ادعای شاخ‌دار رئیسی درباره رعایت «خودجوش» حجاب در ایران

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در آستانه سفر به نیویورک به منظور شرکت در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در گفتگویی با شبکه تلویزیونی CBS آمریکا که متن کامل آن در وب سایت ریاست جمهوری منتشر شده، مدعی شد: «زنان و دختران ایران به طور خودجوش حجاب را رعایت می‌کنند».

او در این مصاحبه می‌گوید:

«صدها سال مردم این مرز و بوم با حجاب، عفت و با رعایت حریم‌های لازم زندگی کرده اند. این موضوع مربوط به این ۴۰ سال هم نیست. شما اگر تاریخ ملت ایران را درست مطالعه کنید می بینید که سال ها و قرن ها زنان ما با اخلاق عفیفانه زندگی کرده اند و این موضوع مربوط به الان نیست. الان هم این روحیه را مردم عزیز ما و زنان و دختران ما دارند و لذا خودشان همواره به عنوان یک امر خودجوش آن را رعایت می‌کنند. اصلا کسی به آنها یاد نداده و تکلیف شخصی هم نکرده، بلکه خودشان را مقید می‌دانند. این باورهای مردم است شما ببینید زندگی مردم این مرز و بوم همواره اینطور بوده یعنی در باور و اعتقادشان این قضیه ریشه دارد. آنچه مسلم است اینجا کسی نسبت به زندگی خصوصی مردم کاری ندارد و به هیچ عنوان تعرضی نسبت به زندگی خصوصی افراد ندارند. در مسائل اجتماعی هم مردم خودشان رعایت می‌کنند یعنی می‌دانند قانونی وجود دارد و به این قانون همه پایبند هستند. اگر در مواردی هم خلاف قانون دیده شود تاکید شده که به هیچ عنوان کسی حق ندارد که برخوردهای فراقانونی و خلاف مقررات داشته باشد».

آیا رعایت حجاب در ایران امری خودجوش است؟ آیا حجاب الزامی در ایران مبنای قانونی ندارد؟ آیا خانم خبرنگار آمریکایی به اختیار و خودجوش حجاب را در این مصاحبه رعایت کرده یا حجاب اجباری برای او راه دیگری باقی نگذاشته است؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

آیا حجاب در ایران اختیاری و خودجوش است؟

خیر؛ رعایت حجاب در اماکن عمومی الزامی و نقض آن عملی مجرمانه است چرا که برای آن مجازات تعریف شده است.

مطابق تبصره ذیل ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی مصوب مجلس شورای اسلامی، «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد».

ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی نیز می گوید:

«هر کس علناً در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌گردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد».

حتی اگر این قانون را مقتضای شرایط روز جامعه در سال ۱۳۶۲ (سال تصویب) بدانیم، ولی نشانه‌ای از تعدیل این سیاست در مصوبات بعدی وجود ندارد.

طرح عفاف و حجاب مصوبه سال ۱۳۸۴ شورای فرهنگ عمومی شورای انقلاب فرهنگی بر ضرورت رعایت حجاب شرعی در اماکن عمومی تاکید کرده و به نیروی انتظامی ماموریت داده تا برای اجرایی شدن این قانون با بی‌حجابی و بدحجابی برخورد کند.

الزامی بودن حجاب اجباری در جمهوری اسلامی محدود به قانون مجازات اسلامی و یا طرح عفاف و حجاب نیست، بلکه ده‌ها قانون، مقررات و بخشنامه در خصوص الزامی بودن رعایت حجاب اسلامی وجود دارد که مجمع تشخیص مصلحت نظام این قوانین را گردآوری و در گزارشی با عنوان «مجموعه قوانین و مقررات مرتبط با عفاف و حجاب و اخلاق وعفت عمومی» منتشر کرده است.

حجاب اجباری در جمهوری اسلامی دستور صریح آیت‌الله خامنه‌ای را ضمیمه دارد. او در سال ۱۳۹۶ در جمع مداحان با رد ادعای این افراد مبنی بر اینکه دستور آیت‌الله خمینی درباره حجاب زنان مربوط به همه زنان نبوده است، می‌گوید:

«این حرف غلط است زیرا ما آن زمان بودیم و خبر داریم که امام بزرگوار در مقابل این منکرِ واضح که به‌دست پهلوی‌ها و دنباله‌های آنها در کشور ایجاد شده بود، همچون همه منکرات مثل کوه، محکم ایستاد و گفت حجاب باید وجود داشته باشد. نظام اسلامی با فردی که در خانه خود و در مقابل نامحرم حجاب ندارد، کاری ندارد، اما کاری که در خیابان و در ملأ عام انجام می‌شود در واقع کار و تعلیم عمومی است و برای نظام برآمده از اسلام، تکلیف ایجاد می‌کند. کار حرام، بزرگ و کوچک ندارد و آنچه حرام شرعی است، نباید به صورت آشکار انجام شود، زیرا شارع اسلامی بر حکومت تکلیف کرده، مانع انجام حرام علنی شود».

آیا به لحاظ شرعی، کشف حجاب فعل حرام و مصداق ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی است؟

بله، روح‌الله خمینی بنیانگذار انقلاب اسلامی که فتواهایش مبنای عملکرد شورای نگهبان در تطبیق قوانین با شریعت اسلام است، حجاب را برای زنان واجب می‌داند و می‌گوید: «غیر از وجه و کفّین، بقیۀ بدن باید از نظر نامحرم پوشانده‏‎ ‎‏شود». یعنی طبق فتوای خمینی، تنها گردی صورت و کف دست زنان نیاز به پوشیدن ندارد، البته در این موارد نیز منوط شده به مفسده نبودن، یعنی اگر گردی صورت زنی نیز فساد انگیز باشد، باید پوشیده شود.

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر فعلی جمهوری اسلامی نیز حجاب را حکم خدا می‌داند و می‌گوید:

«مساله‌ پوشش و آرایش ربطی به دستور یا نهی شوهر ندارد بلکه حکم خدا است و خانم‌ها باید در جاهایی که حجاب واجب است یعنی در نگاه نامحرم مراعات کنند حتی اگر شوهر مخالفت کند».

بنابراین طبق نظر رهبران جمهوری اسلامی، حجاب یک حکم شرعی و رعایت نکردن آن انجام فعل حرام است و مطابق ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی رعایت نکردن حجاب مستوجب مجازات است.

آیا اکثریت مردم ایران به حجاب اعتقاد دارند؟

خیر؛ «فکت‌نامه» پیشتر در بررسی ادعای مجید امامی دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور مبنی بر اینکه «۷۵ درصد مردم ایران به حجاب اعتقاد دارند» به آن نشان «نادرست» داده است.

برخی سازمان‌های مذهبی، تبلیغاتی و سیاسی جمهوری اسلامی، جسته و گریخته نظرسنجی‌هایی درباره حجاب انجام داده‌اند که نتایج آنها پراکنده‌ و بعضا ضد و نقیض است. به عنوان نمونه سازمان تبلیغات اسلامی مدعی است طبق پیمایش‌هایی که انجام داده حدود ۹۰ درصد مردم ایران «به حجاب اعتقاد دارند». مقام‌های انتظامی به تحقیقاتی اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد ۷۰ درصد زنان ایرانی به حجاب اعتقاد دارند. از آن‌سو مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به نتایج نظرسنجی‌های رسمی اشاره می‌کند که در آن گفته شده بیش از ۷۰ درصد ایرانیان حجاب شرعی را رعایت نمی‌کنند.

نتایج نظرسنجی‌های رسمی در جمهوری اسلامی به دلیل وجود تعارض منافع حکومتی برای دفاع از حجاب و حجاب اجباری معتبر نیستند. نتایج نظرسنجی‌هایی که جسته و گریخته از خارج از ایران انجام شده، اختلاف قابل ملاحظه‌ای با نظرسنجی‌های رسمی داخل کشور دارد. به عنوان نمونه، نظرسنجی گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان (گمان) نشان می‌دهد ۵۷ درصد به حجاب اعتقاد ندارند».

آیا سیاست‌گذاری در حوزه حجاب در جمهوری اسلامی برگرفته از عرف جامعه است؟

خیر، در قانون از حجاب شرعی صحبت شده نه حجاب عرفی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آن را خلاف شرع خوانده است. حتی اگر حجاب در ایران را امری عرفی بدانیم باز واقعیت این است که قانونگذار، شرع را بر عرف ارجح دانسته و بر ضرورت رعایت حجاب شرعی تاکید کرده است.

«عرف» به عنوان یکی از ارکان قانون‌گذاری، در مساله حجاب به هیچ عنوان مدنظر سیاست‌گذاران قرار نگرفته، چرا‌که براساس فتوای آیت‌الله خامنه‌ای، رعایت حجاب حکم خدایی است و در احکام حدود و قصاص، تنها مرجع قانون‌گذاری شریعت اسلام است و عرف و عقل، ملاک عمل نیست.

الزام خبرنگار آمریکایی به رعایت حجاب در مصاحبه با آیت‌الله رئیسی خود بهترین سند موجود است که نشان می‌دهد حجاب در ایران امری عرفی، اختیاری و خودجوش نیست، بلکه امری قانونی و الزامی است حتی برای زنان خارجی و غیرمسلمان. بخشی از زنان ایرانی، براساس اعتقادات مذهبی و یا سیاسی، خود را مقید به رعایت حجاب اسلامی می‌دانند و حتی در صورت اختیاری شدن حجاب کماکان، حجاب را انتخاب کنند همانطور که در سایر کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، که حجاب الزامی نیست، بسیاری از زنان در اماکن عمومی محجبه ظاهر می‌شوند.

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، مدعی است: «زنان و دختران ایران به طور خودجوش حجاب را رعایت می‌کنند».

بررسی‌های «فکت‌نامه» نشان می‌دهد که این ادعا تطابقی با واقعیت ندارد. حجاب در اماکن عمومی در جمهوری اسلامی الزامی و نقض آن عملی مجرمانه و مستوجب مجازات است. قانون مجازات اسلامی به صراحت می‌گوید: «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد».

الزامی بودن حجاب در ایران محدود به قانون مجازات اسلامی نیست، در ده‌ها قانون، مقررات، بخشنامه و دستورالعمل، رعایت حجاب اسلامی، الزامی اعلام شده و شهروندان در صورت نقض حجاب اسلامی از بسیاری از حقوق شهروندی محروم می‌شوند و بعضا تحت تعقیب و مجازات قرار می‌گیرند.

نتایج بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که ۶۰ تا ۷۰ درصد زنان ایران مقید به حجاب شرعی نیستند و در گروه حجاب عرفی قرار می‌گیرند. روشن نیست اگر قانون الزامی بودن حجاب در ایران حذف شود، چند درصد زنانی که در گروه حجاب عرفی هستند این سبک پوشش را ادامه می‌دهند و چه درصدی حجاب از سر بر می‌دارند ولی آنچه روشن است اینکه همه زنانی که حجاب عرفی را رعایت می‌کنند معتقد به حجاب نیستند بلکه بر اثر جبر حکومتی به حجاب عرفی تن داده‌اند.

بنابراین «فکت نامه» به ادعای رئیس‌جمهوری ایران، مبنی بر اینکه «زنان و دختران ایران به طور خودجوش حجاب را رعایت می‌کنند» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.