ادعای نادرست درباره آمار کارگران جنسی در ایران

فرشته روح‌افزا، مدیر رصد و آمار شورای زنان و محقق حوزه زنان و خانواده می‌گوید: «تعداد زنان فاسد ایران در مقایسه با سایر کشورها صفر است».

خانم روح‌افزا در گفت‌وگویی که روز اول مرداد ۱۴۰۱ در خبرگزاری حوزه منتشر شده، گفته است:

«یک دختر جوان زیبا و شاداب که نیاز به پناهگاه عاطفی دارد و خانواده هم توجهات لازم را به او نمی‌کند، با وعده ازدواج مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرد و برای اثبات عشقش خود را تا پای مرگ می‌رساند، تا ثابت کند که در عشقش صادق است. او قربانی اندیشه غلط بود. سینمای ما نمی‌آید این موضوعات را فیلم کند، بلکه فیلم فروشنده را می‌سازد، اتفاقی که تقریبا محال است بیفتد و جایزه بین‌الملل می‌گیرد و پشت سر هم فیلم در خصوص زنان فاسد درست می‌کنند، مگر چند درصد از جامعه ما را این افراد تشکیل می‌دهند. ما نسبت به کشورها دیگر در این فسادها صفر هستیم».

آیا تعداد کارگران جنسی در ایران به نسبت سایر کشورها صفر است؟ ایران به لحاظ تعداد کارگران جنسی که خانم روح‌افزا آنها را «زنان فاسد» خوانده در کجای میانگین جهانی قرار دارد؟

خانم روح افزا در انتقاد به سینمای ایران از «فروشنده» به عنوان فیلمی که به مساله «زنان فاسد» (زنان کارگر جنسی) پرداخته نام برده است. داستان فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی روایت زندگی یک زوج ایرانی به نام عماد و رعنا است که به طور اتفاقی مستاجر خانه‌ای می‌شوند که پیش از آنها یک زن تن‌فروش در آن زندگی می‌کرده و در طول داستان اتفاقات دردناکی برای آنها رقم می‌خورد.

آیا آمار یا برآورد معتبری از جمعیت زنان کارگران جنسی در ایران وجود دارد؟

طبیعتا مانند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، آمار قابل استناد و معتبری، در خصوص تعداد کارگران جنسی در ایران، که از سوی منابع رسمی اعلام شده باشد، نیافتیم. هر چند آمارهای متفاوتی از سوی افراد اعلام شده است.

حسین اسدبیگی، رئیس اورژانس اجتماعی بهزیستی سال ۱۳۹۳ در نشست انجمن جامعه شناسی ایران با عنوان «کار جنسی زنان، مواجهه با مسئله در ایران» گفته بود:

«در دهه ٨٠، در دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی، آقای [هادی] معتمدی، مدیر‌کل وقت، اعلام کرده بود ٣٠٠ هزار زن روسپی داریم، در جلسه دیگری به علت فشارهای موجود این آمار اعلام‌شده به ٣٠ هزار رسید و سپس رئیس سازمان بهزیستی این آمار را به سه‌هزار نفر رساند. این در حالی است که سه‌هزار نفر اعلام‌شده از سوی رئیس سازمان بهزیستی، سه‌هزار نفر زن پذیرفته‌شده در مراکز بودند».

معلوم نیست مبنای برآورد و محاسبه آمار ۳۰۰ هزار نفری که در این نقل قول به آن استناد شده چیست. تلاش‌های ما برای جست‌وجو در منابع داخلی نیز به جایی نرسید، اما حین جست‌وجو در منابع علمی به مقاله‌ای برخوردیم که در تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۱۷ (۱۹ مرداد ۱۳۹۶) در نشریه علمی "Plos One" با عنوان «تخمین اندازه جمعیت کارگران جنسی در ایران» منتشر شده است.

این مقاله با حمایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران و برنامه توسعه سازمان ملل متحد و صندوق جهانی برای مبارزه با ایدز، سل و مالاریا، توسط جمعی پژوهشگر انجام شده است.

در ابتدای مقاله گفته شده داده‌های این پژوهش به طور اختصاصی متعلق به وزارت بهداشت ایران است.

داده‌های این پژوهش از طریق نظرسنجی در ۱۳ مرکز استان در ایران و با مطالعه تطبیقی به سه روش متفاوت انجام شده و بر اساس آن آمار کارگران جنسی در ایران را در سال ۱۳۹۵ حدود ۹۱ هزار و ۵۰۰ نفر تخمین زده شده است.

برآورد جمعیت کارگران جنسی در کشورهای دیگر چقدر است؟

تن‌فروشی تقریبا در همه جای دنیا کم و بیش وجود دارد. اما در برخی کشورها به صورت قانونی پذیرفته شده ولی برخی این قانون را لغو کرده‌اند، در برخی کشورها نیز غیرقانونی است. بنابراین نوع مواجهه سیاست‌گذاران با مساله کارگران جنسی، تاثیر زیادی در کم یا زیاد بودن آمار دارد.

بنیاد Scelles در پنجمین گزارش جهانی «استثمار جنسی» که در ماه ژوئن سال ۲۰۱۹ منتشر کرده با اشاره به این مساله، از آلمان به عنوان کشوری که تن‌فروشی را به رسمیت شناخته نام برده و آمار کارگران جنسی را بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر عنوان کرده و به لغو این قانون در کشور فرانسه در سال ۲۰۱۶ پرداخته و آورده: در فرانسه بر اساس قانون مصوب در سال ۲۰۱۶ دیگر کارگر جنسی مجرم نیست بلکه یک قربانی است که حق بازپروری دارد ولی خرید سکس عملی مجرمانه است و مجازاتی در پی دارد. این گزارش، تعداد کارگران جنسی در فرانسه را ۳۵ هزار نفر عنوان کرده است.

این گزارش با انتشار نقشه‌ای از آمار تن‌فروشی در دنیا، ایران را در میان کشورهایی که ۲/۵ تا ۳/۵ کارگر جنسی در هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارد، برآورد کرده، که بالای متوسط است. به عبارتی بر اساس تخمین‌های این موسسه جمعیت افرادی که اقدام به تن‌فروشی کرده‌اند در ایران چیزی بین ۲۱۲ تا ۲۹۸ هزار نفر تخمین زده شده است.

سازمان بین‌المللی کار نیز جمعیت قربانیان استثمار جنسی در دنیا را حدود ۴/۸ میلیون نفر برآورد کرده است.

در گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال ۲۰۱۷ از آسیا به عنوان منطقه‌ای که بیشترین قربانی استثمار جنسی را دارد یاد کرده است. روشن نیست ایران در این نمودار در کدام بخش دیده شده است؟

آیا با این تصویری که از وضعیت کارگران جنسی در ایران و جهان داریم، می‌توانیم تعداد کارگران جنسی ایران را نسبت به جهان صفر بخوانیم؟

اگر برآوردهای موجود از جمعیت کارگران جنسی در ایران را با سایر کشورها مقایسه کنیم می‌بینیم ایران در وضعیتی نسبتا متوسط قرار دارد.

سازمان ProCon.org که زیر نظر دایره‌المعارف بریتانیکا فعالیت می‌کند در گزارشی که در سال ۲۰۱۸ مندرج کرده آمارهای از جمعیت کارگران جنسی در ۲۹ کشور جهان ارائه کرده است. این آمار از منابع عمومی مستند به کتاب «Prostitution: Prices and Statistics of the Global Sex Trade» است که در سال ۲۰۱۵ میلادی منتشر شده است. آمارهای کتاب از منابع عمومی گردآوری شده‌اند.

با این حساب اگر آمار منتشر شده در گزارش پژوهشی مشترک وزارت بهداشت ایران و دفتر توسعه سازمان ملل متحده را مبنا قرار دهیم و بپذیریم جمعیت کارگران در ایران حدود ۹۱,۵۰۰ نفر است، ایران در جدول در رتبه سیزدهم قرار می‌گیرد.

فرشته روح‌افزا، مدیر رصد و آمار شورای زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: «تعداد زنان تن‌فروش ایران در مقایسه با سایر کشورها صفر است».

این صحبت‌ در انتقاد از توجه برخی فیلم‌های سینمایی ایران به موضوع کارگران جنسی مطرح شده است.

هیچ گزارش رسمی در داخل ایران درباره جمعیت کارگران جنسی در ایران در دست نیست.

به گفته رئیس پیشین اورژانس اجتماعی، جمعیت زنان روسپی در دهه ۱۳۸۰، حدود ٣٠٠ هزار زن برآورد شده که به علت فشارهای موجود برای کاهش آمار اول ٣٠ هزار و بعد ۳ هزار نفر اعلام شده است.

در یک پژوهش علمی و بین‌المللی که با همکاری وزارت بهداشت ایران و سازمان ملل متحد انجام شده تعداد کارگران جنسی ایران در سال ۱۳۹۵ حدود ۹۱ هزار تن برآورد شده است.

سازمان بین‌المللی کار جمعیت قربانیان استثمار جنسی در دنیا را حدود ۴/۸ میلیون نفر برآورد می‌کند.

برآوردهای نهادها و موسسات معتبری که در حوزه مسائل اجتماعی فعالیت می‌کنند، نشان می‌دهد وضعیت ایران از نظر آمار کارگران جنسی، متوسط رو به بالا است.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای فرشته روح‌افزا را که «تعداد زنان فاسد ایران در مقایسه با سایر کشورها صفر است» بی‌اساس می‌داند و به نشان «نادرست» می‌دهد.