چند نفر در گردهمایی ۱۰کیلومتری غدیر حضور داشتند؟

سرتیپ محمدحسین حمیدی، رییس پلیس راهور تهران بزرگ، در اخبار ساعت ۹ شب روز دوشنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۱ (عید غدیر خم) در تلویزیون ایران مدعی شد:

خیابان ولی‌عصر برای اولین‌بار است که همچین جمعیت ۳ میلیونی را به خودش می‌بیند.

این موضوع به سرعت مورد استقبال رسانه‌های جمهوری اسلامی قرار گرفت:

مراسم «مهمانی ده کیلومتری غدیر» را به مناسبت همین روز، شهرداری تهران با همکاری آنچه «هیأت‌ها، مساجد و گروه‌های جهادی و مردمی» اعلام شده، در خیابان ولی‌عصر حد فاصل چهارراه پارک‌وی تا چهارراه ولی‌عصر از ساعت ۶ تا ۱۰ شب برگزار کرد.

با توجه به اینکه در زمان‌های غیرکاری جمعیت تهران حدود ۹ میلیون‌نفر است، ادعای حضور ۳ میلیونی در این مراسم، یعنی از هر ۳ نفری که در تهران بوده، یک نفر در این مراسم حضور داشته‌است.

این برآورد ادعایی فرمانده راهور تهران بزرگ چقدر می‌تواند به حقیقت نزدیک باشد؟

ظرفیت خیابان ولی‌عصر در این محدوده چقدر است؟

برگزارکنندگان مراسم، نقشه آن را منتشر و مسیرهای مسدود و محل پیشنهادی برای پارکینگ را مشخص کرده‌بودند.

این مسیر را با ابزار MapCheching با دقت اندازه گرفتیم. اندازه‌گیری از خیابان نوفل لوشاتو از پایین شروع شده و در خیابان‌های بزرگ هم چند متر نفوذ کرده‌است. همچنین در محدوده میدان ولی‌عصر، بلوار کشاورز تا خیابان فلسطین جزو این محدوده‌است. همچنین حاشیه پارک دانشجو و به‌خصوص تمام حاشیه پارک ملت در خیابان ولی‌عصر را جز این محدوده حساب کرده‌‌ایم؛ نتیجه: ۲۳۴.۵هزار متر مربع مساحت این منطقه است.

مسئله بعدی، تراکم جمعیت است. فکت‌نامه پیش از این در بررسی جمعیت تشییع جنازه قاسم سلیمانی موضوع مشابهی را بررسی کرده‌بود.

عکس‌ها و ویدیوی زیر، تصاویری از این مراسم است که تراکم جمعیت را شبیه آنچه سایت Crowd Safety and Risk Analysis برای تراکم ۲ نفر در متر مربع تخمین زده، نشان می‌دهد: 

اما باید درنظر گرفت که این مراسم، یک راه‌پیمایی یا تشییع جنازه نبوده‌است. این مراسم جشن «اطعام» بوده‌است. سخنگوی رویداد دراین‌باره گفته:

روایت زیادی وجود دارد که در آنها توصیه شده در روز غدیر سنت پسندیده اطعام به جا آورده شود... علاوه بر اطعام و پذیرایی و هدیه‌دادن در این روز، غرفه‌هایی نیز مختص کودکان و نوجوانان در این مسیر طراحی شده تا بتوانند به شرکت‌کنندگان جایزه و هدیه تقدیم کنند. 

طبق گفته‌های مختلف بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ غرفه (موکب) ارائه غذای رایگان سرد و گرم در این مسیر مستقر شده‌است که مطابق تصاویر، استقبال از آنها متفاوت بوده‌‌است. برای مثال در تصویر زیر می‌بینید که تراکم جمعیت در بخش سوسیس بندری، خیلی بیشتر از هندوانه است.

همچنین ادعا شده ۶۰۰ مجموعه دیگر از جمله گروه‌های سرود، شهربازی کودکان و … در مسیر قرار دارند. وجود هر کدام از این غرفه‌ها باعث می‌شود تراکم جمعیت متفاوت باشد. 

بنابراین تخمین تراکم جمعیت در اینجا پیچیده‌تر است. عبدالرضا داوری، فعال سیاسی اصول‌گرا این عدد را ۰/۸ نفر بر متر مربع در نظر گرفته‌است:

او مدعیست از روش جاکوبز برای تخمین جمعیت استفاده کرده‌است. اما در اینجا صرفا این ضریب درست نیست. زیرا جمعیت در تمام ۴ ساعت برنامه، حضور ندارد و در طول مسیر هم برای تست‌کردن خوراکی‌های مختلف، تغییر مکان می‌دهند. ضمن اینکه اصلا مسیر خاصی وجود نداشته‌است. شخص می‌توانسته از هر جایی وارد خیابان ولی‌عصر شده، مدتی را در غرفه‌های آن حوالی بگذراند و از همان نواحی هم خارج شود.

چقدر جمعیت در گردهمایی غدیر ۱۰کیلومتری شرکت داشته‌اند؟

برای تخمین تراکم جمعیت، چند سناریو و حالت مختلف را در نظر می‌گیریم. این اعداد، با توجه به ظرفیت خیابان ولی‌عصر می‌تواند درک بهتری از رقم ادعایی رییس پلیس راهور تهران بزرگ بدهد.

سناریوی اول: جمعیت سیال، تراکم ۱ نفر در متر مربع 

با تراکم ۱ نفر در متر مربع، برای اینکه در طول ۴ ساعت برنامه، ۳ میلیون نفر فرصت داشته‌باشند که در فضایی با مساحت حدود ۲۳۵هزار متر مربع حضور داشته‌باشند، باید هر نفر تنها ۱۸دقیقه و ۵۰ثانیه در این مراسم باشد و سپس خارج شود. این زمان کمی برای «اطعام» یا گردش در یک گردهمایی خیابانی است.

1. اگر هر نفر به‌طور متوسط تنها ۱ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت در ۴ ساعت حداکثر برابر خواهد بود با ۹۴۰هزار نفر.
2. اگر هر نفر به‌طور متوسط ۲ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت در ۴ ساعت حداکثر برابر خواهد بود با ۴۷۰هزار نفر.

سناریوی دوم: جمعیت سیال، تراکم ۲ نفر در متر مربع 

اکثر تصاویری که جمعیت زیاد را نشان می‌دهد، در زمان پایین آمدن آفتاب و خنک‌شدن هوا برداشته شده‌است. این نشان می‌دهد تراکم جمعیت از ساعتی پیش از غروب (حدود ۷:۳۰ به بعد) افزایش داشته‌است. با توجه به تصاویری که در گزارش‌های رسانه‌های رسمی در ایران منتشر شده به نظر می‌رسد در بخش‌هایی از این مسیر، در ساعاتی که آفتاب رفته‌است، تراکم نزدیک به ۲ نفر در هر مترمربع رسیده‌است؛ به‌خصوص از پایین‌تر از چهارراه ولی‌عصر تا سر یوسف‌آباد و به همراه مسافتی ابتدای بلوارهای کریم‌خان، کشاورز، فاطمی، طالقانی و انقلاب.

باز هم با تراکم ۲ نفر در متر مربع، برای اینکه در طول در طول ۴ ساعت برنامه، ۳ میلیون نفر فرصت داشته‌باشند که در فضایی با مساحت حدود ۲۳۵هزار متر مربع حضور داشته‌باشند، باید هر نفر تنها ۳۷دقیقه و ۴۰ثانیه در این مراسم باشد و سپس خارج شود. 

1. اگر هر نفر به‌طور متوسط تنها ۱ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت در ۴ ساعت حداکثر برابر خواهد بود با یک میلیون و ۸۸۰هزار نفر.
2. اگر هر نفر به‌طور متوسط ۲ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت در ۴ ساعت حداکثر برابر خواهد بود با ۹۴۰هزار نفر.

سناریوی سوم: اشباع‌شدن جمعیت از میدان ولی‌عصر به اطراف از ساعت ۹ شب 

حالا حالت سکون را در نظر می‌گیریم. می‌دانیم که در طول مسیر استیج‌های زیادی به‌خصوص در میدان ولی‌عصر بوده و در آنها برنامه‌هایی اجرا می‌شد که طبعا باعث ایستادن جمعیت و شکل‌گرفتن تراکم حول آن نقطه‌ها می‌شود.

از ساعت ۹:۲۷ دقیقه، ستاد برگزار کننده مراسم اعلام کرده که ظرفیت خیابان تکمیل شده و از مردم خواسته‌است از طریق تلویزیون مراسم را دنبال کنند. در بیانیه این ستاد آمده:

با توجه به حضور بیش از ۲ میلیون نفر در مسیر مهمانی ۱۰ کیلومتری عید غدیر، اگر قصد شرکت در این مراسم را دارید و تاکنون در این مسیر قرار نگرفته‌اید، از مراجعه به خیابان ولی‌عصر خودداری کنید.

مطابق منابع ذکر شده در بالا (Crowd Safety and Risk Analysis و روش جاکوبز) در حالت اشباع، بیشترین تراکمی که منجر به آسیب نمی‌شود، ۴ نفر در هر متر مربع است. در تراکم جمعیت بیشتر، افراد در اثر فشار، آسیب می‌بینند.

براساس شبیه‌سازی برآورد جمعیت سایت Crowd Safety می‌توان گفت تراکم جمعیت ثابتی که اطراف میدان ولی‌عصر، در جلوی سن محل برگزاری کنسرت‌ها دیده می‌شود، با توجه به تصاویری که در گزارش‌های تصویری رسانه‌های رسمی در ایران منتشر شده به نظر نمی‌رسد بیش از ۲ نفر در هر مترمربع باشد. 

براین اساس، اگر حتی ۲۰ درصد هم خطا برای این تراکم در نظر بگیریم (نه در همه‌جای این محدوده کنسرت و برنامه بوده و نه چگالی جمعیت در همه طول این ۱۰ کیلومتر به اندازه میدان ولی‌عصر در ساعت ۹ شب بوده‌است) آنگاه نتیجه برای حالت تراکم، که اوج جمعیت ثابت بوده‌است، عددی بین ۳۷۵هزار نفر تا ۵۶۲هزار نفر خواهد بود و نه ۲ میلیون نفر.

سناریوی چهارم: ترکیبی

فرض می‌کنیم:

1. از ساعت ۶ تا ۷:۳۰ شب که هوا آفتابی بوده و ابتدای مراسم بوده‌است، تراکم جمعیت سیال، ۱ نفر در هر متر مربع بوده‌باشد.
2. از ساعت ۷:۳۰ تا ۹ شب که ستاد برگزاری اعلام کرده که ظرفیت خیابان تکمیل شده‌است، تراکم جمعیت سیال، ۲ نفر در هر متر مربع بوده‌باشد.
3. از ساعت ۹ شب به بعد، تا پایان مراسم در ساعت ۱۰، جمعیت در جلوی استیج‌های مهم مانند میدان ولی‌عصر تجمع کرده‌اند تا کنسرت‌ها را ببینند.

در این‌حالت برای اینکه ۳ میلیون نفر فرصت داشته‌باشند که در فضایی با مساحت حدود ۲۳۵هزار متر مربع حضور داشته‌باشند، باید هر نفر تنها ۱۴دقیقه و ۶ثانیه در این مراسم باشد و سپس خارج شود (غیر از کسانی که در ساعت ۸:۴۶ به مراسم می‌رسند و تا انتها می‌مانند).

در این سناریو:

1. اگر هر نفر به‌طور متوسط تنها ۱ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت حداکثر برابر خواهد بود با یک میلیون و ۵۸هزار نفر.
2. اگر هر نفر به‌طور متوسط ۲ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت حداکثر برابر خواهد بود با ۷۰۵هزار نفر.

هیچ داده‌ای نیست که حضور ۳ میلیون نفر در ۴ ساعت در این محدوده شهری در مراسمی از این نوع، را تایید کند.

یا باید مردم به طور متوسط زمان بسیار کمی (کمتر از ۱۵دقیقه) را در آن مراسم گذرانده باشند یا باید به صورت بسیار فشرده برای مدت طولانی (تقریبا به‌هم چسبیده با فاصله کمتر از یک وجب، تصویر پایین) کنار هم قرار گرفته‌باشند.

سرتیپ حمیدی، رییس پلیس راهور تهران بزرگ، در اخبار ساعت ۹ شب روز دوشنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۱ (تعطیلی عید غدیر) در تلویزیون ایران مدعی شد: «[در برنامه گردهمایی ۱۰ کیلومتری غدیر در تهران] خیابان ولی‌عصر برای اولین‌بار است که همچین جمعیت ۳ میلیونی را به خودش می‌بیند.»

مساحت منطقه اجرای برنامه، از چهارراه ولی‌عصر تا پارک‌وی، با در نظر گرفتن جزییاتی مثل کشیده‌شدن جمعیت به خیابان‌های اطراف در سر تقاطع‌ها و با درنظر گرفتن تمام حاشیه پارک‌هایی مانند ملت و دانشجو ۲۳۴،۴۵۶ متر مربع است.

برای تراکم ۲ نفر در هر متر مربع، اگر هر نفر به‌طور متوسط تنها ۱ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت در ۴ ساعت حداکثر برابر خواهد بود با یک میلیون و ۸۸۰هزار نفر و برای ۲ ساعت هم این عدد نصف می‌شود. اما تصاویر رسانه‌های جمهوری اسلامی تا پیش از غروب آفتاب و خنک‌شدن هوا چنین تراکم جمعیتی را نشان نمی‌دهد.

اگر از ساعت ۶ تا ۷:۳۰ شب که هوا آفتابی بوده، تراکم جمعیت سیال، ۱ نفر در هر متر مربع و از ساعت ۷:۳۰ تا ۹ شب که ستاد برگزاری اعلام کرده که ظرفیت خیابان تکمیل شده‌است، تراکم جمعیت سیال، ۲ نفر در هر متر مربع  و از ساعت ۹ شب به بعد، تا پایان مراسم در ساعت ۱۰، جمعیت جلوی استیج‌های مهم مانند میدان ولی‌عصر تجمع کرده‌باشند تا کنسرت‌ها را ببینند، اگر هر نفر به‌طور متوسط تنها ۱ ساعت در خیابان باشد، آنگاه کل جمعیت حداکثر برابر خواهد بود با یک میلیون و ۵۸هزار نفر.

هیچ داده‌ای نیست که نشان دهد حضور ۳ میلیون نفر در ۴ ساعت در این محدوده شهری در مراسمی از این نوع، ممکن است. یا باید مردم به طور متوسط زمان بسیار کمی (کمتر از ۱۵دقیقه) را در آن مراسم گذرانده باشند یا باید به صورت بسیار فشرده برای مدت طولانی (تقریبا به‌هم چسبیده با فاصله کمتر از یک وجب، تصویر پایین) کنار هم قرار گرفته‌باشند.

بنابراین ادعای سرتیپ وحیدی، فرمانده پلیس راهور تهران بزرگ که ۳میلیون نفر در گردهمایی ۱۰کیلومتری غدیر در تهران حضور داشته‌اند، نادرست است.