مطبوعات و رسانه‌ها
نشریات چاپی و آنلاین
مهاجران افغان در ایران ۴۵۰هزار میلیارد تومان یارانه می‌گیرند.
نادرست
ادعای نادرست درباره یارانه ۴۵۰ همتی مهاجران افغان در ایران
اگر وقت ندارید …
- در شبکه‌های اجتماعی شایعه شده «مهاجران افغان در ایران ۴۵۰هزار میلیارد تومان یارانه می‌گیرند.»
- منبع این شایعه گزارش سایت اقتصاد آنلاین است که بر اساس یک سری محاسبات غیرمنطقی به این عدد رسیده است.
- در این محاسبات فرض شده جمعیت افغانستانی‌های مهاجر در ایران ۶ میلیون و جمعیت کل کشور ۹۲ میلیون نفر است و یارانه چهار قلم نان، بنزین، گازوئیل و گاز، برای هر نفر سالی ۷۴/۵ میلیون تومان است.
- گر این محاسبات درست باشد رقم کل یارانه این چهار قلم حدود ۷۰ درصد کل نقدینگی کشور و حدود ۱/۳ برابر کل منابع عمومی بودجه کشور خواهد بود که نسبت غیرمنطقی است.
- محاسبه رقم دقیق کل یارانه‌ها به دلیل پیچیدگی و کمبود اطلاعات ممکن نیست، اما در قانون بودجه کل منابع هدفمندی یارانه‌ها حدود هزار همت است.
- این هزار همت شامل اعتبارات یارانه نقدی، کالابرگ، مستمری‌ها، هزینه‌های مرتبط شرکت ملی نفت و گاز برای کاهش زیان و… است که فقط بخشی از آن به صورت غیرمستقیم به همه افراد ساکن ایران، از جمله مهاجران تعلق پیدا می‌کند.
طی روزهای گذشته برخی از رسانه‌ها و حساب‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی مطالبی با این مضمون منتشر کرده‌اند که «مهاجران افغان در ایران ۴۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه می‌گیرند.»
اولین بار نیست که مطالبی شبیه به این در ایران خبرساز می‌شود. فکت‌نامه پیش‌تر هم موضوعاتی شبیه به این را درستی‌سنجی کرده است. به عنوان نمونه می‌توان به اظهارات هادی کسایی‌زاده، خبرنگار و فعال مخالف حضور مهاجران افغانستانی در ایران، اشاره کرد که دو سال پیش، در گفت‌وگویی گفته بود مهاجران افغانستانی در ایران روزانه ۳ هزار میلیارد تومان یارانه می‌گیرند.
مبنای این خبر چیست؟
منبع اصلی خبر گزارشی است که در تاریخ ۱۷ تیر ۱۴۰۴ در سایت اقتصاد آنلاین منتشر شده است. (نسخه آرشیوی) در این گزارش مجموع «یارانه‌های پرداختی به اتباع افغانستان» بر اساس جمع یارانه نان ۶۶ هزار میلیارد تومان، گازوئیل ۷۰ هزار میلیارد تومان، بنزین ۱۵۳ هزار میلیارد تومان و گاز ۱۵۸ هزار میلیارد تومان رقم ۴۴۷ هزار میلیارد تومان محاسبه شده است.
در متن گزارش توضیحی درباره نحوه محاسبه یارانه حامل‌های انرژی داده نشده و صرفا آمده است که «محاسبات ما نشان می‌دهد یارانه پنهان ۳ حامل اصلی انرژی، یعنی گاز، بنزین و گازوئیل به ترتیب برابر با ۲۷، ۲۶ و ۱۲ میلیارد دلار است. با فرض دلار ۹۰ هزار تومانی و تقسیم این یارانه بر جمعیت ۹۲ میلیون نفری ساکن ایران، شامل ۸۶ میلیون نفر ایرانی و ۶ میلیون تبعه افغانستان، سهم هر فرد، ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می‌شود.»
اما در مورد یارانه نان جزئیات بیشتر آمده و این‌طور گفته شده:
«با توجه به اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی، قیمت یارانه‌ای نان، یک هفتم قیمت تمام شده آن است. این بدان معناست که دولت به ازای هر قرص نان سنگک، نزدیک به ۳۰ هزار تومان یارانه پرداخت می‌کند. حال اگر فرض کنیم که هر تبعه افغان مقیم ایران، تنها روزانه یک عدد نان سنگک مصرف کند، که در واقعیت معمولاً بیش از این مقدار مصرف می‌شود، در مجموع روزانه ۱۸۰ میلیارد تومان یارانه نان تنها به این گروه جمعیتی تعلق می‌گیرد. با در نظر گرفتن جمعیت حدوداً ۶ میلیون نفری اتباع افغان در ایران، رقم پرداختی یارانه نان در سال به عدد خیره‌کننده ۶۵.۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد.»
آیا این محاسبات درست است؟
خیر. ما بدون داشتن جزئیات، نمی‌توانیم درباره اعدادی که درباره یارانه حامل‌های انرژی گفته شده‌اند قضاوت کنیم، اما در مورد نان وضعیت متفاوت است. نگاهی به جزئیات محاسبات اقتصاد آنلاین نشان می‌دهد آنچه به عنوان یارانه محاسبه شده، منطقی نیست و نمی‌تواند درست باشد.
آنچه گفته شده بر اساس خبری است که جزئیات و منشاء اصلی آن روشن نیست، اما نتیجه آن نادرست است. با همین فرض یارانه ۳۰ هزار تومان برای روزانه ۹۲ میلیون قرص نان سنگک، کل مبلغ یارانه نان باید چیزی در حدود ۲۷۶۰ میلیارد تومان در روز و ۱۰۰۷ همت در سال باشد که عدد بسیار بزرگ و غیرمنطقی است.
۱۰۰۷ همت بیش از ۴ برابر اعتبارات «یارانه آرد و نان» (۲۵۰ همت) در نظر گرفته شده در قانون بودجه ۱۴۰۴ (صفحه ۱۸۵) است. این رقم تقریبا اندازه کل اعتبارات هدفمندی یارانه‌ها (۱۰۴۶ همت) است که صرف پرداخت یارانه نقدی، کالابرگ، مستمری‌های بهزیستی و کمیته امداد و هزینه‌های مرتبط شرکت ملی نفت و گاز برای جبران و کاهش زیان ده‌ها ردیف مرتبط با یارانه‌ها است.
بنابراین می‌توان با اطمینان گفت این بخش از محاسبه انجام شده در این گزارش معتبر نیست.
اما از این فراتر عدد کلی هم مبهم و سوال‌برانگیز است. اگر واقعا یارانه ۶ میلیون نفر در ایران سالی ۴۵۰ همت باشد، یارانه ۹۲ میلیون باید حدود ۶۹۰۰ همت باشد. این رقم طبق محاسبات اقتصاد آنلاین صرفا برای یارانه نان، بنزین، گازوئیل و گاز است و شامل یارانه آب و برق و بقیه انواع کالا و خدماتی نمی‌شود که با مداخله دولت به قیمت پایین‌تر از قیمت واقعی عرضه می‌شوند.
۶۹۰۰ میلیارد تومان ۱/۳ (یک و سه دهم) برابر کل منابع بودجه عمومی کشور در سال ۱۴۰۴ است. این رقم حدود ۷۰ درصد کل نقدینگی حال حاضر ایران است. یعنی کل پول در گردش به صورت نقد، سپرده‌های جاری و انواع سپرده‌های سرمایه‌گذاری در شبکه بانکی در حال حاضر حدود ۱۰ هزار همت است که طبق محاسبات اقتصاد آنلاین ۶۹۰۰ میلیارد تومان آن را دولت به عنوان یارانه چهار قلم گاز و بنزین و گازوئیل هزینه می‌کند. واضح است که این نسبت غیرمنطقی است.
با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «مهاجران افغان در ایران ۴۵۰هزار میلیارد تومان یارانه می‌گیرند» نشان نادرست می‌دهد.
