نقل قول نادرست انسیه خزعلی درباره جلوتر بودن زنان ایرانی از زنان ژاپنی

انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، روز ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ با حضور در برنامه صف اول شبکه خبر سیما (دقیقه ۳۱ مصاحبه) به نقل از یک زن ژاپنی شرکت کننده در کنگره زنان تاثیرگذار که چندی پیش به میزبانی همسر رئیس جمهور ایران برگزار شد، ادعا کرد: «زنان ایرانی از زنان ژاپنی جلوترند». او در این مصاحبه گفت:

«نمایشگاهی در کنار این کنگره برگزار شد که زنان دارای شرکت دانش‌بنیان در آن شرکت کردند و این نمایشگاه مورد توجه مهمانان قرار گرفت. معتقد بودند زنان ایرانی پیشرو و پیشگام در مساله فناوری و نوآوری علمی هستند. خانمی که از ژاپن آمده بود می‌گفت به جرات می‌گویم زنان ایرانی از زنان ژاپنی جلوتر هستند.»

او پیش‌تر در بهمن ۱۴۰۱ هم این ادعا را مطرح کرده و به نقل از یک زن ژاپنی گفته بود: «من به جرأت می‌گویم که خانم‌های ایران در سطحی به مراتب پیشرفته‌تر از زنان ژاپنی کار می‌کنند.»

نام مهمان ژاپنی کنگره زنان تاثیرگذار اعلام نشده، بنابراین ما نمی‌دانیم این زن کیست و دقیقا چه گفته، ولی پرسش این است که آیا در شاخص‌های جنسیتی، زنان ایران در مرتبه بالاتری از زنان ژاپنی قرار دارند؟ آیا سطح مشارکت سیاسی-اقتصادی زنان ایران از زنان ژاپن بالاتر است؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

سطح مشارکت زنان ژاپن و ایران در حوزه اقتصاد، نوآوری و کارآفرینی

شاخص برابری در محیط کار با هفت زیر مجموعه یک شاخص تعیین کننده در ترسیم وضعیت زنان در حوزه اقتصاد و کسب و کار است. براساس شاخص برابری در محیط کار، ژاپن در رتبه ۸۹ و ایران در رتبه ۱۸۵ جهان قرار دارد:

نگاهی به زیرمجموعه‌های شاخص برابری در محیط کار این فاصله را بیشتر نمایان می‌سازد:

رتبه ژاپن و ایران در حوزه اقتصاد رنکینگ شکاف جنسیتی

یکی از ۴ شاخص عمده شکاف جنسیتی، شاخص های اقتصادی است. نگاهی به گزارش سال ۲۰۲۱ سازمان جهانی اقتصاد از رتبه کشورها در شاخص شکاف جنسیتی (The Global Gender Gap Report) نشان می‌دهد که وضعیت زنان ژاپنی هم در حوزه اقتصادی و هم در سایر حوزه های بررسی شده در شاخص شکاف جنسیتی، به مراتب از زنان ایرانی بهتر است. به طور کلی ژاپن در شاخص شکاف جنسیتی رتبه ۱۲۰ دنیا و ایران در رتبه ۱۵۰ از مجموع ۱۵۶ کشور بررسی شده قرار دارد:

براساس این گزارش وضعیت زنان ژاپن در شاخص اقتصادی به مراتب از ایران بهتر است. زنان ژاپنی در این شاخص در رتبه ۱۱۷ و زنان ایرانی در رتبه ۱۵۰ جهان قرار گرفته اند.  همانطور که در جدول زیر نمایان است در هر ۴ شاخص وضعیت زنان ژاپن بهتر است هرچند در حوزه مشارکت سیاسی تقریبا وضعیتی نزدیک به هم دارند.

موسسه زنان، صلح و امنیت دانشگاه جورج تاون نیز در شاخص سال ۲۰۲۱ با بررسی ۱۱ شاخص مربوط به وضعیت زنان در حوزه‌های امنیت، عدالت و برابری (فرصت‌های زنان)، رتبه کشورهای دنیا را مشخص کرده است. در این شاخص رتبه ژاپن ۳۵ و رتبه ایران ۱۲۵ ارزیابی شده است. اما نگاهی به زیر مجموعه برابری یا فرصت های زنان که به مسایل اقتصادی، کسب و کار، آموزشو برخورداری از تلفن همراه و کرسی های پارلمانی اختصاص دارد تصویر بهتری از وضعیت زنان دو کشور در این حوزه را نشان می دهد که در نمودار زیر نمایان است:

براساس این گزارش ژاپن در رتبه ۳۵ دنیا و ایران با فاصله بسیار در رتبه ۱۲۵ قرار گرفته، که نشان می‌دهد زنان ایرانی از تبعیض، خشونت و نابرابری رنج بسیار بیشتری به نسبت زنان ژاپنی تحمل می‌کنند. در برخورداری از تسهیلات بانکی ۹۸.۱ درصد زنان ژاپن برخوردارند درصد زنان ایرانی ۹۱.۶ است در اشتغال درصد زنان ژاپن ۵۲.۵ است در حالی که تنها ۱۴.۸ درصد فرصت های شغلی در ایران در اختیار زنان است:

مشارکت سیاسی زنان ژاپن و ایران

اگر چه به نظر ادعای خانم خزعلی بیشتر متوجه حوزه کسب و کار و اقتصاد است ولی نگاهی به شاخص مشارکت سیاسی زنان نشان می‌دهد که وضعیت زنان دو کشور در این شاخص به یکدیگر نزدیک تر است. 

نگاهی به شاخص زنان صاحب قدرت سیاسی Women’s Power Index در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که ژاپن با نمره ۱۴ در رتبه ۱۴۵ و ایران با نمره ۵ در رتبه ۱۸۶ دنیا قرار دارد:

گزارش سازمان بین‌المجالس نیز حاکی است که ده درصد کرسی‌های پارلمان ژاپن و حدود ۶ درصد کرسی‌های مجلس شورای اسلامی به زنان اختصاص دارد. یعنی زنان ژاپنی به نسبت زنان ایرانی سهم بیشتر از کرسی‌های پارلمانی را در اختیار دارند.

براساس گزارش سازمان بین‌المجالس در آخرین انتخابات پارلمانی ژاپن که در اکتبر ۲۰۲۱ برگزار شده از مجموع ۴۶۵ کرسی نمایندگی تنها ۴۵ زن حدود ۹.۷ درصد به پارلمان راه یافته‌اند. براساس این گزارش نخست وزیر وقت ژاپن در سال ۲۰۰۳ وعده کرده بود که تا سال ۲۰۲۰ سهم زنان از کرسی‌های پارلمان به ۳۰ درصد برسد، ولی این کشور به چنین موفقیتی دست نیافته است.

نمودار منتشر شده توسط بانک جهانی نیز نشان می‌دهد که سهم زنان ژاپنی از کرسی‌های پارلمان به نسبت زنان ایران در طول دو دهه گذشته بیشتر بوده است. وضعیت زنان از برخورداری از کرسی‌های پارلمان در سال ۱۹۹۸ مشابه بود ولی در طول بیست سال گذشته، زنان ژاپنی بیشتری به نسبت زنان ایرانی به پارلمان، راه یافته‌اند:

قدرت سیاسی در دو کشور ایران و ژاپن در اختیار مردان است و زنان کمی در سطوح عالی مدیریت سیاسی قرار دارند. با این حال برخلاف هیات وزیران دولت ابراهیم رئیسی که صددرصد در انحصار مردان است، در کابینه نخست وزیر ژاپن، دو زن در سمت‌های وزیر آموزش و وزیر امنیت اقتصادی حضور دارند:

در میان شش مشاور ویژه نخست وزیر ژاپن نیز یک خانم در سمت مشاور حضور دارد. 

حال آنکه در کابینه ابراهیم رئیسی تنها خانم انسیه خزعلی، در سمت معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری حضور دارد و اخیرا خانم سکینه سادات پاد را به سمت «مسئول پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی» منصوب کرده است. 

وضعیت زنان ژاپن و ایران در ورزش قهرمانی

نگاهی به تعداد زنان شرکت کننده ژاپنی در ادوار مختلف المپیک نشان می‌دهد که زنان ژاپنی پا به پای مردان در این مسابقات حضور دارند و حتی در برخی ادوار تعداد زنان از مردان ورزشکار ژاپنی بیشتر بوده است:

حال آنکه کمتر از ۱۵ درصد تیم‌های ورزشی ایران در مسابقات المپیک را زنان تشکیل می‌دهند. در المپیک توکیو ۵۵ مرد و ۱۰ زن ایرانی و در المپیک ریو ۵۴ مرد و ۹ زن ایرانی حضور داشتند. 

بررسی‌های «فکت‌نامه» نشان می‌دهد که زنان ژاپنی نه تنها در حوزه‌های اقتصادی و کسب و کار بلکه در سایر حوزه ها از جمله حوزه آموزشی، سلامت، ورزش قهرمانی و سیاسی، وضعیت بهتری به نسبت زنان ایران دارند. کمترین اختلاف آنها در حوزه سیاسی و سطح مشارکت سیاسی زنان است هرچند در این حوزه نیز زنان ژاپنی موقعیت بهتری دارند.

ژاپن در رنکینگ شکاف جنسیتی در رتبه ۱۲۰ و ایران در رتبه ۱۵۰ از مجموع ۱۵۶ کشور دنیا قرار دارد. اما نگاهی به جزئیات شاخص شکاف جنسیتی نشان می‌دهد که فاصله زنان ایران و ژاپن در حوزه‌های اقتصاد، آموزش و سلامت بسیار بیشتر است. در شاخص برابری در محیط کار، ژاپن در رتبه ۸۹ دنیا و ایران در رتبه ۱۸۵ دنیا قرار دارد که نشان می‌دهد وضعیت زنان ژاپن در محیط کار به مراتب بهتر و از عدالت بیشتری بهره‌مند هستند.

از‌ آنجا که شاخص‌های جنسیتی و رتبه کشورها امر پنهانی نیست و خانم خزعلی به عنوان کسی که مسئولیت بهبود وضعیت زنان ایران در شاخص‌های جنسیتی را عهده‌دار است، بهتر از هرکسی با تفاوت وضعیت زنان ژاپن و ایران باید آشنا باشد لذا طرح نقل قول نادرست از یک زن ژاپنی (مشروط به این که اصل نقل قول درست باشد) نشان‌دهنده تلاش او برای گمراه کردن جامعه با ارائه اطلاعات نادرست است. 

انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، به نقل از یک مهمان ژاپنی شرکت کننده در کنگره زنان تاثیرگذار، مدعی است: «زنان ایرانی از زنان ژاپنی جلوترند». نام زن ژاپنی مهمان کنگره زنان تاثیرگذار منتشر نشده و ما نمی‌دانیم او کیست ولی از آنجا که خزعلی پیشتر نیز این ادعا را در گفت‌وگو با روزنامه ایران مطرح کرده، بد ندیدیم نگاهی به رتبه ژاپن و ایران در شاخص‌های جنسیتی بیاندازیم و ببینیم زنان ژاپن و ایران کجا ایستاده‌اند.

بررسی‌های «فکت‌نامه» نشان می‌دهد که زنان ژاپن در تمام حوزه‌های اقتصادی، آموزشی، سلامت و سیاسی، وضعیت بهتری به نسبت زنان ایران دارند، اما اختلاف آنها در حوزه سیاسی به نسبت سایر حوزه‌ها کمتر است.

موقعیت زنان ژاپن در شاخص‌های اقتصادی، آموزشی، سلامت و سیاسی، در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته تعریف چندانی ندارد اما در تمام شاخص‌ها شرایطی بهتر از ایران دارد. 

در شاخص برابری در محیط کار، ژاپن در رتبه ۸۹ دنیا و ایران در رتبه ۱۸۵ دنیا قرار دارد که نشان می‌دهد وضعیت زنان ژاپن در محیط کار به مراتب بهتر و از عدالت بیشتری بهره‌مند هستند.

ژاپن در رنکینگ شکاف جنسیتی در رتبه ۱۲۰ و ایران در رتبه ۱۵۰ از مجموع ۱۵۶ کشور دنیا قرار دارد. اما نگاهی به جزئیات شاخص شکاف جنسیتی نشان می‌دهد که فاصله زنان ایران و ژاپن در حوزه‌های اقتصاد، آموزش و سلامت بسیار بیشتر است.

زنان ژاپنی ۹/۷ درصد کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارند در حالی‌که در ایران تنها حدود ۶ درصد کرسی‌های مجلس شورای اسلامی در اختیار زنان است. در هیات وزیران ژاپن دو زن حضور دارد ولی در هیات وزیران دولت ابراهیم رئیسی هیچ زنی حضور ندارد.

از‌ آنجا که شاخص‌های جنسیتی و رتبه کشورها امر پنهانی نیست و انسیه خزعلی به عنوان کسی که مسئولیت بهبود وضعیت زنان ایران در شاخص‌های جنسیتی را عهده‌دار است، بهتر از هرکسی با تفاوت وضعیت زنان ژاپن و ایران باید آشنا باشد. لذا طرح نقل قول نادرست از یک زن ژاپنی (با فرض این که اصل نقل قول درست باشد) نشان‌دهنده تلاش او برای گمراه کردن جامعه با ارائه اطلاعات نادرست است.

از این رو «فکت نامه» به ادعای انسیه خزعلی مبنی بر اینکه «زنان ایرانی از زنان ژاپنی جلوترند» نشان «نادرست» می‌دهد.