ادعای شاخ‌دار درباره ممنوعیت باز گذاشتن مو در دانشکده اقتصاد در کانادا

روز ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ وبسایت انتخاب مناظره‌ای میان سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر سابق ستاد امر به معروف، و بهاره آروین، عضو پیشین شورای شهر تهران، درباره حجاب برگزار کرد.

در این مناظره اظهارات قابل فکت‌چک زیادی از سوی هاشمی گلپایگانی بیان شد. از جمله اینکه او ادعا کرد:

«در دانشکده اقتصاد کانادا هم زنان باید مو را ببندند و نمی‌توانند باز بگذارند».

«در دانشگاه هاروارد قانون پوشش هست».

او در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد:

«بعد از حفظ نظام و ولی فقیه بالاترین وصیت شهدا حجاب است» او گفت که این حرف را بر اساس نوشته‌های شهدا می‌زند.

۱. در مورد این ادعا که «در دانشکده اقتصاد کانادا زنان باید مو را ببندند و نمی‌توانند باز بگذارند» مشخص نیست او در مورد کدام دانشگاه یا دانشکده اقتصاد در این کشور صحبت می‌کند. به هر روی چنین قانونی برای هیچ دانشکده اقتصادی در این کشور وجود ندارد.

بستن مو به‌عنوان بخشی از کد لباس حرفه‌ای در کانادا و سایر کشورها در رشته‌های مرتبط با سلامت، مطرح می‌شود.

مثلا در کانادا در رشته‌هایی مانند پزشکی، پرستاری یا شیمی مو باید مرتب و در صورت بلند بودن، بسته باشد. نمونه‌ای از این Dress Code در وب‌سایت دانشگاه‌هایی مانند کالج کانستوگا، دانشگاه ترنت و دانشگاه لیک‌هد قابل مشاهده است.

زمانی که بحث بستن مو، پوشیدن لباس مشخص و یا مواردی از این دست در دانشگاه‌های غربی (وضعیت دانشگاه‌های مذهبی و وابسته به کلیساها کمی متفاوت است) مطرح است، بحث بر سر ایمنی، بهداشت و سلامت در محیط یا توصیه برای پوشش متناسب با شغل در کارهایی مانند وکالت و مدیریت است، نه بر سر حفظ حجاب و حفظ قوانین پوشش به معنای ایدئولوژیک آن یا عرف جامعه.

از این رو این ادعا که «در دانشکده اقتصاد کانادا هم زنان باید مو را ببندند و نمی‌توانند باز بگذارند»، هم شاخ‌دار است.

ما پیش از این دو ادعا از این سه ادعا یعنی قانون پوشش در هاروارد و وصیت شهدا درباره حجاب را درستی‌سنجی کرده بودیم.

۲. درباره وصیت شهدا درباره حجاب و اهمیت آن در وصیت‌نامه آنان بعد حفظ نظام و ولی فقیه پیش از این هم مقامات کشوری و لشکری مختلف و رسانه‌های نزدیک به حکومت ادعای مشابهی را مطرح کرده و گفته بودند: «در غریب به ۸۰ درصد وصیت نامه‌های شهدای گرانقدر ایران اسلامی به موضوع حجاب اشاره شده است، شهدا در وصیت نامه‌های خود پس از تاکید بر حفظ انقلاب و پشتیبانی از ولایت فقیه ، بانوان را به حفظ حجاب توصیه نموده اند».

ما در سال ۱۴۰۰ این ادعا را درستی‌سنجی کردیم. از آنجا که بانک اطلاعات جامعی درباره وصیت‌نامه کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق وجود ندارد، ما تلاش کردیم از طریق برخی سایت‌های مرتبط با مرکز اسناد بنیاد شهید این وصیت‌نامه‌ها را بررسی کنیم.

جست‌وجوهای ما نشان داد از مجموع ۱۹۳ وصیت‌نامه منتشر شده در سایت «نوید شاهد» تنها در ۱۷ مورد (۸/۸ درصد) به «حجاب» اشاره شده است. همچنین در مقدمه کتاب «حجاب، گزیده موضوعی وصیت‌نامه شهدا» که از سوی نشر شاهد وابسته به بنیاد شهید منتشر شده است آمده است که «از بررسی پنجاه و سه هزار وصیت‌نامه شهدا به تعداد ۸۶۸۱ وصیت‌نامه برخورد نمودیم که در آن کلمه حجاب به کار رفته است.» اگر عدد ۸۶۸۱ را به ۵۳ هزار وصیت‌نامه تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در ۱۶/۳ درصد وصیت‌نامه به حجاب اشاره شده است. از این رو در آن زمان به ادعای اینکه در ۸۰ درصد وصیت نامه‌های شهدای به موضوع حجاب اشاره شده است نشان شاخ‌دار دادیم.

در اظهار نظر هاشمی گلپایگانی درصدی داده نمی‌شود و فقط بر اهمیت زیاد آن از نظر شهدا تاکید می‌شود.

تاکید بر اهمیت حجاب برای جانباختگان جنگ ایران و عراق با توجه به اشاره محدود (بین ۸ تا ۱۶ درصد) آنها در وصیت‌نامه‌هایشان به این موضوع، قابل رد است.

۳. درباره ادعای وجود قوانین پوشش در دانشگاه هاروارد به طور مشخص و دانشگاه‌های و موسسات آموزشی دیگر در کشورهای غربی به طور عام، و همچنین ادعای وجود تفکیک جنسیتی در این دانشگاه‌ها، پیش از این چند فکت‌چک منتشر کردیم و این ادعاها را رد کردیم.

دانشگاه هاروارد یکی از شناخته‌شده‌ترین دانشگاه‌های دنیاست و در شهر کمبریج در ایالت ماساچوست آمریکا واقع شده است.

هیچ مقررات پوشش به صورت عمومی در این دانشگاه حاکم نیست. در کتابچه راهنمای دانش‌جویان هاروارد در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ اثری از قوانین پوشش نیست. در بخشی از این کتابچه در خصوص رفتار دانشجویان، از جمله اینکه رفتاری که معنای تجاوز جنسی بدهد، یا مصرف الکل و مواد مخدر در محوطه دانشگاه، محدودیتی‌هایی ذکر شده ولی هیچ بندی از این مقررات به نوع لباس پوشیدن اختصاص نیافته است.

با وجود این بعضی رشته‌ها و دانشکده‌ها، مانند پزشکی، حقوق و دانشکده‌های طراحی یا کسب‌وکار یا رشته‌هایی که با آزمایشگاه سروکار دارند ممکن است دستورالعمل‌های مشخص‌تری برای ایمنی یا ظاهر متناسب با شغل داشته باشند.

از این رو این ادعا هم که دانشگاه هاروارد دارای قوانین پوشش، به معنی حجاب است، شاخ‌دار است.