ناصر قفلی
رئیس مجمع خیرین مدرسه‌ساز کشور
۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده‌اند.
نادرست
ادعای نادرست درباره دو شیفته شدن ۸۰ درصد مدارس بخاطر دانش‌آموزان افغانستانی
اگر وقت ندارید …
- ناصر قفلی رئیس مجمع خیرین مدرسه ساز کشور می‌گوید: «۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده‌اند».
- طبق آخرین آمار رسمی تا چهار سال پیش کمتر از ۴۵۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی، حدود ۳ درصد کل دانش‌آموزان، در ایران مشغول به تحصیل بوده‌اند.
- مقام‌های آموزش و پرورش می‌گویند، جمعیت دانش‌آموزان افغانستانی در سال تحصیلی گذشته به ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار نفر، معادل حدود ۴ درصد جمعیت کل دانش‌آموزان رسیده است.
- قاعدتا میزان اشغال فضای آموزشی توسط دانش‌آموزان افغانستانی در کل کشور و تاثیر آنها در دو شیفته شدن مدارس متناسب با نسبت جمعیتی آنها یعنی ۳ تا ۴ درصد است.
- توزیع مهاجران یکسان نیست، قاعدتا نسبت اشغال فضای آموزشی توسط اتباع خارجی در اطراف شهرهای بزرگ بیشتر از میانگین کل کشور است.
- ممکن است نقش دانش‌آموزان افغانستانی در دوشیفته شدن مدارس اطراف تهران و شهرهای بزرگ پررنگ باشد، اما نمی‌توان آن را به کل کشور تعمیم داد.
- آمار به‌روزی از تعداد مدارس دو شیفته در دست نیست، اما طبق آمارهای ۵ سال پیش حدود۲۰ درصد مدارس کل کشور دوشیفته فعالیت می‌کنند.
- نسبت مدارس دو شیفته در بعضی مناطق با تراکم جمعیت بالا مانند شهرستان‌های اطراف تهران و شهرهای بزرگ، ۸۰ تا ۱۰۰ درصد کل مدارس است.
ناصر قفلی رئیس مجمع خیرین مدرسه‌ساز کشور، روز ۱۴ تیر ۱۴۰۲ در یک نشست خبری گفته است: «۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده‌اند». او در گفتوگو با خبرنگاران اظهار داشت:
«۸۰ درصد مدارس دو شیفته هستند و کلاس‌ها ۴۰ نفره شده‌اند. مهاجرت افاغنه به ایران باعث این موضوع است و در شیفت بعد از ظهر بسیاری از مدارس می‌بینید که اتباع حضور دارند. عدالت آموزشی ایجاب می‌کند که بچه‌ها در شیفت صبح به مدرسه بروند و این ظلمی است که بچه‌ها بعد از ظهر به مدرسه می‌روند.»
او در عین حال تصریح دارد که علاوه بر مساله اضافه شدن دانش‌آموزان افغان، مساله ریزگردها و خشکسالی نیز سبب مهاجرت دانش‌آموزان از مناطق جنوبی کشور به حاشیه شهرهای سایر مناطق شده و بحران مدارس دو شیفته را دامن زده است.
آقای قفلی پیشتر در ۲۵ خرداد ۱۴۰۲ نیز در گفتوگو با خبرگزاری پانا حضور دانش‌آموزان افغان و مهاجرت ناشی از ریزگردها را دو عامل دو شیفته شدن ۸۰ درصد مدارس تهران عنوان کرده بود.
نسبت دانش‌آموزان افغان به کل دانش آموزان
حمیدرضا خان‌محمدی، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور تعداد کل دانش‌آموزان در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ را حدود ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش آموز عنوان و پیش‌بینی کرده این عدد در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ به ۱۷ میلیون خواهد رسید.
مرکز ملی آمار ایران نیز در گزارش وضعیت فرهنگی اجتماعی ایران در پاییز ۱۴۰۱ تعداد کل دانش‌آموزان ثبت نام کرده در سه مقطع ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم ۱۴ میلیون و ۸۲۳ هزار و ۱۸۹ دانش‌آموز اعلام کرده است. این عدد منهای تعداد کل دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل است.
حمیدرضا خان‌محمدی، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، تعداد کل دانش‌آموزان اتباع افغانستانی مشغول به تحصیل در مدارس دولتی ایران، در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱ را چیزی حدود ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار دانش‌آموز عنوان کرده است.
گزارش یافته‌های آماری وزارت‌آموزش و پرورش در‌سال‌تحصیلی۹۸-۹۷ نیز نشان می‌دهد که کل دانش‌آموزان اتباع خارجی مشغول به تحصیل در ایران ۴۷۴,۶۵۱ دانش‌آموز بوده که ۴۴۳,۷۷۸ نفر آنها را دانش‌آموزان افغان تشکیل می‌داده است.
اگر تعداد کل دانش‌آموزان را ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش‌آموز در نظر بگیریم و تعداد کل دانش‌آموزان افغان را ۶۵۰ هزار دانش‌آموز، یعنی چیزی حدود ۴ درصد دانش‌آموزان را افغان‌ها تشکیل می‌دهند.
نسبت تعداد کلاس‌های درس کل کشور به تعداد کلاس‌های لازم برای دانش‌آموزان افغان
مطابق دستورالعمل توسعه سنواتی وزارت آموزش و پرورش ابلاغی سال تحصیلی ۱۴۰۱ حداقل تعداد دانش‌آموز در هر کلاس شهری ۱۳ تا ۲۲ و حداکثر ۲۸ تا ۳۶ دانش‌آموز در نظر گرفته شده:
اما مطابق جدول زیر، به طور متوسط در مقطع ابتدایی در مدارس دولتی ۲۵.۹ دانش‌آموز، در مقطع متوسطه اول ۲۷ و در متوسطه دوم ۲۳ دانش‌آموز در هر کلاس حضور داشته:
خسرو نظری رئیس مرکز برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش تعداد کل کلاس‌های درس در کشور را ۵۵۹ هزار و ۲۴۳ کلاس درس اعلام کرده و گفته: «از این میان تعداد ۳۱۰ هزار و ۴۶ کلاس درس در مقطع ابتدایی، تعداد ۸۶ هزار و ۵۱۸ کلاس درس در مقطع متوسطه اول ، تعداد ۱۵۰ هزار و ۲۳۶ کلاس در مقطع متوسطه دوم می‌باشد. همچنین تعداد ۱۲ هزار و ۴۴۳ کلاس درسی مربوط به مدارس استثنایی و در مقطع پیش دبستانی تعداد ۳۴ هزار و ۴۴۶ کلاس درس وجود دارد.»
طبیعتا دانش‌آموزان اتباع خارجی در کل کشور به یک میزان حضور ندارند و در مناطق خاصی متمرکز هستند و اثر خود را بر مدارس آن مناطق می‌گذارند، به این معنا که درصد بیشتری از مدارس برخی از مناطق کشور به دلیل حضور دانش‌آموزان اتباع خارجی باید دوشیفته شوند.
دوشیفته شدن مدارس، همواره در ایران به عنوان یک راهکار جایگزین برای جبران کمبود کلاس درس پذیرفته شده بوده و در دهه شصت امری معمول بود، ولی وزارت آموزش و پرورش طی سه دهه گذشته همواره کوشیده برای رعایت عدالت آموزشی، مدارس کشور را تک شیفتی کند، ولی در برخی مناطق که با تراکم جمعیت و عدم تناسب میزان کلاس‌های درس به نسبت جمعیت مواجه بوده، مدارس دو شیفته اداره می شده و می‌شود. شهرستان‌های استان تهران یکی از مناطقی است که بیشترین مدارس دو شیفته را دارد.
فولادوند رئیس آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران سال ۱۳۹۷ درباره کمبود مدرسه در این منطقه گفته بود: «مشکل دو شیفته بودن مدارس در کل کشور وجود دارد. در کل کشور ۲۰ درصد مدارس دو شیفته هستند. در شهرستان های استان تهران ۵۰ درصد مدارس و در برخی از مناطق مثل قرچک ورامین، پاکدشت ۱۰۰ درصد مدارس دوشیفته و در برخی مناطق سه شیفته است. این موضوع هم به خاطر مهاجرت خانواده‌ها به این مناطق است.»
فولادوند مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران سال ۱۴۰۰ آمار مدارس دو شیفته تهران را ۱۰ تا ۱۴ درصد کل مدارس شهر تهران و برابر با ۲۰۰ مدرسه اعلام کرده و گفته: در سال تحصیلی جدید ناچار به دو شیفته کردن ۶۰ مدرسه دیگر هستیم، بنابراین تعداد کل مدارس دو شیفته تهران به ۲۶۰ مدرسه خواهد رسید.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که علاوه بر مساله مهاجرت و تراکم جمعیت در مناطق خاص که باعث دو شیفته شدن مدارس دولتی می‌شود، در برخی مناطق نیز به طور موقتی و به دلیل تخریب کامل مدارس فرسوده (که آمار آنها کم هم نیست) و در پروسه نوسازی، برخی مدارس آن منطقه دو شیفته می‌شوند تا قادر به ارائه خدمات آموزشی به دانش‌آموزان باشند. محمدتقی نظری‌پور رییس وقت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور پیشتر در سال ۱۳۹۶ با بیان اینکه حدود ۱۵ تا ۲۰ مدارس کشور به صورت دو نوبته اداره می‌شوند دلیل آن را تخریب و بازسازی مدارس فرسوده و یا تکمیل مدارس در حال ساخت عنوان کرده بود.
آخرین آمار مربوط به ثبت نام دانش آموزان اتباع خارجی در سامانه سیدا در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که مجموعا ۶۱۴ هزار و ۱۹۹ دانش آموز اتباع خارجی در مدارس دولتی ایران ثبت نام کرده‌اند که ۱۴۴ هزار و ۲۶۶ نفر آنها در شهرستان‌های استان تهران حضور دارند. در مجموع ۳۵ هزار و ۴۷۰ مدرسه کشور در سال تحصیلی جدید میزبان دانش‌آموزان اتباع غیرایرانی هستند. یعنی حدودا در یک سوم مدارس کشور اتباع خارجی حضور دارند ولی الزاما همه این مدارس دو شیفته نیستند.
جمع‌بندی
ناصر قفلی رئیس مجمع خیرین مدرسه ساز کشور می‌گوید: «۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده‌اند».
طبق آخرین آمار رسمی تا چهار سال پیش کمتر از ۴۵۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در مدارس ایران مشغول به تحصیل بوده‌اند. بر اساس آمارهای شفاهی مقام‌های آموزش و پرورش، جمعیت دانش‌اموزان افغانستانی در سال تحصیلی گذشته ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار نفر بوده که معادل حدود ۴ درصد جمعیت کل دانش‌آموزان و تاثیر آنها در کمبود فضای آموزشی به همین میزان است.
هیچ برآورد و آمار به روزی از تعداد مدارس و کلاس‌های دو شیفته در دست نیست، اما طبق آمارهای شفاهی مقام‌های آموزشی و پرورش در سال ۱۳۹۷ حدود۲۰ درصد مدارس کل کشور دوشیفته فعالیت می‌کنند. این نسبت البته در کل کشور ثابت نیست، بلکه در بعضی مناطق با تراکم جمعیت بالا مانند شهرستان‌های اطراف تهران و شهرهای بزرگ، این نسبت ۸۰ تا ۱۰۰ درصد است.
ممکن است حضور دانش آموزان اتباع خارجی در برخی مناطق متراکم، در دوشیفته شدن برخی مدارس نقش داشته باشد، ولی نمی‌توان آن را به کل کشور تعمیم داد.
بنابراین «فکت‌نامه» به ادعای ناصر قفلی رئیس مجمع خیرین مدرسه‌ساز کشور مبنی بر اینکه: «۸۰ درصد مدارس کشور به خاطر حضور اتباع افغان دو شیفته شده‌اند» نشان «نادرست» می‌دهد.
