در چند درصد «وصیت‌نامه شهدا» به «حجاب» اشاره شده است؟

برخی مخاطبان فکت‌نامه از ما خواسته‌اند تا صحت این گزاره را که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بررسی کنیم: «در وصیت‌نامه بیش از ۸۰ درصد شهدا به حفظ حجاب تاکید شده است.» 

آیا واقعا در وصیت‌نامه ۸۰ درصد شهدا به موضوع حجاب اشاره شده است؟ منظور از شهید چه کسانی است؟ آیا ما به بانک داده‌‌های شهدا دسترسی داریم؟ این آمار از کجا در آمده است؟

منبع این خبر کجا است؟

این جمله پیش از این در برخی پایگاه‌های خبری نیز منتشر شده است. مثلا در تاریخ هفدهم تیرماه ۱۳۹۶ اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس روز ۲۲ تیر ۱۳۹۹ با زهره رسولی مسئول دفتر نشر آثار و ارزش‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس استان کردستان به مناسبت هفته عفاف و حجاب گفت و گو کرده است،‌ این جمله را به نقل از او آورده است: «در غریب به ۸۰ درصد وصیت نامه‌های شهدای گرانقدر ایران اسلامی به موضوع حجاب اشاره شده است، شهدا در وصیت نامه‌های خود پس از تاکید بر حفظ انقلاب و پشتیبانی از ولایت فقیه ، بانوان را به حفظ حجاب توصیه نموده اند.» او توضیحی درباره این که این درصد چگونه به دست آورده، نداده است. 

یا در ۱۷ تیرماه ۱۳۹۶ و باز هم به مناسبت هفته حجاب و عفاف شبکه اطلاع‌رسانی دانا مطلبی با عنوان تاکید بر حفظ حجاب در ۸۰ درصد وصیت‌نامه شهدا منتشر کرده است.

در این مطلب منبع چنین گفته‌ای غلامرضا جعفری، فرمانده انتظامی هرمزگان عنوان شده است. در بخشی از این مطلب آمده است: «مساله حفظ حجاب برای شهدای گرانقدر ایران اسلامی به حدی با اهمیت بود که به گفته سردار جعفری در بیش از ۸۰ درصد وصیت‌نامه شهدا، پس از تاکید بر حفظ انقلاب و پشتیبانی از ولایت فقیه به حفظ حجاب اشاره شده است.» 

دقیقا معلوم نیست پایگاه خبری راه دانا این نقل قول را از کجا برداشته است. ما از طریق جست‌وجوی کلیدواژه‌ها به صحبت‌های ۷ سال پیش آقای جعفری در سومین یادواره شهدای ابرکوه رسیدیم که البته متفاوت از آن چیزی است که راه دانا نوشته است. 

در خبری که روز پنجم مهر ماه ۱۳۹۳ در رسانه یزد رسا منتشر شده، به نقل از او نوشته شده: «ما باید از گذشته‌ها عبرت بگیریم. شهیدان شهید شدند که نظام اسلامی حفظ شود. بالای ۸۰ درصد از وصیت نامه شهدا حول موضوعات حفظ نظام و انقلاب اسلامی، پشتیبانی ولایت فقیه کردن است که چقدر ولایت فقیه و اطاعت از رهبری در اقتدار این نظام موثر است. سومین چیزی که شهدا بعد از این دو موضوع به آن تاکید کردند مساله حجاب است. انگار آنان می‌دانستند که جامعه ما گرفتار چه مشکلاتی می‌شود.»

اما صرف نظر از منبع این خبر، باید ببینیم، این ادعا آیا می‌تواند صحت داشته باشد؟‌

جمهوری اسلامی چه کسانی را شهید می‌داند؟

مطابق قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران شهید به كسی گفته می‌شود كه «جان خود را در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار کرده است.»

تعداد شهیدان چقدر است؟

آمار دقیقی از تعداد شهیدان در جمهوری اسلامی وجود ندارد. بنیاد شهید و امور ایثارگران سایت جامع یا پایگاه داده‌ای ندارد که اطلاعات آن را بر اساس اتفاقات به روز کند. 

روزنامه جوان روز ۲۲ اسفند ۱۳۹۹ که روز شهید نام‌گذاری شده‌است در گزارشی به این پرسش که تعداد شهیدان چقدر است پاسخ داد. در این گزارش نوشته شده آمار بنیاد شهید با توجه به وقایع و حوادث مختلف به مرور زمان تغییر می‌کند و تکمیل می‌شود: «اما در مورد دفاع مقدس چنانچه در بحث مفقودین دیدیم، آمار شهدای جنگ به مرور زمان تغییرات قابل توجهی پیدا کرد. اگر در سال ۱۳۸۰ اعلام شده بود که آمار شهدای جنگ ۱۸۸ هزار نفر است، اکنون تازه‌ترین آمارها خبر از شهادت ۱۹۶هزارو۸۳۷ نفر از هموطنانمان در دفاع مقدس می‌دهند. اما همین آمار ۱۹۶ هزار نفری نیز از سوی برخی دیگر از نهادهای فرهنگی مورد تردید قرار می‌گیرد و برخی از همین نهادها رقم ۲۱۳ هزار شهید دفاع مقدس را درست‌تر می‌دانند.»

این گزارش شهدا را به ۴ دسته شهدای انقلاب، شهدای دفاع مقدس، شهدای ترور و شهدای مدافع حرم تقسیم کرده و بر اساس آمار مختلف منابع فرهنگی نوشته است: «در یک نگاه کلی اگر حد پایین شهدای انقلاب، مدافع حرم، شهدای ترور و... را جمع بزنیم، تقریباً ۲۲۰ هزار نفر ایرانی در عمر ۴۲ ساله نظام اسلامی به شهادت رسیده‌اند. اما اگر حداکثر این آمارها را یک جمع و تفریق ساده کنیم، به آمار ۲۳۰ الی ۲۵۰ هزار نفری نیز می‌رسیم.» 

چند وصیت‌نامه از شهدا جمع آوری شده است؟ آیا بانک داده‌ای از وصایای شهدا داریم؟ 

تا آنجایی که ما گشتیم بانک داده و اطلاعات معتبری پیدا نکردیم که وصیت‌نامه شهدا در آن جمع‌آوری شده باشد. 

برای اطمینان با روابط عمومی بنیاد شهید و امور ایثارگران هم تماس گرفتیم. روابط عمومی بنیاد شهید  به ما گفت: «شما باید به موزه ما یعنی موزه شهدا سر بزنید وصایای شهدا در آنجا جمع‌اوری شده است.» 

کارمند موزه شهدا که پاسخگوی تلفن است ما را نشانی مرکز اسناد را به ما داد: «وصایا اینجا نیست باید با مرکز اسناد تماس بگیرید.» 

و در نهایت کارمند مرکز حفظ اسناد ایثارگران به ما گفت: «وصیت‌نامه‌های زیادی داریم اما این که دقیق چه تعداد است نمی‌دانم. می‌توانید تشریف بیاورید و از نزدیک ببینید.» از او پرسیدیم آیا سایت یا پایگاه داده‌ای برای نگهداری وصایای شهدا دارید: «برخی از آن‌ها در کتاب‌هایی مدون شده که در سایت نوید شاهد منتشر شده است.»

سایت نوید شاهد چیست و چند وصیت‌نامه در آن گردآوری شده است؟

در قسمت درباره ما سایت نوید شاهد آمده است: «پایگاه جامع ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در هفتم تیر ماه سال۱۳۸۴ با هدف انعکاس تمامی رویدادهای فرهنگی ایثار و شهادت در سطح جامعه و اطلاع‌رسانی فرهنگی و همچنین ایجاد بانک اطلاعات فرهنگی هنری، ادبی و مستند ایثار و شهادت افتتاح گردیده و هم اکنون با بیش از ۱۵۰,۰۰۰ صفحه متن در سه زبان، ۲۰,۰۰۰ دقیقه صوت و بیش از ۲۵,۰۰۰ قطعه عکس و در چهار زبان فارسی، عربی و انگلیسی و اردو به فعالیتهای فرهنگی خود ادامه می‌‌دهد.»

در این سایت در مجموع ۱۹۲ وصیت‌نامه منتشر شده است. جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد از این تعداد تنها در ۱۷ وصیت‌نامه به حجاب توصیه شده بود که ۸/۸ درصد کل وصیت‌نامه‌های منتشر شده در این وب‌سایت است. نکته قابل توجه اینکه از این ۱۷ وصیت‌نامه‌  ۴ مورد مربوط به «شهدای مدافع حرم»  هستند؛ افرادی که در سال‌های اخیر و در جریان حضور نظامی ایران در سوریه کشته شده‌اند. 

آیا تحقیقات رسمی درباره «حجاب» در وصیت‌نامه‌ها انجام شده است؟ 

کتاب «حجاب، گزیده موضوعی وصیت‌نامه شهدا» یکی از کتاب‌های موضوعی است که توسط نشر شاهد وابسته به بنیاد شهید منتشر شده است. در پیشگفتار این کتاب نوشته شده: 

«در مجموعه پیش رو و از بررسی پنجاه و سه هزار وصیت‌نامه شهدا به تعداد ۸۶۸۱ وصیت‌نامه برخورد نمودیم که در آن کلمه حجاب به کار رفته است. چنین استنباط می‌شود که مساله حجاب برای رزمندگان به حدی مهم بود که حتی آن را سلاحی مهم‌تر از خون شهدا دانسته و بر آن تاکید بسیاری داشته‌اند.»

اگر این آمار را مبنا قرار دهیم و عدد ۸۶۸۱ را به ۵۳ هزار وصیت‌نامه تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در ۱۶/۳ درصد وصیت‌نامه به حجاب اشاره شده است. 

جمع‌بندی

برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند «در وصیت‌نامه بیش از ۸۰ درصد شهدا به حفظ حجاب تاکید شده است.» 

این جمله در سال‌های گذشته در برخی سایت‌ها و پایگاه‌های خبری هم نوشته شده، اما دقیقا معلوم نیست مبنا،‌ سند و منبع آن چیست. 

پیگیری‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد بانک اطلاعات جامعی درباره وصیت‌نامه شهدا وجود ندارد، اما برخی سایت‌های مرتبط با مرکز اسناد بنیاد شهید برخی از وصیت‌نامه‌ها را منتشر کرده‌اند. جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد از مجموع ۱۹۳ وصیت‌نامه منتشر شده در سایت «نوید شاهد» تنها در ۱۷ مورد (۸/۸ درصد) به «حجاب» اشاره شده است. 

همچنین در مقدمه کتاب «حجاب، گزیده موضوعی وصیت‌نامه شهدا» که توسط نشر شاهد وابسته به بنیاد شهید منتشر شده است آمده است که از بررسی پنجاه و سه هزار وصیت‌نامه شهدا به تعداد ۸۶۸۱ وصیت‌نامه برخورد نمودیم که در آن کلمه حجاب به کار رفته است.» اگر عدد ۸۶۸۱ را به ۵۳ هزار وصیت‌نامه تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در ۱۶/۳ درصد وصیت‌نامه به حجاب اشاره شده است. 

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعا را بی‌پایه و اساس می‌داند که حتی با روایت‌های رسمی تفاوت فاحش دارد. به همین دلیل فکت‌نامه به این گزاره که «در وصیت‌نامه بیش از ۸۰ درصد شهدا به حفظ حجاب تاکید شده است» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.