بازتاب اعتراضات ایران در رسانه‌های فکت‌چکینگ بین‌المللی ؛ نشر اکاذیب (۱۶)

این گزارش، شماره جدید از سلسله گزارش‌هایی است که فکت‌نامه با عنوان «نشر اکاذیب» منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها، نمونه‌هایی از اخبار مربوط به درستی‌سنجی و مبارزه با اطلاعات نادرست را که اخیرا در سایت‌های درستی‌سنجی و نشریات معتبر دنیا منتشر شده‌اند بررسی و بازخوانی می‌کنیم.

پس از شروع اعتراضات مردمی در واکنش به جان باختن مهسا امینی در ایران و در ادامه سرکوب معترضان حجم زیادی فیلم و روایت مربوط به این وقایع به شبکه‌های اجتماعی سرازیر شد. قسمتی از این محتوا به مرور در قالب اطلاعات نادرست سر از فضای مجازی کشورهای دیگر و به خصوص شبکه‌های اجتماعی هندی در آورد. از این رو، در این شماره از نشر اکاذیب، نگاهی به پوشش سازمان‌های فکت‌چکینگ بین‌المللی از اعتراضات مردمی در ایران می‌اندازیم.

عکس‌های قدیمی و ادعای تظاهرات گسترده در حمایت از حجاب اجباری

در هفته‌های گذشته، حساب‌های کاربری مرتبط با جمهوری اسلامی تلاش کردند با برپایی کارزارهای اطلاعات نادرست، روایات مربوط به اعتراضات ایران را در کشورهای مختلف به نفع خود تغییر دهند.

فکت‌چکی توسط AFP Fact Check منتشر شد که تعدادی پست‌ توییتری و فیسبوکی را که به زبان اردو منتشر شده بود بررسی کرد. در این مطالب با استفاده از عکس‌های مربوط به راهپیمایی‌های دولتی سال‌های گذشته در ایران سعی داشتند نشان دهند که اخیرا راهپیمایی بزرگی در حمایت از حجاب و جمهوری اسلامی در ایران برگزار شده است.

ترجمه توییت: «در حالی که رسانه‌های غربی و لیبرال‌های شبه‌قاره هند فقط اعتراضات تعدادی انگشت شماری از سازمان‌های غیردولتی و زنان ایرانی را می‌بینند، چرا صدها هزار زن را که امروز به نفع حجاب راهپیمایی می‌کنند، نمی‌بینند؟»

پست بالا توسط حساب‌های کاربری دیگری بر روی توییتر و حتی فیسبوک نیز منتشر شده است. اما، این عکس مربوط به تظاهرات دولتی دی ۹۶ است.

https://perma.cc/MBX8-SCJQ

ترجمه: «تظاهرات بزرگ در حمایت از رهبر انقلاب اسلامی و حجاب در سراسر ایران. مرگ بر ضد ولایت فقیه، مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل»

عکس بالا در پست‌های دیگری هم استفاده شده است. اما این عکس نیز مربوط به راهپیمایی دولتی است که پس از مرگ قاسم سلیمانی در تهران ترتیب داده شد و ربطی به روزهای اخیر ندارد.

نسبت دادن تظاهرات ایرانیان ساکن لندن به درگیری میان مسلمانان و هندو‌ها

بعد از اینکه تظاهرات ایرانیان ساکن لندن در حمایت از اعتراضات ایران به خشونت کشیده شد، یک حساب‌کاربری در فیسبوک این اتفاق را به درگیری میان هندوها و مسلمانان هندی بر سر یک مسابقه‌ی کریکت نسبت داد.

ترجمه: «همزیستی فرهنگی در بهترین حالت. مسلمانان و هندوها بر سر مسابقه کریکت که هزاران مایل دورتر برگزار شده با یکدیگر و پلیس می جنگند. بریتانیایی‌هایی که علیه خشونت مداوم در خیابان‌هایشان صحبت می‌کنند برچسب راست افراطی بودن می‌خورند.»

فکت‌چکرهای The Logical INDIAN با استفاده از جست و جوی معکوس تصاویر و بررسی نکات بصری از جمله متن روی پرچم تظاهرکنندگان منشا اصلی تصاویر را پیدا کردند.

رقص پدر بر مزار دخترش که مربوط به یک سریال آذربایجانی بود

فیلم منتسب به یک پدر کُرد، که گفته می‌شود در سوگ دخترش که توسط ماموران امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده بر سر مزار او می‌رقصد، در واقع مربوط به یک سریال تلویزیونی آذربایجانی به نام Ata Ocağı است. بازتاب این فیلم در شبکه‌های اجتماعی چنان بوده که بسیاری از سازمان‌های فکت‌چکینگ در سراسر دنیا از جمله: Politifact و Snopes آن را درستی سنجی کرده‌اند.

ترجمه‌ی توییت: «دست هر زن و مردی که به رئیسی قاتل و اراذل و اوباش سپاه و ناجا رای داد و همچنان از آنها حمایت می‌کند به خون این زنان بی‌گناه آلوده است».

این فیلم پیش از این در فکت‌نامه هم درستی‌سنجی شده بود.

فیلم مربوط به جنبش سبز

یک مجری تلویزیونی اسرائیلی فیلم زیر را به اعتراضات اخیر در ایران نسبت داده است.

این در حالی است که تحقیقات آسوشیتدپرس نشان می‌دهد که این فیلم مربوط به اعتراضات جنبش سبز است و در تاریخ ۶ نوامبر ۲۰۱۰ توسط حساب‌کاربری Unity4Iran روی یوتیوب پست شده. این فیلم زاویه‌ی دیگری هم دارد که توسط حساب‌کاربری sherlock72 در تاریخ ۳ ژانویه‌ی ۲۰۱۰ روی یوتیوب پست شده است. در متن همراه فیلم دوم گفته شده که زمان ضبط آن به ۲۷ دسامبر ۲۰۰۹ برمی‌گردد.

فیلمی که به اشتباه به لحظه‌ی دستگیری مهسا امینی توسط گشت ارشاد نسبت داده شد

یک حساب‌ کاربری در فیس‌بوک فیلمی از دستگیری خشن یک دختر جوان در ایران منتشر کرده که متن همراه آن می‌تواند به نوعی گمراه‌کننده باشد.

ترجمه‌ی پست: «آیا واقعا می خواهید بدانید پلیس امنیت اخلاقی ایران چگونه #مهساامینی #مهسا_امینی زن ۲۲ ساله را کشت؟ این فیلم را ببینید و اجازه ندهید کسی حجاب اجباری و پلیس اخلاق را برای شما نرمالیزه کند. #عدالت برای مهسا_امینی #رهایی_زنان #آزادی_زنان #حقوق_زنان. داستان "Handsmaid Tale" نوشته مارگارت اتوود برای زنان ایرانی یک داستان تخیلی نیست بلکه یک واقعیت است. #ایران را تحریم کنیم.»

این متن می‌تواند این ظن را در خواننده ایجاد کند که ویدیو دقیقا لحظه‌ دستگیری مهسا امینی را نشان می‌دهد که چنین نیست. از طرفی، جست‌وجوی معکوس نشان می‌دهد که ویدیو با میکس کردن چند ویدیو که قبلا توسط رادیو فردا و آوانیوز منتشر شده بودند، ساخته شده است.

ویدیوی اول:

ویدیوی دوم:

ویدیوی سوم: منبع این ویدیو رادیو فردا است.

پرچمی که ادعا می‌شد از موی زنان ایرانی بافته شده

در روزهای اخیر همچنین، تصویری از یک اثر هنری تحت عنوان «پرچمی که با موی زنان ایرانی ساخته شده» در شبکه‌های اجتماعی در حال دست به دست شدن بوده است.

ترجمه‌ی توییت: «عکس بسیار قدرتمند..

زنان ایرانی موهای خود را کوتاه می کنند و پرچم آن را در شهر به اهتزاز در می آورند.

همه اینها در اعتراض به مرگ #مهساامینی به دست پلیس اخلاقی ایران است.

#ایران اعتراض می کند #انقلاب ایران #ایران #زندگی زنان ایرانی مهم است»

این عکس مربوط به یک اثر هنری است که توسط هنرمند تجسمی بلژیکی «ادیث دِکیندت» طراحی شده و ربطی به اعتراضات ایران ندارد. تعداد زیادی از سازمان‌های فکت‌چکینگ هندی این تصویر را درستی‌سنجی کرده‌اند.

نمایش اعتراضی نیلوفر فولادی در آمستردام که گفته شد در ایران بوده

در روز ۹ مهر یک راهپیمایی در حمایت از اعتراضات مردم ایران در شهر آمستردام هلند برپا شد که نیلوفر فولادی شاعر و مدل فمینیست به شکل نیمه برهنه در آن شرکت و سعی کرد با این کار اعتراض خود را به قوانین ضدزن در ایران نشان دهد. داستان نیلوفر فولادی در شبکه‌های اجتماعی هندی بازتاب گسترده‌ای داشت و این گونه نشان داده شد که این اتفاق در ایران رخ داده. موضوع توسط چند سازمان فکت‌چکینگ هندی از جمله Boomlive بررسی شد.

ترجمه توییت: «تظاهرات ضد حجاب اکنون به یک اعتراض برهنه در ایران تبدیل شده است... از برداشتن حجاب تا انداختن حجاب تا حجاب سوزی تا پاک کردن کفش با حجاب! از باز شدن صورت تا باز شدن سینه ها. این زمانی اتفاق می افتد که شما سرکوب می کنید و با زنان رفتاری غیرانسانی می‌کنید.»

نمایش اعتراضی فمنیست‌های شیلی که گفته شد در ایران بوده

فیلم دیگری که توسط بسیاری از فکت‌چکرهای غیرایرانی درستی‌سنجی شده گروهی از زنان فمنیست را نشان می‌دهد که نمایش اعتراضی بدون لباس در خیابان انجام می‌دهند. این اجرا در شبکه‌های اجتماعی به جنبش ضد حجاب در ایران منتسب شده بود.

ترجمه‌ی توییت: «*اعتراضات ضد حجاب در ایران به تظاهرات نیمه عریان تبدیل شده*_ از برداشتن حجاب و انداختن حجاب در آتش [شروع شد]... و تا باز شدن صورت و سینه ها تا کمر جلوتر رفت!! و آخرین مورد برهنگی کامل. حجاب سه آزادی.»

جست‌وجوهای Factcrescendo اما نشان می‌دهد این اجرا مربوط به تظاهرات ضد دولتی در روز ۱۸ اُکتبر در شیلی است که توسط یک گروه فمنیستی معترض به نابرابری انجام شده و عروسک استفاده شده Carabineros یا پلیس ملی شیلی نام‌ دارد.