ادعای نادرست درباره احیای واحدهای تولیدی راکد و غیرفعال

محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس جمهوری و سرپرست نهاد ریاست جمهوری، مدعی شد «بیش از ۷ هزار واحد تعطیل یا نیمه‌تعطیل به چرخه فعالیت بازگشته است» (لینک). منصوری که روز ۲۴ بهمن ۱۴۰۲ در مراسمی که عنوان «بهره‌برداری همزمان بیش از ۸هزار طرح کسب و کار صندوق کارآفرینی امید» صحبت می‌کرد، گفت:

فعال‌سازی واحدهای تولیدی و صنعتی راکد و نیمه فعال از سیاست‌های مهم دولت سیزدهم است. امروز بیش از ۷ هزار واحد تعطیل یا نیمه‌تعطیل به چرخه فعالیت بازگشته است.
با اجرای بیش از ۸ هزار طرح کسب و کار، حدود ۴۳ هزار فرصت شغلی در سطح کشور ایجاد شده که عموماً در مناطق محروم و کم برخوردار بوده است.
بخش زیادی از بیش از ۱۲ هزار میلیارد ریال تسهیلات کسب و کار توسط صندوق کارآفرینی امید، به واحدهای راکد یا نیمه فعال پرداخت شده است. 

این ادعا تازه نیست. تقریبا یک هفته پیش از او، در ۱۲ بهمن ۱۴۰۲، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی که در مراسمی با عنوان «جشن احیای ۶۱۰ واحد راکد تولیدی و صنعتی» در استان هرمزگان سخنرانی می‌کرد گفت: «احیای کارخانه‌های نیمه‌تعطیل کشور به مرز هفت هزار واحد رسیده است و این نهضت ادامه خواهد یافت.» (لینک)

احیای واحدهای تولیدی و صنعتی تعطیل و نیمه‌تعطیل، از وعده‌های ابراهیم رئیسی بوده و «نماینده معاون اول رئیس جمهوری» مامور انجام پروژه‌ای به‌نام «نهضت احیا» برای رسیدن به این هدف شده است (لینک بایگانی). 

رئیسی حتی پیش از ریاست‌جمهوری هم سابقه اظهار نظر در این باره را دارد، چنانکه یک بار در سال ۱۳۹۸، در مقام رئیس  قوه قضائیه مدعی شده بود ۵۰۰ واحد تولیدی را احیا کرده است. این گفته در آن زمان،‌ به دلیل وجود تناقض‌‌، از فکت‌نامه نشان «نادرست» گرفت.

او در جریان رقابت‌های انتخاباتی در سال ۱۴۰۰ نیز مدعی شد در قوه قضائیه ۲ هزار کارخانه را نجات داده است که فکت‌نامه در آن زمان با ذکر این توضیح که «تنها اقدام متصور قوه قضائیه اهمال بدهی و جلوگیری از تملک واحدهای تولیدی توسط بانک‌ها به دلیل ناتوانی از بازپرداخت وام‌ است و معلوم نیست ضرر و زیان بانک‌ها چگونه جبران می‌شود» به این گفته نشان «غیرقابل اثبات» داد. 

اما این بار ادعای معاون ابراهیم رئیسی چقدر درست است؟ آیا آمار دقیقی وجود دارد که بتوان با اطمینان گفت چند واحد صنعتی در کشور هستند که قبلا فعال بوده و سپس به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل در آمده‌اند؟ آیا می‌توان با دقت گفت که چه تعدادی از این واحدهای صنعتی از زمان روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، احیا شده‌اند؟

در زمان آغاز این طرح، چند واحد اقتصادی راکد و غیر فعال وجود داشت؟

در تیرماه ۱۴۰۲، گزارشی بر اساس داده‌های دبیرخانه نهضت احیای واحدهای اقتصادی دولت سیزدهم در وب سایت نهضت احیا، منتشر شد که بر اساس آن اعلام شد: «تا سال ۱۴۰۱ تعداد ۴۷ هزار و ۶۹۷ واحد غیرفعال و نیمه‌فعال شناسایی شده‌اند.» (لینک)

امیرحسین مدنی، نماینده دولت در نهضت احیای واحدهای اقتصادی در آبان ۱۴۰۲، اعلام کرد (لینک): در ابتدای دولت سیزدهم بیش از ۵۰ هزار واحد اقتصادی تعطیل و نیمه‌تعطیل داشتیم.

امیرحسین مدنی، ۱۶ ماه قبل از این اظهارنظر در تیرماه سال ۱۴۰۱، از شناسایی ۵۲ هزار واحد اقتصادی تعطیل یا نیمه‌تعطیل در کشور خبر داده و گفته بود (لینک): از این ۵۲ هزار واحد، ۴۵ هزار واحد کاملاً تعطیل و مابقی نیمه راکد است.

روابط عمومی نهضت احیای واحدهای اقتصادی ریاست جمهوری، در آذرماه امسال در قالب جوابیه‌ای  (لینک) به یک گزارش رسانه‌ای اعلام کرد که تاکنون حدود ۴۶ هزار واحد کوچک، متوسط و بزرگ راکد و نیمه فعال در کشور شناسایی شده است.

وب سایت نهضت احیا در همان ایام، در جریان رونمایی از «سامانه جانمایی واحدهای احیا شده و احیا جو در نهضت احیای واحدهای اقتصادی»، تعداد واحدهای غیر فعال-نیمه فعال در سراسر ایران را ۴۸ هزار و ۱۸۲ واحد اعلام کرد.

در این اظهارنظرها و گزارش‌های رسمی دستگاه‌های مرتبط تعداد واحدهای اقتصادی غیرفعال و نیمه‌فعال از حدود ۴۶ هزار واحد تا ۵۲ هزار واحد در نوسان است که اختلافی دست‌کم ۶ هزار واحدی در برآوردها از تعداد واحدهای غیرفعال و نیمه فعال مشاهده می‌شود.

اما آماری به کلی متفاوت از تعداد واحدهای اقتصادی غیرفعال و راکد نیز وجود دارد، در آذرماه سال ۱۴۰۱، روابط عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت در جوابیه‌ای (لینک) که برای روزنامه دنیای اقتصاد فرستاد، تاکید کرده بود که طرح پایش واحدهای صنعتی راکد (غیرفعال) از اول مهر سال ۱۴۰۰ در سراسر کشور آغاز شد و به استناد نتایج آن طرح تعداد واحدهای صنعتی راکد (غیرفعال) را در سراسر کشور، ۱۲ هزار و ۶۷ واحد اعلام کرده بود. بر اساس اعلام وزارت صمت، تعداد ۶۸۱۴ واحد در داخل شهرک‌‌‌ها و نواحی صنعتی و ۵۲۵۳ واحد خارج از شهرک‌‌‌ها و نواحی صنعتی کشور مستقر هستند.

خبرگزاری مهر (لینک) نیز در فروردین‌ماه ۱۴۰۲ به استناد نتایج همان «طرح پایش واحدهای صنعتی غیرفعال کل کشور»، آمار و ارقام وزارت صمت از واحدهای راکد و غیرفعال را عینا تکرار کرده بود.

خبرگزاری ایسنا (لینک) در خردادماه ۱۴۰۲، اعدادی مشابه با همین اعداد و ارقام گزارش خبرگزاری مهر و جوابیه وزارت صمت را ذیل گفت‌وگویی با علی رسولیان، رئیس هیات مدیره سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، منتشر کرد. 

چه تعداد واحد غیرفعال و راکد، احیا شده‌اند؟

پیش از پاسخ به این پرسش باید اشاره کرد که در این طرح که تحت عنوان نهضت احیا نام‌گذاری شده، تعریف روشنی از واحدهای اقتصادی غیر فعال، نیمه فعال و راکد ارائه نشده و همچنین مشخص نیست که احیای این واحدها دقیقا به چه معناست.

کمااینکه در گفت‌وگوی علی کریم‌پور نطنزی، دبیر اجرایی نهضت احیای واحدهای اقتصادی ریاست جمهوری با خبرگزاری ایرنا، او واژگانی دیگر را نیز به تعابیر قبلی می‌افزاید. کریم‌پور نظری در آن گفت‌وگو که در شهریور ۱۴۰۲، انجام شده، می‌گوید: تاکنون ۵۴۰۰ واحد راکد اعم از نیمه فعال، نیمه تمام، ورشکسته، رو به افول و زیر ظرفیت، احیا شده است.

در اظهارات این مسئول دولتی نیمه‌تمام، ورشکسته، رو به افول و زیر ظرفیت نیز به تعاریف و اصطلاحات پیشین نظیر غیر فعال، نیمه‌فعال و راکد اضافه شده که مشخص نیست تفاوت این مفاهیم در چیست و دقیقا به چه واحد اقتصادی یکی از این تعابیر اطلاق می‌شود.

صرف‌نظر از ابهام در این معانی و تعاریف، آمار و ارقام تعداد واحدهای غیر فعال، نیمه فعال و راکد احیا شده نیز همچون ارزیابی تعداد این واحدها با ابهاماتی روبرو است.

ابراهیم رئیسی، در جریان سفر به استان هرمزگان در بهمن ماه ۱۴۰۲، آخرین آمار از تعداد واحدهای احیا شده را اینگونه اعلام کرد (لینک بایگانی): «احیای کارخانه‌های راکد و نیمه‌تعطیل وارد کانال ۷ هزار شده که این خبر بسیار خرسند کننده است.»

محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس دولت سیزدهم و حسن درویشیان، رئیس دفتر بازرسی ویژه رییس جمهوری نیز در اظهارنظرهایی جداگانه، شمار واحدهای تولیدی راکد، تعطیل‌شده و غیرفعال را در حدود هفت هزار واحد تولیدی اعلام کرده بودند.

وب سایت نهضت احیا در گزارشی (لینک بایگانی) مربوط به نیمه آذرماه ۱۴۰۲، تعداد واحدهای اقتصادی احیا شده در دولت سیزدهم را ۶ هزار و ۵۵۳ واحد اعلام کرد، علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در دی‌ماه یعنی حدود ۲۰ روز بعد از آن گزارش، تعداد واحدهای اقتصادی احیا شده طی دو سال گذشته را بیش از ۶ هزار کارگاه، کارخانه و کسب‌وکار‌های تعطیل یا نیمه‌تعطیل، برشمرد.

رئیسی در دی ماه ۱۴۰۱ تعداد واحد‌های راکد فعال شده را ۳ هزار واحد اعلام کرده بود، او چهار ماه بعد در تیرماه ۱۴۰۲، گفته بود: تعداد این واحدها به ۵ هزار واحد احیا شده افزایش یافته است.

بر اساس گفته‌های رئیس دولت سیزدهم در جمع شماری از مردم سنندج در آبان ماه امسال گفت: تعداد واحدهای راکد احیا شده در حال ورود به کانال ۶ هزار واحد است.  

در آذرماه سال ۱۴۰۲، ابراهیم رئیسی در سخنرانی خود در همایش اقتصاد ایران، تعداد واحدهای اقتصادی احیا شده را با ۴۰۰ واحد افزایش نسبت به ماه قبل، ۶ هزار و ۴۰۰ واحد اعلام کرد.

اما آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت به کلی با این اعداد و ارقام متفاوت است، در بهمن‌ماه ۱۴۰۲ یعنی همان زمانی که رئیس دولت و شماری از معاونان او از احیای ۷ هزار واحد اقتصادی غیرفعال و راکد خبر می‌داند، در گزارش سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و شرکت‌های استانی تابعه آن، (لینک بایگانی) تعداد واحدهای اقتصادی احیا شده در طول دوره دولت سیزدهم ۴ هزار و ۱۰ واحد صنعتی اعلام شده‌است.

این سازمان همچنین تعداد واحدهایی که ظرفیت تولید آنها در این دوره زمانی افزایش داشته را ۴ هزار و ۹۰۲ واحد صنعتی اعلام کرده است.

به دلیل ابهام در تعریف واحدهای مشمول این طرح و هدف‌گذاری دولت از این برنامه روشن نیست چه تعداد از این واحدهای اقتصادی و چرا در آمار ابراهیم رئیسی محاسبه شده‌اند. هیچ تعریف دقیقی از احیا انجام نشده و معلوم نیست چه واحد‌هایی و به‌صورتی و با چه مکانیزمی «احیا» می‌شوند.

در این وب‌سایت محلی برای ثبت‌نام واحد‌های تولیدی سابقا فعال که حالا به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل در آمده‌اند وجود دارد ولی هیچ آماری از جزییات مراحل از زمان ثبت‌نام تا احیا وجود ندارد و معیارها برای «احیا» گنگ است. در بخش «طرح‌های احیا شده» هیچ اطلاعات دقیقی در دست نیست و تنها اخبار کلی درباره تعداد واحدهایی که در مراسم و آیین‌های مختلف اعلام شده دیده می‌شود (لینک بایگانی).

بنابراین فکت‌نامه به ادعای «احیای بیش‌از ۷ هزار واحد تولیدی تعطیل یا نیمه‌تعطیل در دولت رئیسی» که چند هفته‌ایست از سوی مقامات مختلف جمهوری اسلامی اعلام می‌شود، نشان «نادرست» می‌دهد.