ادعای نادرست ازدواج بهائیان با محارم

«ازدواج با محارم» یکی از ادعاهای تکراری است که بارها در رسانه‌های نزدیک به حاکمیت و مقامات یا منابع مربوط به روحانیون شیعه در ایران در مورد بهاییان مطرح شده است.

طی روزهای اخیر در توییتر فارسی هشتگی با عنوان #امیرکبیر_مچکریم توسط کاربران موسوم به «ارزشی» داغ شد. این کاربران با انتشار این هشتگ از امیرکبیر به عنوان عامل سرکوب بهاییان در ایران در زمان قاجار تشکر کردند. تحت این هشتگ انبوهی از ادعاهای نادرست و گمراه‌کننده منتشر شد. یکی از این ادعاها که تکرار آن توسط هوادارن جمهوری اسلامی سابقه‌ای طولانی دارد همین ادعای ازدواج بهائیان با محارم خود است که در این موج هم تکرار شد.

این ادعا در این سال‌ها توسط افراد پرمخاطبی مثل علی‌اکبر رائفی‌پور هم تکرار شده است:

پیش از این هم در جریان اعتراضات سراسری سال گذشته، بعد از آنکه شروین حاجی‌پور، خواننده ترانه مشهور «برای» برنده جایزه گرمی بهترین ترانه برای تغییر اجتماعی سال ۲۰۲۳ شد، موجی از تخریب‌ها از سوی کاربران موسوم به «ارزشی» نسبت به او آغاز شد. در توییت یکی از این افراد، کاربری ظاهرا برای «تخریب» این خواننده گفت که او بهایی‌ است و در ادامه مدعی شد که بهائیان با محارم خود ازدواج می‌کنند.

همین الگو پیش از این در مورد گلشیفته فراهانی، بازیگر سرشناس هم در پیش گرفته شده بود.

فارغ از این که این افراد بهایی هستند یا نه، در اینجا ادعای دوم مطرح شده، یعنی ازدواج بهائیان با محارم را بررسی می‌کنیم.

این ادعا پیش از این نیز بارها در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و توسط روحانیون نزدیک به حاکمیت تکرار شده بود.

مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال که «عقیده بهائیان در مورد ازدواج موقت چیست؟» گفت:

«میرزا بهاء» ازدواج موقت را مخالف پرهیزکاری و تقوا می داند، لذا آن را حرام کرده‌است ولی ازدواج با خواهر، مادر و دختر را منافی تقوا ندانسته، درباره آن حرفی نمی‌زند. او باید به این سوال پاسخ دهد که چطور ممکن است کاری در دینی آسمانی خلاف تقوا نبوده و جایز باشد ولی در دین ادعایی او خلاف تقوا شمرده شود.»

خبرگزاری فارس در سال ۱۳۹۲ با انتشار مطلبی با عنوان «چرا ازدواج با محارم در آیین بهائیت مجاز است» چنین چیزی را در آیین بهایی فرض گرفته و نوشته:

«در آموزه‌های بهاییت تنها زن پدر است که محرم شناخته شده و بهاییان حق ازدواج با او را ندارند و مابقی مانند دختران، خواهران، خاله‌ها و عمه‌ها برای ازدواج و رابطه جنسی حلال هستند!»

در رجانیوز، خبرگزاری تابناک و شبکه‌های اجتماعی نیز همین ادعا با شدت و ضعف متفاوت تکرار شده‌است.

در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نزدیک به حاکمیت محتوای تولید شده در این حوزه به دو صورت کلی مطرح می‌شود؛ بعضی می گویند ازدواج با محارم در آیین بهایی جایز است و گروهی تا بدانجا پیش می‌روند که می‌گویند ازدواج با محارم شرط بهایی بودن است.

پس دو سوال مطرح می‌شود، اول اینکه آیا در ایران و سایر کشورها افراد معتقد به آیین بهایی با محارم خود ازدواج می‌کنند؟ و دیگر اینکه آیا فارغ از اینکه بهاییان این کار را می‌کنند یا نه اساسا این آیین چنین اجازه‌ای به مومنان خود می‌دهد؟

آیا بهائیان با محارم خود ازدواج می‌کنند؟

در مورد سوال اول و اینکه آیا بهائیان با محارم خود ازدواج می‌کنند یا نه، جواب خیر است. از این جهت تفاوتی بین بهائیان و پیروان سایر ادیان و آیین‌ها وجود ندارد. آنچه در رسانه‌های نزدیک به حاکمیت گفته می‌شود حدس و گمان‌هایی از جنس تئوری توطئه است. مانند این ادعا :

«از آنجایی که در این آموزه‌ها هدف اصلی ازدواج ازدیاد نفوس و گسترش جمعیت به هر شکل ممکن می‌باشد این گونه اقدامات در جامعه بهائی محال نمی‌باشد. از آنجایی که این فرقه یک فرقه تشکیلاتی است و در درون خود دارای محاکم حقوقی می‌باشد احتمال درز خبر آن در رسانه‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.»

این بدان معناست که با وجود اشراف جمهوری اسلامی بر همه ابعاد زندگی بهاییان بالاخص در درون ایران آنان شاهدی بر این مدعا نیافتند و حرف از «محال» نبودن آن می‌زنند. در ضمن حتی در گزارش‌هایی از همین دست هم وقتی از رابطه بهاییان با محارم‌شان صحبت به میان می‌آید، حرف از «ازدواج با محارم» نیست و با این عنوان که مثلا: «فردی بهائی با یکی از محارم خويش زنا نموده» مطرح می‌شود. به فرض صحت چنین گزارش‌هایی که، به دلیل سوگیری‌های شدید گزارش‌دهندگان بسیار محل تردید است، به این پدیده در مورد بهاییان نیز می‌توان مانند سایر افراد جامعه به صورت یک آسیب اجتماعی نگاه کرد نه چیزی برآمده از آیین‌شان.

«بیت العدل اعظم»، شورای ۹نفره حاکمه بین‌المللی دیانت بهایی که مسئولیت امور روحانی و اداری جامعه بین‌المللی بهائی را برعهده دارد تاکید کرده علاوه بر ممنوعیت‌هایی که این آیین برایشان قرار داده: «باید مراقب باشند که بر خلاف رسوم و قوانین کشور محل اقامت‌شان عقد ازدواجی نبندند.»

از این رو این ادعا که ازدواج با محارم در میان بهاییان رواج داشته و یا اینکه شرط بهایی‌بودن ازدواج با محارم است، بی‌اساس است.

آیا آیین بهایی ازدواج با محارم را مجاز می‌داند؟

بحث اصلی اما بر سر سوال دوم و این مسئله است که آیا آیین بهایی ازدواج با محارم را مجاز می‌داند؟

عمده استدلال کسانی که می‌گویند ازدواج با محارم در آیین بهایی مجاز است بر این استوار است که در بند هفت کتاب اقدس، کتاب احکام بهاء‌الله، بنیانگذار آیین بهایی، آمده: «قد حرمت علیکم ازواج آبائکم» یعنی ازدواج با همسران پدرانتان بر شما حرام است. در این بند به محارم دیگر اشاره نشده است. این سکوت کتاب اقدس در برابر حکم ازدواج با سایر محارم، از نگاه مخالفان نشان دهنده صدور اجازه برای انجام چنین ازدواجی است.

در تکمیل این استدلال هم گفته می‌شود که عبدالبهاء، فرزند و جانشین بهاءالله، نیز در مکاتیب (جلد ۶، صفحه ۱۶۰) تاکید دارد: «عدم ذکر در الواح الهی نفس جواز است زیرا منهی از نصوص استنباط می‌شود». این بدان معناست که چیزی که در الواح الهی یا همان کتاب مقدس منع نشده، مجاز است.

اما عبدالبها به غیر از آن حکم کلی، مشخصا در مورد حرمت نکاح با محارم هم اظهارنظر کرده‌است. بهاییان می‌گویند به عنوان تبیین‌کننده آیین بهایی، سخن او نافذ و مانند احکام است. عبدالبهاء درباره این حکم در مکاتیب (جلد ۳، صفحه ٣٧٠) گفته:

«در خصوص حرمت نکاح پسر بزوجات پدر مرقوم نموده بودید. صراحت این حکم دلیل بر اباحت دیگران نه. مثلاً در قرآن می‌فرمایند «حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیر.» (حرام است بر شما مردار و گوشت خوک…) این دلیل بر آن نیست که خمر حرام نه. در الواح سائره بصریح عبارت مرقوم که در ازدواج حکمت الهیّه چنان اقتضا می‌نماید که از جنس بعید باشد یعنی بین زوجین هر چند بُعد بیشتر سلاله قویتر و خوش سیما تر و صحّت و عافیت بهتر گردد و این در فن طب نیز مسلّم و محقّق است و احکام طبّیه مشروع و عمل به موجب آن منصوص و فرض لهذا تاتواند انسان باید خویشی به جنس بعید نماید.»

خلاصه کلام اینکه به گفته عبدالبها حرام دانستن رابطه با همسر پدر به معنی حلال بودن ارتباط با سایر محارم نیست و تاکید دارد که اتفاقا در این آیین بر ازدواج با «جنس بعید» یعنی کسانی که از نزدیکان و اقربا نیستند تاکید شده چرا که «سلاله قویتر و خوش سیماتر و صحّت و عافیت بهتر گردد».

بهاییان می‌گویند که تاکید بر شنیع بودن ازدواج با همسر پدر که بهاالله به طور خاص بر آن تاکید کرده در بیشتر ادیان آمده است و به همین دلیل بهاءالله نیز بر آن پای فشرده (در سفر تثنیه عهد عتیق فصل ۳۰/۲۲ و رساله پولس رسول به قرنتیان فصل ۵/۱) اما کسی از تاکیدات آنان این نتیجه را نگرفته که ازدواج با محارم در این ادیان جایز است.

با وجود این منتقدان می‌گویند که عبدالبها در این استدلال خود نیز تصریحی تمام و کمال بر حرمت ازدواج با محارم نکرده، مصادیق آن را ذکر نکرده و فقط استدلالی ضمنی آورده است. از این رو مشکل به قوت خود باقی است.

اما علاوه بر تاکید عبدالبها، در انتهای کتاب اقدس، در رساله سوال و جواب در پاسخ به سوال از «حلّیّت و حرمت نکاح اقارب» این جواب داده شد که: «این امور هم به امنای بیت العدل راجع است.»

از این رو به نظر می‌رسد که پاسخ این پرسش در نهایت به نظر بیت‌العدل منوط شده است. دو پاسخ در سال‌های ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) و ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) از سوی بیت‌العدل به این سوال داده شد.

متن نامه اول در کتاب انوار هدایت، صفحه ۴۸۷، حکم ۱۲۸۹، (متفاوت با کتاب انوار هدایت مکارم شیرازی که شامل سلسله درس‌ها و توصیه‌های اخلاقی او در پایان درس‌های خارجش است.) آمده که می‌گوید:

«در این نامه شما راجع به محدودیت‌های حاکم بر ازدواج با اقارب سوای موردی که ازدواج با زن پدر را ممنوع می‌سازد سوال کرده‌اید. بیت‌العدل اعظم همچنین خواسته‌اند به اطلاع شما برسانیم که آن معهد اعلی هنوز موقعیت را برای صدور قوانین تکمیلی راجع به ازدواج با اقارب مقتضی نمی‌داند بنابراین در حال حاضر تصمیم‌گیری در این مورد به عهده خود نفوس مومنه محول شده است.»

این پاسخ بیت‌العدل تا سال‌ها منتقدان را راضی نکرد و واگذاری تعریف اقارب (که بر سر هم‌معنی گرفتن آن با محارم هم بحث هست) به «نفوس مومنه» را ادامه همان مسیر حرام ندانستن ازدواج با محارم و مجاز دانستن آن عنوان می‌کردند.

پیام دومی اما از سوی بیت‌العدل مربوط به ۱۰ ژانویه ۲۰۱۰ (۲۰ دی ۱۳۸۸) موجود است که مشخصا مصادیق محارم رو مشخص و ازدواج با آنان را غیرمجاز اعلام کرده است:

«بیت العدل اعظم به وضوح بیان داشته‌اند که یک بهائی مجاز نیست با مادر و یا پدر خود و با خواهر و برادر آنان و اجدادشان، و با برادر و یا خواهر خود و فرزند و فرزندزادگان آنان و با پسر و یا دختر خود و فرزند و فرزندزادگان آنان ازدواج کند. هم‌چنین ازدواج با طبقات مشابهی از خویشاوندان که به سبب پیوند ازدواج به وجود آمده — مانند نامادری، ناپدری، نادختری و ناپسری، یا عروس، داماد، مادر زن یا پدر زن و مادر شوهر یا پدر شوهر — و یا موارد دیگری که با پیوندهای قانونی و اجتماعی مانند فرزندخواندگی که موجب تشکیل یک خانواده مشترک می‌شود، جایز نیست. بهائیان، علاوه بر این ممنوعیّت‌ها، باید مراقب باشند که بر خلاف رسوم و قوانین کشور محل اقامت‌شان عقد ازدواجی نبندند.»

در ابتدای نامه هم تاکید شده که در پاسخ به یکی از مومنان از کانادا نوشته شده، که در روز ۱۱ اکتبر ۲۰۰۹ سوالی درباره قانون بهائی راجع به ازدواج با خویشاوندان مطرح کرده بود.

از این رو به نظر می‌رسد که در کنار همه استدلال‌های ضمنی حرمت ازدواج با محارم که بزرگان آیین بهایی در طی این سالیان آورده بودند، در نهایت بیت‌العدل نیز مجاب شد که مصادیق را دقیقا مشخص و تصریح کند که ازدواج با محارم در این آیین حرام است.

در رسانه‌ها، شبکه‌‌های اجتماعی و همینطور در اظهارات فقهای شیعه بارها عنوان می‌شود که «در آیین بهایی ازدواج با محارم مجاز است»، البته گروهی پا را از این هم فراتر گذاشته و می‌گویند ازدواج با محارم شرط بهایی شدن است. طی روزهای اخیر هم در توییتر فارسی هشتگی ضدبهایی با عنوان #امیرکبیر_مچکریم توسط کاربران موسوم به «ارزشی» داغ شد. ادعای ازدواج بهائیان با محارم خود تحت این هشتگ هم تکرار شد.

در ایران یا هر کشور دیگری که بهاییان در آن حضور دارند تفاوتی میان قوانین ازدواج آنان و قوانین رایج بر این کشورها وجود ندارد، زیرا بر اساس حکم بیت‌العدل‌ اعظم، که مسئولیت امور روحانی و اداری جامعه بین‌المللی بهائی را بر عهده دارد، بهاییان «باید مراقب باشند که بر خلاف رسوم و قوانین کشور محل اقامت‌شان عقد ازدواجی نبندند».

عمده استدلال کسانی که می‌گویند ازدواج با محارم در آیین بهایی مجاز است بر این استوار است که در بند هفت کتاب اقدس بهاء‌الله، بنیانگذار آیین بهایی، آمده: «قد حرمت علیکم ازواج آبائکم» یعنی ازدواج با همسران پدرانتان بر شما حرام است. منتقدان می گویند این به معنای مجاز دانستن ازدواج با سایر محارم است.

عبدالبها، فرزند و جانشین بهاالله که تبیین‌گر آیین بهایی برای پیروان بود می‌گوید که از این گفته بهاالله نمی‌توان عدم حرمت ازدواج با سایر محارم را نتیجه گرفته همانگونه که از تاکید قرآن بر حرام بودن مردار و گوشت خوک نمی‌توان حرام نبودن شرب خمر را نتیجه گرفت.

در بخش پرسش و پاسخ کتاب اقدس پاسخ به سوال درباره «حلّیّت و حرمت نکاح اقارب» را منوط به پاسخ بیت‌العدل می‌کند.

بیت‌العدل یکبار در سال ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) و یکبار در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) به این سوال پاسخ می‌دهد. در سال ۱۹۸۱ تصمیم‌گیری در این مورد را به نفوس مومنان واگذار می‌کند و در سال ۲۰۱۰ در نهایت مصادیق محارم را مشخص کرده و ازدواج با آنان را غیرمجاز اعلام می‌کند.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعای رسانه‌ها که «ازدواج با محارم در آیین بهایی مجاز است» نشان نادرست می‌دهد.