اصالت تصویر بی‌حجاب دوران نوجوانی معصومه ابتکار

در روزهای گذشته تصویری که به نظر می‌رسد صفحه‌ای از یک کتاب یا سالنامه است، در شبکه‌های اجتماعی توییتر منتشر شده که در آن عکس و توضیحاتی درباره فردی به نام نیلوفر ابتکار به همراه توضیحاتی به زبان انگلیسی در مورد او و علایقش به چشم می‌خورد.

این عکس به دلیل اینکه که گفته می‌شود متعلق به معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست امور زنان و خانواده در دولت‌های محمد خاتمی و حسن روحانی است، مورد توجه کاربران قرار گرفته و در سطح وسیعی بازنشر شده است.

در توضیحات عکس آمده :

نیلوفر در ۲۰ سپتامبر ۱۹۶۰ در تهران به دنیا آمده. او گیتار، قرمه‌سبزی، تی‌شرت، خوابیدن، خیالپردازی و خوردنی دوست دارد و صبح شنبه را دوست ندارد.

در ادامه باز هم کمی به علایق این دانش‌آموز و معلم‌های محبوبش می‌پردازند و در نهایت به نقل از او گفته می‌شود که می‌خواهد در ایران یا ایالات متحده پزشکی بخواند.

سابقه انتشار تصویر

اولین بار نیست که این عکس در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها منتشر می‌شود. قدیمی‌ترین نسخه‌ای که ما پیدا کردیم، تصویری است که در تاریخ ۲۰ مرداد ۱۳۹۶ در توییتر منتشر شده است.

جست‌وجو در آرشیو توییتر نشان می‌دهد این تصویر به همراه عکس دیگری که از یک مهمانی برداشته شده، به خصوص بعد از سال ۱۳۹۹ بارها از سوی کاربران منتشر و دست به دست شده است.

طیف متنوعی از کاربران، از مخالفان جمهوری اسلامی تا کاربران موسوم به «ارزشی» در پست‌های خود به این تصاویر استناد کرده‌اند.

به عنوان نمونه، حسن مروتی، نویسنده روزنامه کیهان که خود را فعال فرهنگی جمعیت معرفی می‌کند، در یک رشته‌توییت با عنوان «ابتکارولوژی» به تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ با انتشار این عکس که موهای آن را پوشانده بود، نوشت:

«بعد از تسخیر لانه جاسوسی (دسامبر ۱۹۷۹) دو تا از همکلاسی‌های سابق ابتکار در مدرسه آمریکایی ایران‌زمین (تاسیس شده توسط ریچارد اروین، مبلغ مسیحیت در ایران)، خودشان را به مسئولین سفارت انگلیس رسانده و هویت واقعی خواهر مری را افشا می‌کنند. همکلاسی‌های ابتکار سالنامه مدرسه در سال تحصیلی ۵۶-۱۳۵۵ را هم با خودشان برده بودند. متنی که با نقل قول از ابتکار،به علایقش پرداخته بود.اینکه نیلوفر به گیتار،قرمه سبزی و... علاقه دارد و از صبح شنبه بیزار است.»

درستی‌سنجی همه ادعاهای این رشته‌توییت خارج از حوصله این گزارش است، اما در مورد خاص این تصویر اشاره آقای مروتی به سالنامه ۵۶-۵۵ مدرسه ایران‌زمین و همین طور ارائه آن از سوی هم‌مدرسه‌های خانم ابتکار دو نکته‌ مهمی است که نقشی کلیدی در تایید اصالت عکس دارد.

آیا این عکس واقعی است و فرد داخل تصویر معصومه ابتکار است؟

بر اساس شواهد موجود به نظر می‌رسد که این ادعا درست است. نسخه‌های متعددی با اندازه و کیفیت‌های مختلف از این عکس منتشر شده و هیچ نشانه‌ای از دستکاری در آن دیده نمی‌شود.

تاکنون هیچ کس مدعی ساختگی بودن آن نشده یا نگفته که فرد داخل تصویر شخص دیگری غیر از معصومه ابتکار است. مشخصاتی که زیر اسم «نیلوفر ابتکار» نوشته شده با تاریخ تولد و نام غیررسمی معصومه ابتکار همخوانی دارد. و علاوه بر این مشخصات مدرسه‌ای که گفته می‌شود سالنامه متعلق به آن است با مشخصات مدرسه‌ای که معصومه ابتکار در آن درس خوانده یکی است.

با این اوصاف می‌توان گفت شبهه خاصی درباره صحت این تصویر و تعلق آن به معاون پیشین رئیس‌جمهوری ایران وجود ندارد.

آیا اسم معصومه ابتکار پیش از انقلاب «نیلوفر» بوده است؟

این طور که خود خانم ابتکار و خانواده او می‌گویند، نام شناسنامه‌ای او «معصومه» و نام غیررسمی‌اش از زمان تولد «نیلوفر» بوده است.

فاطمه برزگر، مادر او در گفتگویی با برنامه «دست خط» در شبکه پنج صدا و سیما در مورد نام‌های او، معصومه و نیلوفر، اینطور توضیح می‌دهد:

«من خودم اسم نیلوفر را دوست داشتم، وقتی ایشون به دنیا اومد همسرم گفت نیت کردم اسمش را بگذاریم معصومه، اما حالا که شما نیلوفر را دوست داریم در شناسنامه می‌گذاریم معصومه ولی نیلوفر صدا می‌کنیم».

خود معصومه ابتکار هم در گفت‌وگویی با سایت خبرآنلاین که در تاریخ ۷ آذر ۱۳۹۷ منتشر شده، به ابهام‌ها درباره اسم خود اشاره می‌کند و می‌گوید:

«اولین اتهام من این است که اسمم از اول نیلوفر بوده، برای اینکه خودم را انقلابی جلوه دهم اسمم را به معصومه تغییر دادم. در حالیکه واقعیت چیز دیگری است. در برنامه دست خط مادرم گفت از اول اسم فرزندم در شناسنامه معصومه بود، پدرش دوست داشت اسم معصومه را روی او بگذارد اما من نام نیلوفر را دوست داشتم بنابراین او هم معصومه و هم نیلوفر است. خیلی از دختران ایرانی این طور هستند که یک نام ایرانی و یک نام مذهبی دارند اما این درباره من یک مسئله غریبی شده است.»

آیا معصومه ابتکار در مدرسه ایران‌زمین درس خوانده است؟

بله. خود او در سال ۱۹۸۹ و در مصاحبه‌ای با ABC News گفته بود بعد از گذراندن دوره ابتدایی در آمریکا و بازگشت به ایران تحصیلات خود را در یک «مدرسه بین‌المللی» در تهران ادامه داده است.

اگرچه او اسمی از مدرسه ایران‌زمین نمی‌برد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد او در این مدرسه درس خوانده و تصویر او در سالنامه سال ۵۶-۱۳۵۵ این مدرسه منتشر شده است.

یکی از این شواهد توییت حساب کاربری سایت کیهان‌لایف است. این توییت از این جهت اهمیت دارد که مدیر شبکه‌های اجتماعی کیهان‌لایف، یکی از دانش‌اموزان مدرسه ایران‌زمین و یکی از افراد فعال در زمینه گردهمایی‌های این مدرسه در خارج از کشور است.

فرد پروانه، پیش‌تر در بهار ۱۳۹۸ گزارشی از گردهمایی فارغ التحصیلان مدرسه بین‌المللی ایران‌زمین و فرزندانشان در سایت کیهان‌لایف منتشر کرده منتشر کرده است.

با او تماس گرفتیم و خواهش کردیم در صورتی که نسخه کامل‌تری از این کتاب سال در اختیار دارند برای رفع ابهام آن را با ما به اشتراک بگذارند. در پاسخ تصویر صفحه کامل این صفحه از کتاب سال مدرسه بین‌المللی ایران زمین را برای ما ارسال کرد. عکس مربوط به سال تحصیلی ۱۹۷۷-۱۹۷۶ (۱۳۵۴-۱۳۵۵) است، یعنی زمانی که معصومه ابتکار ۱۶ سال داشت.

درباره مدرسه بین‌المللی ایران زمین چه می‌دانیم؟

مدرسه بین‌المللی ایران زمین که عکس بی‌حجاب معصومه ابتکار در کتاب سال آن چاپ شده، یک مدرسه ایرانی آمریکایی بود که در سال ۱۹۶۷ (۱۳۴۵) در تهران تاسیس شد، در آستانه انقلاب سال ۵۷ از رونق افتاد، یک سال بعد از وقوع انقلاب آخرین دانش‌آموزانش فارغ التحصیل شدند و بعد از آن به یک مدرسه پسرانه معمولی بدل شد.

این مدرسه در زمان رونقش ۱۴۵۰ دانش‌آموز از بیش از ۵۰ کشور داشت و ۱۱۲ معلم از شانزده کشور.

ریچارد اروین، مدیر آمریکایی مدرسه ایران زمین، مدرسه را با کمک اسپانسرهای ایرانی و آمریکایی تاسیس کرد. ساختمان اولیه مدرسه خانه‌ای در خیابان سی متری روبروی مقر ژاندارمری بود. در اواخر دهه 70 میلادی سازمان برنامه و بودجه وقت در ملکی در غرب تهران پردیسی برای این مدرسه ساخت و مدرسه له آنجا منتقل شد.

هیأت مؤسس ایران زمین تا یک سال پس از انقلاب یعنی ۱۹۸۰ (۱۳۵۸) به کار خود ادامه دادند اما بعد فعالیت‌های آنها مختل و هیئت امنا پراکنده شد. در اوایل ژانویه ۱۹۸۰ (دی ۱۳۵۸)، یک هیئت انقلابی به ریاست انوشیروان ناظری کنترل مدرسه را در دست گرفت و ایروین دیگر نتوانست خود را با شرایط وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی تطبیق دهد و جولای ۱۹۸۰، تیرماه ۱۳۵۹ مدرسه را ترک کرد. رابطه سیستماتیک مدرسه بین‌المللی با International Baccalaureate Office که گواهینامه بین‌المللی به فارغ‌التحصیلان این مدرسه اعطا می‌کرد از بین رفت و به یک مدرسه معمولی پسرانه تحت نظر آموزش و پرورش بدل شد.

ریچارد اروین، مدیر مدرسه سال گذشته یک روز بعد از تولد ۹۹ سالگی‌اش درگذشت.

فارغ‌التحصیلان این مدرسه سایتی برای دور هم جمع کردن مجدد فارغ‌التحصیل‌های این مدرسه و ثبت اسامی آنها ساختند که معصومه ابتکار در آن نام خود را ثبت نکرده است. در ثبت‌نام شدگان این سایت نام افراد شناحته‌شده‌ای مانند رامین جهانبگلو، فیلسوف و روشنفکر به چشم می‌خورد.

معصومه یا نیلوفر ابتکار کیست؟

معصومه ابتکار متولد ۳۰ شهریور ۱۳۳۹ (۲۰ سپتامبر ۱۹۶۰) است در سال ۱۹۸۹ و در مصاحبه‌ای با ABC News گفته بود که تا ۳ سالگی در تهران زندگی کرده، سپس با پدر و مادرش به آمریکا و شهر فیلادلفیا نقل مکان کرد. به گفته ابتکار او شش سال در آنجا زندگی و در مدرسه ابتدایی هایلند پارک تحصیل کرد. این زمانی بود که پدرش دانشجوی دکترا در رشته مهندسی در دانشگاه پنسیلوانیا بود.

ابتکار می‌گوید که بعد از بازگشت به ایران تحصیل زبان انگلیسی را در مدرسه بین‌المللی تهران ادامه داد.

بعد از پایان مدرسه، ابتکار به دانشگاه پلی تکنیک تهران رفت و بعد به صف انقلابیون پیوست. پدرش، تقی ابتکار هم اولین وزیر محیط زیست بعد از انقلاب شد.

معصومه ابتکار اما در میان آمریکایی‌هایی که جریان گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا در سال ۵۸ را دنبال می‌کردند به نام دیگری هم شناخته شده.

او که در سن ۱۸ سالگی در جریان حمله انقلابیون به سفارت آمریکا به دلیل تسلط‌اش به زبان انگلیسی و همفکری با انقلابیون به سخنگوی آنان بدل شده بود، خود را به گروگان‌ها به نام مری Mary معرفی کرده بود. او می‌گوید این نام را برای خود انتخاب کرده بود چون می‌خواست خود را به عنوان فردی واسط بین ایران و آمریکا معرفی کند و سعی در ایجاد ارتباط داشت. برای همین از نامی استفاده کرد که برای فرهنگ آمریکایی‌ معنادار باشد.

در شبکه‌های اجتماعی عکس دختر نوجوانی بدون حجاب اسلامی به نام «نیلوفر ابتکار» به همراه توضیحاتی به زبان انگلیسی درباره علایق منتشر و گفته شده تصویر «معصومه ابتکار»، معاون پیشین رئیس‌جمهوری ایران است.

این عکس، تصویری از یکی از صفحات سالنامه مدرسه بین‌المللی ایران‌زمین در سال ۱۳۵۵ است و فرد داخل تصویر هم معصومه ابتکار، معاون پیشین رئیس‌جمهوری ایران است.

نسخه‌های متنوعی از این عکس در سایز و کیفیت‌های مختلف منتشر شده و هیچ نشانی از دستکاری در آن دیده نمی‌شود. مشخصات عکس با مشخصات معصومه ابتکار هم‌خوانی دارد و هم‌مدرسه‌های خانم ابتکار نیز اصالت آن را تایید کرده و و نسخه کامل آن را برای فکت‌نامه ارسال کرده‌اند.

این تصویر، اغلب به همراه تصویر دیگری از یک مهمانی مختلط، در سال‌های گذشته نیز بارها منتشر شده و در میان طیف متنوعی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، از مخالفان جمهوری اسلامی تا کاربران «ارزشی» دست به دست شده است. تاریخ قدیمی‌ترین نسخه‌ای که ما در آرشیو توییتر پیدا کردیم به ۵ سال پیش برمی‌گردد.

یکی از نویسندگان روزنامه کیهان که زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود، مدعی است در زمان گروگانگیری سفارت آمریکا در ایران، این عکس سالنامه توسط هم‌مدرسه‌ای‌های خانم ابتکار به سفارت انگلستان داده شده و زمینه‌ساز شناسایی او شده که در زمان اشغال سفارت به نام «خواهر مری» شناخته می‌شد.

او و مادرش پیش‌تر در مصاحبه‌هایی گفته‌اند «معصومه» نام شناسنامه‌ای و «نیلوفر» نام غیررسمی او در خانواده است. ابتکار بخشی از تحصیلات ابتدایی را در آمریکا گذرانده و به گفته خودش پس از بازگشت به ایران در یک «مدرسه بین‌المللی» درس خوانده است.

مدرسه بین‌المللی ایران زمین در سال ۱۳۴۵ در تهران تاسیس شد و یک سال و اندی بعد از انقلاب به کار خود به عنوان یک مدرسه بین‌المللی ایرانی - آمریکایی پایان داد.

با این اوصاف فکت‌نامه اصالت تصویر بی‌حجاب نیلوفر [معصومه] ابتکار در سالنامه مدرسه بین‌المللی ایران‌زمین را تایید می‌کند و به آن نشان «درست» می‌دهد.