‌سنجی مخاطبان فکت‌نامه از ما خواستند مصرف همزمان ماهی و ماست را هم بررسی کنیم.

مطالعات چه می‌گوید؟

هیچ مطالعه دانشگاهی، کارآزمایی بالینی، یا مرور سیستماتیک که نشان دهد مصرف همزمان ماهی و ماست برای انسان خطرناک است وجود ندارد. اگر چنین خطری واقعی، گسترده یا جدی بود، قطعا در منابع معتبر تغذیه، راهنماهای بهداشتی یا دستورالعمل‌های پزشکی ذکر می‌شد. اما در هیچ راهنمای تغذیه‌ای مانند سازمان بهداشت جهانی و PubMed چنین هشداری وجود ندارد.

از سوی دیگر انتساب طبع سرد و گرم به این خوراکی‌ها هم بی‌اساس است. اساس این ادعا نیز انتساب طبع سرد به این دو ماده خوراکی است و از این جهت خوردن آنها با هم را خطرناک می‌دانند. ما پیش از این در فکت‌چک‌های متعددی (لینک ۱، لینک ۲) نشان دادیم که طب مزاجی و انتساب طبع گرم و سرد به خوراکی‌ها شبه‌علم است و هیچ پایه و اساس علمی ندارد.

واژه‌های «گرمی» و «سردی» که در طب مزاجی به‌کار می‌رود، تعریف دقیق و درستی ندارد و مدعیان شبه‌علم طب سنتی، هیچ معیاری ارائه نمی‌دهند که براسان اساس بتوان پیش‌بینی کرد که چه ترکیبی گرمی است و چه ترکیبی سردی است. حتی در بعضی موارد همدیگر را نقض می‌کنند.

هم ماهی و هم لبنیات در الگوی غذایی سالم نقش مفیدی دارند

آن‌چه در تحقیقات علمی به وضوح بررسی و به آن اشاره شده است نقش مفید ماهی و لبنیات در الگوی غذایی سالم هستند. در یک مطالعه بزرگ که مصرف لبنیات، ماهی، گوشت سفید و تخم‌مرغ و ارتباطشان با خطر سرطان روده را بررسی می‌کرد مشخص شد مصرف بالای لبنیات با کاهش معنی‌دار ریسک سرطان روده همراه است. همچنین مصرف ماهی (چه چرب، چه کم‌چرب، چه تازه و چه کنسرو) ریسک این بیماری را به میزان اندکی کاهش می‌داد.

همچنین یک مطالعه مستقل در سال ۲۰۱۶ نشان داد افرادی که رژیم غذایی سرشار از سه گروه غذایی ماهی، لبنیات و غلات کامل دارند، به‌طور چشمگیری کمتر دچار سندروم مقاومت به انسولین (Insulin-Resistance Syndrome) می‌شوند.

بنابراین مصرف ماهی و لبنیات، اگر به درستی نگهداری شده و سالم باشند برای یک فرد بدون بیماری‌های خاص مفید است.

حساسیت فردی می‌تواند مشکل‌ساز شود

حساسیت فردی مثل حساسیت به لاکتوز یا عدم تحمل هیستامین می‌تواند برای فردی که ماست و یا ماهی مصرف می‌کند مشکل‌ساز باشد، اما این دلیل بر خطرناک بودن ترکیب این دو ماده غذایی نیست؛ بلکه در چنین مواردی مصرف تنهای هر کدام از این ماده‌ها هم می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند.

مثلا یک مقاله مروری که در مایو کلینیک منتشر شده توضیح می‌دهد که عدم تحمل لاکتوز علت شایع مشکلات گوارشی است و کسانی که نمی‌توانند لاکتوز را هضم کنند، پس از خوردن لبنیات ممکن است دچار «دل‌درد، نفخ، اسهال، گاز شکمی» و سایر علائم شوند.

همچنین کسانی که «عدم تحمل هیستامین» دارند ممکن است با خوردن ماهی‌هایی با هیستامین بالا دارند و یا استفاده از لبنیات تخمیری یا غذاهای مانده دچار عوارض شوند.

مقاله «Food Intolerance:The Role of Histamine» به بررسی نقش آمین‌های بیوژنیک، به‌ویژه هیستامین، در بروز عدم تحمل غذایی یا واکنش‌های مسمومیتی می‌پردازد. بر اساس یافته‌های این مقاله، غذاهایی با پروتئین بالا مانند گوشت و ماهی، به ویژه اگر به‌طور نامناسب نگهداری یا فرآوری شوند، می‌توانند حاوی مقادیر بالای هیستامین باشند. همچنین، لبنیات تخمیری یا فرآوری‌شده نیز ممکن است در طی فرآیند تخمیر هیستامین تولید کنند و برای افرادی با مشکل عدم تحمل هیستامین عوارضی مانند سردرد، خستگی، مشکلات گوارشی و گرفتگی شکم ایجاد کنند.

سایت راستی آزمایی «teyit» ترکیه هم سال گذشته همین موضوع را بررسی کرد و آن را نادرست اعلام کرد.

با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا که مصرف همزمان ماهی و ماست خطرناک است نشان «نادرست» می‌دهد.