ادعای نادرست درباره ساخت واکسن کرونا پیش از شروع همه‌گیری

در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده با این ادعا که ساخت سه دز واکسن کرونا برای ۸ میلیارد نفر با پنج کمپانی و پنج دستگاه که در هر ثانیه یک دز واکسن تولید کنند، حداقل ۱۰ سال طول می‌کشد. این ویدیو در نهایت با این سوال به پایان می‌رسد که چطور برای یک ویروس ۲۳/۴ میلیارد دز واکسن با این سرعت تولید و عرضه شد؟ آن هم برای یک ویروس جدید و ناشناخته.

«اگر قرار بود کل مردم دنیا واکسینه بشن، اونم در ۳ دز، ۸ میلیارد نفر ضربدر سه بار می‌شود ۲۴ میلیارد دز، یعنی اگه هر شرکت سازنده در هر ثانیه یک عدد واکسن تولید کند، سی و دو سال طول می‌کشد تا یک میلیارد دز تولید شود و اگر پنج کمپانی پنج دستگاه داشتند که در هر ثانیه یک واکسن تولید می‌کرد، باز هم ده سال طول می‌کشید. ساخته ۷/۸ میلیارد دز و واکسینه کردن این تعداد تقریبا سی سال زمان می‌بره. پس چطور ۲۳/۴ میلیارد دز واکسن با این سرعت تولید و عرضه شد؟ اونم برای یک ویروس جدید و ناشناخته است.»

این ادعا تلویحا به این معنی است که تولید واکسن کرونا پیش از همه‌گیری کووید آغاز شده و به نوعی در میان تئوری‌های توطئه مربوط به این همه‌گیری جای می‌گیرد.

این ادعا شامل چندین نکته و فرض است که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.

تعداد دزهای مورد نیاز

ادعا شده که برای واکسیناسیون کل جمعیت جهان (۸ میلیارد نفر)، با در نظر گرفتن سه دز، به ۲۴ میلیارد دوز واکسن نیاز است. این عدد درست به نظر می‌رسد اما در واقعیت آمار‌های پایگاه جهانی داده نشان می‌دهد تا مرداد ۱۴۰۳ مجموعا کمتر از ۱۴ میلیارد دز واکسن کرونا در سراسر جهان تولید شده است؛ چرا که همه افراد جهان نیازی به واکسن نداشتند (مانند کودکان یا کسانی که قبلا ایمنی داشتند) و بسیاری از افراد در عمل تنها دو دوز دریافت کردند، و دوز سوم به‌عنوان تقویت‌کننده برای گروه‌های خاص (مانند سالمندان) توصیه شد و گروهی نیز اصلا واکسن نزدند.

سرعت تولید واکسن

در این ویدیو ادعا شده که تولید یک میلیارد دز واکسن با نرخ یک دز در ثانیه، با پنج شرکت و پنج دستگاه، سی‌ودو سال طول می‌کشد؛ اما در عمل شرایط این نبود، تولید واکسن به شکل موازی از سوی ده‌ها شرکت در سراسر جهان صورت گرفت و برخی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این واکسن ظرفیت تولید چند صد میلیون دوز در ماه داشتند. 

به عنوان مثال واکسن فایزر، در کارخانه‌های مختلفی در آمریکا، آلمان، بلژیک، ایتالیا، سوئیس و دیگر کشورها تولید شد.

بر اساس گزارش‌‌ها تولید جهانی واکسن کرونا در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱.۵ میلیارد دز در ماه رسید که این معادل ۵۰ میلیون دز در روز بود.

تعداد واکسن‌های تایید شده برای استفاده اضطراری

تا اواخر سال ۲۰۲۱، حدود ۳۲ نوع واکسن کرونا در کشورهای مختلف تولید شد با این حال ۵ محصول از ۵ شرکت‌ فایزر-بیونتک، مدرنا، آسترازنکا-آکسفورد، سینواک و سینوفارم بیشترین نقش را در کنترل این همه‌گیری ایفا کردند. 

از دیگر شرکت‌های درگیر در تولید واکسن‌های کرونا می‌توان به جانسون‌ اند جانسون، اسپوتنیک پنج، کواکسین و نواواکس اشاره کرد.

جزئیات تولید واکسن‌های کرونا در سال‌های گذشته

اولین نوع واکسن‌های کرونا در اواخر سال ۲۰۲۰ تایید شدند تا در این سال نهایتا حدود ۵۰۰ میلیون دز واکسن تولید شود. 

در سال ۲۰۲۱ تولید واکسن کرونا به اوج خود رسید و با وجود پیش‌بینی‌ها از تولید ۱۲ میلیارد دز، در نهایت بیش از ۱۰ میلیارد دز واکسن در این سال تولید شد. 

در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ با کاهش تقاضا، تولید نیز کاهش یافت و در مجموع تولید واکسن در این دو سال به حدود ۲ تا ۳ میلیارد دز رسید.

در تولید انبوه و سریع واکسن‌ کرونا عوامل مختلفی دخالت داشتند؛ همچون:

فن‌آوری جدید تولید واکسن‌ها: تولید سریع واکسن‌های mRNA (مانند Pfizer و Moderna) به دلیل استفاده از تکنولوژی پیشرفته امکان‌پذیر شد.

سرمایه‌گذاری عظیم: کشورها و سازمان‌های بین‌المللی میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری کردند تا تولید واکسن‌ها به‌سرعت افزایش یابد. دولت‌ها از ابتدای همه‌گیری کرونا تا انتهای سال ۲۰۲۱ مبلغ ۹۳ میلیارد یورو را تنها برای واکسن‌ها و درمان‌های مرتبط با کووید-۱۹ هزینه کردند. بر اساس پژوهشی که بنیاد کنوپ، که یک نهاد غیرانتفاعی اروپایی است، منتشر کرده از کل این هزینه‌ها، حدود ۹۵ درصد معادل ۸۶.۵ میلیارد یورو صرف توسعه واکسن‌ها شده و تنها ۵ درصد از بودجه برای درمان‌ها اختصاص یافته است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی که ساخت واکسن کرونا پیش از شروع همه‌گیری آغاز شده بود، نشان «نادرست» می‌دهد.