مقایسه گمراه‌کننده درآمد نفتی ۲۰۲۲ ایران و سال اول اجرای برجام

یاسر جبرائیلی، رئیس مرکز راهبردی نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام در توییتی نوشته است: «طبق بولتن آماری اوپک، درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ معادل ۴۲.۶ میلیارد دلار بوده که بیش از درآمد نفتی ایران در سال اول اجرای برجام (۴۱.۱ میلیارد دلار) است. رئیسی بر تحریم پیروز شد. کافی است گامی که برای تثبیت برداشته را محکم ادامه دهد تا آثار این پیروزی در سفره مردم نیز هویدا شود.»

ادعای کسب درآمد نفتی ۴۲.۶ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۲ که در توییت رئیس مرکز راهبردی نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام به آن اشاره شده، مستند به گزارش سالانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است که حدود ۲۰ روز پیش منتشر شد.

در این گزارش درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل از آن، با حدود ۶۷درصد رشد از ۲۵.۵ میلیارد دلار به ۴۲.۶ میلیارد دلار افزایش یافته است.

مقایسه این عدد با میزان درآمدهای نفتی ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی (سال اول اجرای برجام) نیز از افزایش ۱/۵ میلیارد دلاری معادل ۳/۶ درصدی حکایت می‌کند.

اما ارائه آمارهای مربوط به مجموع ارزش درآمدهای نفتی بدون درنظر گرفتن تغییرات میزان تولید و صادرات و همچنین میانگین قیمت نفت در سال‌های مختلف، فهم دقیقی از تحولات به دست نمی‌دهد.

در گزارش سالانه اوپک مربوط به سال ۲۰۲۲ میلادی، میزان تولید نفت ایران بر اساس منابع دست دوم روزانه دو میلیون و ۵۵۴ هزار بشکه اعلام شده است که در مقایسه با تولید روزانه سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱۶۱ هزار بشکه در روز معادل ۶/۸ درصد افزایش داشته است.

میزان تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی به نقل از منابع دست دوم روزانه ۳ میلیون و ۵۰۲ هزار بشکه و بر اساس گفت‌وگوهای مستقیم ۳ میلیون و ۶۵۱ هزار بشکه در روز اعلام شده است، که هر دو رقم از میزان تولید روزانه ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی بیشتر است.

بررسی روند صادرات نفت ایران نیز بیانگر آن است که میزان صادرات در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۹۰۱ هزار بشکه در روز رسیده است که در مقایسه با میزان صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۱۴۰ هزار بشکه معادل ۱۸.۱ درصد افزایش داشته است.

اما مقایسه میزان صادرات روزانه نفت ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی با همین رقم در سال ۲۰۱۶ میلادی بیانگر کاهش روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت صادراتی است.

میانگین قیمت نفت سنگین ایران در گزارش سالانه اوپک در سال ۲۰۲۲ میلادی ۹۹.۹۲ دلار در هر بشکه گزارش شده که در مقایسه با میانگین قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی (۶۹.۸۶ دلار در هر بشکه) افزایشی بیش از ۴۳ درصد را تجربه کرده است.

بر اساس گزارش اوپک قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی یعنی همان یک سال پس از اجرای برجام قیمتی معادل ۳۹.۵۷ دلار بود که به معنای بیشتر از ۲.۵ برابر شدن قیمت نفت ایران از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ میلادی است.

با این حساب کنار هم قرار دادن این اعداد نشان می دهند علی رغم آنکه درآمدهای نفتی ایران با ۱.۵ میلیارد دلار افزایش از ۴۱.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۴۲.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ میلادی رسیده است اما میزان تولید نفت ایران بر اساس منابع دست دوم از ۳ میلیون و ۵۰۲ هزار بشکه در روز سال ۲۰۱۶ میلادی به دو میلیون ۵۵۴ هزار بشکه در سال گذشته یافته که به معنای افت تولید به میزان ۹۸۴ هزار بشکه در روز، معادل بیش از ۲۷ درصد کاهش است.

صادرات نفت ایران نیز در این دو مقطه زمانی بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش داشته و از حدود یک میلیون و ۹۲۲ هزار بشکه در سال ۲۰۱۶ به روزانه ۹۰۱ هزار بشکه در سال ۲۰۲۲ میلادی افت کرده است.

با این حساب بخش عمده‌ای از افزایش درآمدهای نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی در مقایسه با سال ۲۰۱۶ میلادی از رهگذر افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی اتفاق افتاده است.

مقایسه متوسط قیمت نفت سنگین ایران در گزارش‌های سالانه اوپک نشان می‌دهد که قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران از بشکه‌ای ۳۹.۵۷ دلار با رشد ۱۵۲.۲ درصدی به هر بشکه ۹۹.۹۲ دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است.

در واقع افزایش درآمدهای ناشی از صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال ۲۰۱۶، ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی نفت بوده و حاصل افزایش تولید نفت در این دو مقطع زمانی و به تعبیر یاسر جبرائیلی پیروزی دولت رئیسی بر تحریم‌ها نبوده است.

یاسر جبرائیلی، می‌گوید طبق آمارهای اوپک میزان درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ بیشتر از سال ۲۰۱۶، نخستین سال اجرای برجام است و این نشانه «پیروزی رئیسی بر تحریم» است.

این ادعا به طرز آشکاری گمراه‌کننده است.

بله طبق آخرین گزارش سالانه اوپک، درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ به ۴۲.۶ میلیارد دلار رسیده که حدود ۱/۵ میلیارد دلار بیشتر از درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی است.

این اما ارتباطی به ابراهیم رئیسی و تلاش‌های ایران برای خنثی کردن اثر تحریم‌ها ندارد. تنها دلیل بیشتر بودن درآمد نفتی سال ۲۰۲۲ افزایش قیمت نفت است.

میانگین قیمت نفت ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۰۰ دلار و در سال ۲۰۱۶ کمتر از ۴۰ دلار است. به همین دلیل سال گذشته با وجود تولید یک میلیون بشکه نفت کمتر، درآمد نفتی کشور کمی بیشتر از نخستین سال برجام شده است.