نقل قول جعلی از آلفرد هیچکاک درباره حجاب

«من معتقدم زن باید مانند فیلمی پر هیجان باشد بدین معنا که ماهیت خود را کمتر نشان دهد و بگذارد مرد برای کشف آن‌ها بیشتر به خود زحمت دهد. زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و روی بندی که به کار می‌برند خود به خود جذاب می‌نمودند و همین مساله جاذبه نیرومندی به آن‌ها داده بود. به تدریج با تلاشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان غربی از خود نشان می‌دهند؛ حجاب و پوششی که دیروز بر زن شرقی کشیده شده بود از میان می‌رود و همراه آن از جاذبه جنسی او هم کاسته می‌شود.»

این جملات به عنوان نظر آلفرد هیچکاک درباره پوشش زنان در کانال تلگرامی افسران جنگ نرم منتشر شده است.

اولین بار نیست که این نقل قول در شبکه‌های اجتماعی و حتی برخی سایت‌ها و رسانه‌های منتشر می‌شود.

به عنوان نمونه می‌توان به مطالبی اشاره کرد که در سال‌های گذشته در خبرگزاری تسنیم و شفقنا منتشر شده‌اند.

منبع این نقل قول چیست؟

در برخی نوشته‌ها منبع این نقل قول، کتاب «مساله حجاب»، نوشته مرتضی مطهری معرفی شده است. در سایت مرتضی مطهری نیز آدرس این نقل قول آمده است.

کتاب «مساله حجاب» یکی از کتاب‌های مرتضی مطهری، روحانی شیعه و یکی از نظریه‌پردازان نظام جمهوری اسلامی است. در مقدمه این کتاب که در سال ۱۳۹۸ انتشارات صدرا برای بار صد و بیست و یکم آن را منتشر کرده، آمده است که:

«محتوای اصلی و اولی این کتاب یک سلسله بحث‌ها و درس‌ها بوده است که در جلسات انجمن اسلامی پزشکان القا شده است و پس از استخراج از ضبط صوت و تنظیم و اصلاح عبارات و اضافه برخی از مطالب به صورت کتاب درآمده است.»

برای اطمینان به اصل کتاب مراجعه کردیم. در صفحه ۸۱ کتاب مساله حجاب انتشارات صدرا، نوشته شده:

«از همه عجیب‌تر سخنی است که یکی از مجلات زنانه از آلفرد هیچکاک -که‌ به قول آن مجله به حسب فن و شغل فیلمسازی خود درباره زنان تجارب فراوان‌ دارد - نقل می‌کند . او می‌گوید: "من معتقدم که زن هم باید مثل فیلمی پرهیجان و پرآنتریک باشد ، بدین‌ معنی که ماهیت خود را کمتر نشان دهد و برای کشف خود مرد را به نیروی‌ تخیل و تصور زیادتری دارد . باید زنان پیوسته بر همین شیوه رفتار کنند یعنی کمتر ماهیت خود را نشان دهند و بگذارند مرد برای کشف آنها بیشتر به خود زحمت دهد ." ایضا همان مجله در شماره دیگری از همین شخص چنین نقل می‌کند : "زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و رویبندی که به‌ کار می‌بردند خود بخود جذاب می‌نمودند و همین مسأله جاذبه نیرومندی بدانها می‌داد ، اما به تدریج با تلاشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان‌ غربی از خود نشان می‌دهند حجاب و پوششی که دیروز بر زن شرقی کشیده شده بود، از میان می‌رود و همراه آن از جاذبه جنسی او هم کاسته می‌شود.»

منظور مطهری از مجله زنانه چیست؟

او در کتاب به منبعی که این سخنان از آن نقل شده اشاره‌ای نکرده است. اما در سایت مطهری منبع این نقل قول‌ها دو شماره از مجله زن روز که در سال ۱۳۴۶ به چاپ رسیده، عنوان شده است. منبع پاراگراف اول این نقل قول از شماره ۱۱۶ مجله زن روز در صفحه ۲۱ عنوان شده و منبع پاراگراف دوم هم شماره ۱۳۰ همان مجله و صفحه ۳۱ عنوان شده است.

آیا این نقل قول‌های منتسب به هیچکاک واقعا در مجله زن روز آمده است؟

بله. مجله زن روز شماره ۱۱۶ روز ششم خرداد ماه ۱۳۴۶ منتشر شده است. در صفحه ۲۱ این مجله مطلبی با عنوان «زن در ترازوی داوری مرد» منتشر شده است. در زیر تیتر این مطلب این پرسش مطرح شده که «مردان نامور معاصر درباره زن چه می‌گویند؟ و بعد نام‌های کندی، جانسونیول براینر، ژان پل سارتر،فروید و آلفرد هیچکاک در زیر این پرسش آمده است.

در این مطلب از قول اسامی که بالا ذکر شد، نقل قول‌هایی درباره زنان آورده شده اما این که منبع این نقل قول‌ها کجاست، ذکر نشده است.

از قول آلفرد هیچکاک نیز آمده است:

«من همیشه می‌گویم یک زن باید مثل فیلم تعلیقی باشد، هرچه از او برای تخیل بماند، هیجان‌انگیزتر است. هدف زن باید ایجاد تعلیق باشد و به مرد اجازه دهد او را کشف کند، بی‌آنکه زن از خودش چیزی بگوید.»

مجله زن روز شماره ۱۳۰ نیز روز شنبه یازدهم شهریور ۱۳۴۶ منتشر شده است. در صفحه ۳۱ این مجله اما مقاله‌ای منتسب به هیچکاک منتشر شده است. در ابتدای این مطلب که با عنوان «هنر دلربایی و راز مجذوب کردن مرد» به جای نام نویسنده آمده است: «یک مقاله به قلم آلفرد هیچکاک، خالق فیلم‌های ترسناک».

نام مترجم این مطلب و منبع آن ذکر نشده است. در مقدمه این مطلب آمده است:

«تاکنون از آلفرد هیچکاک، خالق آثار وحشتناک جز ترس و آنتریک چیزی نشنیده‌ایم و حال آنکه این فیلم‌ساز و نویسنده را درباره زنان تجاربی فراوان است و سخن او که از تجربه‌های فراوان مایه گرفته، خالی از لطف نیست. هیچکاک در این مقاله‌اش بر یکی از حساس‌ترین مسائل دنیای زن یعنی دلربایی، دلبری یا به عبارت روشن‌تر جاذبه‌های جنسی انگشت گذاشته و آن‌را به تجزیه و تحلیل کشیده است.»

در متن مطلب منتسب به هیچکاک نیز مطالبی درباره رابطه اقلیمی و جاذبه جنسی زنان نوشته شده است. مثلا در بخشی از این یادداشت منتسب به هیچکاک آمده: «زن منطقه گرمسیری بخاطر خصوصیات جغرافیایی محیط خویش، آتشین‌خوست و خودش را به سوی مرد می‌کشاند و چنین زنی اسلحه‌ای جز ظاهر خود ندارد.»

یا در قسمتی دیگر نوشته شده:

«زن شمالی یا به عبارت بهتر زنی که در منطقه مرطوب زندگی می‌کند، ظاهری سرد ولی باطنی گرم و دل‌نشین دارد و به نظر من همین ظاهر سرد و بی تفاوت مایه جذب واکنش بسیاری از مردان بسوی او می‌شود.»

در بخشی از این یادداشت نیز پاراگرافی که مرتضی مطهری در کتاب «مساله حجاب» آورده و مابقی حامیان حجاب اسلامی به آن استناد می‌کنند نیز آمده است:

«زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و رویبندی که به‌ کار می‌بردند خود بخود جذاب می‌نمودند و همین مسأله جاذبه نیرومندی بدانها می‌داد ، اما به تدریج با تلاشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان‌ غربی از خود نشان می‌دهند حجاب و پوششی که دیروز بر زن شرقی کشیده شده بود، از میان می‌رود و همراه آن از جاذبه جنسی او هم کاسته می‌شود.»

در ادامه این یادداشت از قول هیچکاک توصیه‌هایی هم برای جذابیت بیشتر به زنان شده است: «بزرگترین خصوصیات جاذبه جنسی یک زن همان پنج موهبتی است که ممکن است طبیعت در نهاد او گذاشته باشد.» در این یادداشت این ۵ مورد «عقل سلیم»، «رعایت و خویشتن‌داری در لباس پوشیدن»، «شخصیت درخشان و بارز»، «درک گرفتاری‌های شوهر و مشکلات اداری و زندگی او» و «خویشتن‌داری در دلربایی» عنوان شده است.

آیا مقاله منتشر شده در شماره ۱۳۰ مجله زن روز را آلفرد هیچکاک نوشته است؟

در جست‌وجو‌های فکت‌نامه به زبان انگلیسی که باید زبان اصلی مقاله باشد، مطلبی مرتبط با آنچه در مجله زن روز به هیچکاک منتسب شده، یافت نشد. از هیچکاک به عنوان استاد تعلیق سینما نام برده می‌شود. او در طول زندگی خود مصاحبه‌های زیادی داشته است که برخی از آن‌ها در یوتیوب قابل دسترسی است. کتاب‌‌ها و مقالات زیادی درباره او نوشته و نقل قول‌های زیادی به نقل از او منتشر شده است.

اما تا آنجایی که گشتیم و ترکیب‌های مختلف کلیدواژه‌های «هیچکاک»، «زن»، «حجاب»، «زن شرقی» و… را منابع مختلف جست‌وجو کردیم، چیزی مطابق آنچه در زن روز نقل شده، پیدا نکردیم.

برای اطمینان از چند منتقد و کارشناس هم سوال کردیم و همه از وجود چنین گفته‌ای اظهار بی‌اطلاعی کردند.

با این همه در میان نقل قول‌های منسوب به هیچکاک، مواردی هست که او تعلیق فیلم را با زنان مقایسه کرده، از جمله می‌توان به نقل قولی اشاره کرد که گفته شده در شماره جولای ۱۹۶۳ (تیر و مرداد ۱۳۴۲) در مجله «ریدرز دایجست» منتشر شده است:

««من همیشه می‌گویم یک زن باید مثل فیلم تعلیقی باشد، هرچه از او برای تخیل بماند، هیجان‌انگیزتر است. هدف زن باید ایجاد تعلیق باشد و به مرد اجازه دهد او را کشف کند، بی‌آنکه زن از خودش چیزی بگوید.»

در آرشیو مجله «ریدرز دایجست» در سال ۱۹۶۳ چنین نقل قولی را پیدا نکردیم و نمی‌توانیم اصالت آن را تایید کنیم، اما هر چه هست این نقل قول منسوب به هیچکاک ممکن است منبع الهام نویسنده زن روز در مطلب شماره ۱۱۶ زن روز باشد، اما با آنچه در شماره ۱۳۰ به نقل از هیچکاک درباره حجاب و پوشش نوشته شده، به طور قطع ارتباطی ندارد.

سال‌هاست نقل قولی منسوب به آلفرد هیچکاک درباره جذابیت‌های «حجاب» و «نقاب» زنان شرقی در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های رسمی دست به دست می‌شود.

«زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و روی بندی که به کار می‌برند خود به خود جذاب می‌نمودند و همین مساله جاذبه نیرومندی به آن‌ها داده بود. به تدریج با تلاشی که زنان این کشورها برای برابری با زنان غربی از خود نشان می‌دهند؛ حجاب و پوششی که دیروز بر زن شرقی کشیده شده بود از میان می‌رود و همراه آن از جاذبه جنسی او هم کاسته می‌شود.»

منبع این نقل قول‌، کتاب «مساله حجاب» مرتضی مطهری، از نظریه‌پردازان جمهوری اسلامی است. آن طور که

وبسایت آقای مطهری نوشته، منبع اصلی این نقل قول، دو مطلبی است که گفته شده پیش از انقلاب در مجله زن روز منتشر شده است.

هر دو مطلب مورد اشاره مطهری در شماره‌های ۱۱۶ و ۱۳۰ زن‌روز در سال ۱۳۴۶ خورشیدی منتشر شده‌اند. یکی مجموعه‌ای از نقل قول‌های بدون منبع مردان سرشناس درباره زنان است. دومی هم مطلبی است که ادعا شده ترجمه یک مقاله هیچکاک است.

در این مقاله به نقل از هیچکاک نوشته شده «زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و روی بندی که به کار می‌برند خود به خود جذاب می‌نمودند.»

در این مقاله ادعایی از قول هیچکاک توصیه‌هایی برای «جذابیت بیشتر» به زنان شده؛ از جمله «رعایت و خویشتن‌داری در لباس پوشیدن» و «درک گرفتاری‌های شوهر و مشکلات اداری و زندگی او».

تا آنجایی که ما گشتیم، هیچ نشانی از این مقاله و نقل قولی از هیچکاک نزدیک به این مضمون که او درباره جذابیت‌های «حجاب» و «نقاب»‌زنان شرقی صحبت کرده باشد پیدا نکردیم.

کتاب‌ها و مصاحبه‌ها و نقل قول‌های زیادی از آلفرد هیچکاک در دسترس است، بعید است اظهار نظر فیلمساز مشهوری مانند هیچکاک، آن درباره موضوعی مانند «جذابیت جنسی زن شرقی» مهجور مانده و از چشم منتقدان دور مانده باشد.

با این اوصاف فکت‌نامه نقل قول منسوب به آلفرد هیچکاک درباره جذابیت‌های «حجاب» و «نقاب» زنان شرقی را بی‌اساس می‌اند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.