شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
انسان‌ها در عصر باستان هزاران سال عمر می‌کردند و این به خاطر روزه‌داری بوده
شاخ‌دار
Wawel Royal National Art Collection
ادعای نادرست درباره طول عمر انسان‌های عصر باستان بر اثر روزه‌داری
اگر وقت ندارید …
- در یک ویدیو اینستاگرامی ادعایی مطرح شده که بر مبنای آن انسان‌ها در دوران باستان هزاران سال عمر می‌کردند و این به خاطر روزه‌داری بوده است.
- در متون اساطیری و مذهبی به عمرهای طولانی افرادی مانند پیامبران و پادشاهان اشاره شده است، اما این اعداد ارزش نمادین دارند و با یافته‌های علمی مدرن در مورد طول عمر انسان در دوران باستان در تضاد است.
- بر اساس منابع علمی، میانگین امید به زندگی در دوران باستان بین ۲۰ تا ۴۰ سال بود.
- نرخ بالای مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان عامل اصلی پایین بودن این شاخص بوده است که بر اساس تخمین‌های موجود نرخ مرگ و میر کودکان در دوران باستان حدود ۵۰ درصد بوده.
- عوامل متعددی مانند بیماری‌های عفونی، بهداشت و سلامت عمومی ضعیف، سوءتغذیه، خشونت و جنگ، و خطرات زایمان، موجب نرخ بالای مرگ‌ومیر در تمام سنین کمک می‌شدند.
- تأثیر روزه‌داری بر افزایش طول عمر غیرقابل اثبات است.
- برخی از مطالعات اثربخشی کاهش کالری دریافتی بر افزایش طول عمر موش‌ها را نشان می‌دهد، با وجود این، اثربخشی آن در مورد انسان اثبات نشده است.
ویدیویی در اینستاگرام منتشر و در آن ادعا شده که «مردمان باستان عمرهای طولانی تا هزار سال داشتند». در ویدیو که گفتگو با یک مرد که ادعا می‌شود ۷۲ ساله است و جوانتر به نظر می‌رسد است، مرد ادعا می‌کند در زمان باستان به دلیل روزه داری یا فستینگ عمرها طولانی بوده و آنها «یک وعده غذا می‌خوردند و سه روز روزه می‌گرفتند».
اما آیا این ادعا صحت دارد و مردمان باستان هزار سال عمر می‌کردند؟ آیا روزه‌داری یا به عبارتی فستینگ باعث افزایش طول عمر می‌شود؟
تلاش ما برای پیدا کردن منبع این ویدیو نتیجه‌ای در پی نداشت با وجود این به بررسی ادعاهای مطرح شده در آن و درستی‌سنجی آنها پرداختیم.
آیا مردمان باستان هزار سال عمر می‌کردند؟
در متون اساطیری و مذهبی شخصیت‌های باستانی صدها یا حتی هزار سال عمر می‌کردند، مثلا بر در باب پنجم سفر پیدایش آمده:
«و آدم صد و سی سال بزیست، پس پسری به شبیه و بصورت خود آورد، و او را شیث نامید.
و ایام آدم بعد از آوردن شیث، هشتصد سال بود، و پسران و دختران آورد. پس تمام ایام آدم كه زیست، نهصد و سی سال بود كه مرد. و شیث صد و پنج سال بزیست، و اَنوش را آورد. و شیث بعد از آوردن اَنوش، هشتصد و هفت سال بزیست و پسران و دختران آورد. و جملۀ ایام شیث، نهصد و دوازده سال بود كه مرد. و اَنوش نود سال بزیست، و قینان را آورد.و اَنوش بعد از آوردن قینان، هشتصد و پانزده سال زندگانی كرد و پسران و دختران آورد. پس جملۀ ایام اَنوش نهصد و پنج سال بود كه مرد».
در منابع فارسی اسلامی مانند تاریخ بلعمی هم که پیوستاری از اساطیر تا تاریخ را در خود دارد به ارقام مشابهی اشاره شده است.
با وجود این چنین اعداد و ارقامی در تضاد آشکار با تجربیات و یافته‌های علمی مدرن در مورد طول عمر انسان قرار دارند. علم مدرن، به ویژه در حوزه پیری‌شناسی (Gerontology) و زیست‌شناسی، درک روشنی از محدودیت‌های بیولوژیکی طول عمر انسان ارائه می‌دهد که به طور قابل توجهی با ادعاهای عمرهای چند صد یا هزار ساله در تضاد است.
این اعداد در متون اساطیری و مذهبی ارزش نمادین داشته‌اند و نشان‌دهنده لطف خدا، خرد فرد یا قدرت پادشاهان بود.
بر اساس منابع علمی انسان‌ها در دوران باستان چقدر عمر می‌کردند؟
بازسازی دقیق الگوهای جمعیتی و به‌ویژه امید به زندگی در جوامع باستانی، با چالش‌های متعددی روبرو است. تخمین سن بر اساس بقایای اسکلتی برای افراد بالای ۵۰ سال دقیق نیست و برای افراد میانسال می‌تواند ۱۰ تا ۲۰ سال خطا داشته باشد. منابع دیگر مانند سوابق مکتوب، سرشماری‌ها یا سنگ‌نوشته‌های مقبره‌ها هم اغلب به نخبگان جامعه محدود می‌شوند و ممکن است نمایانگر وضعیت کل جمعیت نباشند.
امید به زندگی در بدو تولد، که با نماد e₀ نشان داده می‌شود، یک شاخص آماری کلیدی در جمعیت‌شناسی است. این شاخص میانگین تعداد سال‌هایی را نشان می‌دهد که انتظار می‌رود یک گروه فرضی از نوزادان تازه متولد شده زندگی کنند، با این فرض که نرخ‌های مرگ‌ومیر ویژه‌ی سنی مشاهده شده در یک سال یا دوره معین، در تمام طول عمر آنها ثابت باقی بماند. با وجود محدودیت‌های موجود در برآورد امید به زندگی در بدو تولد برای تمدن‌های باستانی اما مطالعات مختلف تصویری کلی ارائه می‌دهند:
مطالعات و شواهد انسان‌شناسی میانگین امید به زندگی در بدو تولد در مصر باستان را برای مردان ۲۲.۵ تا ۲۵ سال و برای زنان ۳۵ تا ۳۷ سال ذکر کرده‌اند. منابع دیگر این رقم را به‌طور کلی بین ۱۹ تا ۲۵ سال یا حتی ۱۹ سال قرار می‌دهند. برای یونانیان باستان، امید به زندگی معمولا حدود ۳۵ سال برآورد می‌شد، هر چند نشانه‌هایی مبنی بر عمرهای طولانی‌تر تا ۷۰ سال هم در طبقات بالای اجتماعی دیده می‌شد.. برای روم باستان، این رقم بین ۲۰ تا ۳۳ سال تخمین زده می‌شود. والنتینا گازانیگا، مورخ پزشکی در دانشگاه ساپینزای رم، در سال ۲۰۱۶، تحقیقات خود را بر روی بیش از ۲۰۰۰ اسکلت رومی باستان منتشر کرد، که همگی از طبقه کارگر بودند و در گورهای مشترک دفن شده بودند. میانگین سن مرگ ۳۰ سال بود. البته به گفته او این رقم در طبقه الیت بالاتر بود.
بنابراین با جمع‌بندی داده‌های موجود، می‌توان گفت که اگرچه ارقام دقیق برای تمدن‌های مختلف متفاوت است، اما محدوده آن در نهایت بین ۲۰ تا ۴۰ سال قرار می‌گیرد با استثنائاتی در طبقات مرفه‌تر جامعه که گاه به ۷۰ تا ۹۰ سال هم می رسیدند. از این رو به وضوح مشخص است که بحث از صدها و هزار سال عمر انسان‌های عصر باستان غیرعلمی است.
تأثیر مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان
عامل اصلی پایین بودن امید به زندگی در بدو تولد در دوران باستان، نرخ بسیار بالای مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان بوده است. این نرخ در سال‌های قبل از میلاد حوالی ۵۰ درصد بود و تنها در سده اخیر کاهش پیدا کرده و در سال ۲۰۲۲ به نرخ متوسط ۴.۳ درصد رسید.
عوامل متعددی مانند بیماری‌های عفونی، بهداشت و سلامت عمومی ضعیف، سوءتغذیه، خشونت و جنگ، و خطرات زایمان، موجب به نرخ بالای مرگ‌ومیر در تمام سنین کمک می‌شدند.
آیا روزه‌داری یا فستینک بر افزایش طول عمر موثر است؟
ما پیش از این در چند فکت‌چک جداگانه ادعاهایی که در مورد آثار مثبت روزه‌داری بر سلامت انسان مطرح شده را بررسی کردیم و درباره آنها توضیح دادیم.
گفتیم که این ادعا که روزه‌داری سطح ایمنی بدن را بالا می‌برد غیر قابل اثبات است.
ادعای خطرناک آثار مثبت غذا نخوردن طولانی و متناوب (فستینگ) بر درمان سرطان را هم توضیح دادیم.
مطالعاتی روی اینکه آیا محدودیت دریافت کالری می‌تواند باعث افزایش طول عمر سالم در گونه‌های مختلف انجام گرفته در برخی از موارد مثلا در مورد موش‌ها نتایج نشان داد که هم محدودیت کالری و هم روزه‌داری متناوب به نسبت میزان محدودیت، در آنها باعث افزایش طول عمر شدند. اما اثربخشی آن هنوز به‌طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و در مورد انسان هم مشخص نیست.
بنابراین با توجه مجموعه اطلاعات موجود فکت‌نامه به این ادعا که انسان‌ها در عصر باستان هزاران سال عمر می‌کردند و این به خاطر روزه‌داری بوده نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.
شاخ‌دار
گفته یا آمار، به قدری نادرست و مضحک است که حتی مرغ پخته هم به خنده می‌افتد!
درباره نشان‌های میرزاروش کار ما