اعتراضات سراسری در ایران و تصاویر نادرست

اعتراض‌ها به جان‌باختن مهسا امیری در ایران ادامه دارد؛ دختر ۲۲ ساله‌ای که در ۲۲ شهریور در حین بازداشت در بازداشتگاه گشت ارشاد، جان خود را از دست داد.

در روزهایی که شهرهای مختلف در ایران درگیر اعتراض‌ها بود، ویدیوهای زیادی از خشونت‌ها و درگیری‌ها در خیابان منتشر شد که از شواهد و جزئیات مشخص بود که مربوط به درگیری‌های اخیر است.

اما در این میان، ویدیوهایی نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نادرست بودند. همچنین عکس‌ها و خبرهای نادرستی نیز در میان انبوه عکس‌ها و خبرهای درست، توجه بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را به خود جلب کرده است.

در این مطلب، چند نمونه از عکس‌ها و ویدیوهایی را بررسی می‌کنیم که این روزها هم‌زمان با بالاگرفتن اعتراض‌ها، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

۱- ویدیوی تیر خلاص در کرج

یکی از ویدیوهایی که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «تیر خلاص به معترضین در کرج» منتشر شد، یک ویدیوی قدیمی است.

نگاهی به بایگانی سایت‌های خبری نشان می‌دهد به عنوان مثال خبرگزاری ایسنا در تاریخ ۱۷ شهریور سال ۱۴۰۰ (نزدیک یک سال پیش) خبر مربوط به این اتفاق را به همراه عکسی از این کلیپ منتشر کرده است.

این خبر مربوط به مصاحبه فرمانده انتظامی البرز درباره پخش شدن این کلیپ است. او می‌گوید این تیراندازی در مهرشهر کرج بوده است: «در حین دستبند زدن به دلیل نزدیک شدن سایر افراد برای خلع سلاح پلیس در یک اقدام سهوی تیری از اسلحه خارج و به متهم برخورد می‌کند.»

بنابراین این ویدیو مربوط به حوادث روزهای اخیر در ایران نیست و انتشار آن به عنوان ویدیوی مربوط به این روزها، انتشار یک خبر نادرست است.

۲- ویدیوی حمله یک خودرو به ماموران گاردی

ویدیویی که در روز ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۲ در توییتر منتشر شده و تا زمان نوشته شدن این گزارش بیش از ۱۶ هزار بار فقط در یک حساب کاربری در توییتر بازنشر شده، خیابانی را نشان که می‌دهد که در آن یک خودروی پراید سفید به سمت ماموران حمله می‌کند و آنها را زیر می‌گیرد.

این ویدیو مربوط به این روزها نیست. 

این ویدیو مربوط به درگیری نیروهای پلیس و گروهی از دراویش گنابادی در اسفند سال ۱۳۹۶ است. به عنوان مثال می‌توان آن را در خبری که در سایت مشرق نیوز در همان سال منتشر شده هم مشاهده کرد.

۳- ویدیوی شلیک آتش‌زا (منتسب به نیروهای هاگوارتز)

ویدیویی که در روزهای گذشته در شبکه‌های اجتماعی فارسی با توضیح‌های شوخی و جدی مانند «نیروهامون از هاگوارتز رسیدن» منتشر می‌شود، خیابانی را نشان می‌دهد که در آن دو گروه با وسایلی آتش‌زا به سوی هم شلیک می‌کنند. (هاگواترز نام مدرسه جادوگری در داستان هری پاتر است و نویسنده توییت این شعله‌ها را به شعله‌های چوب‌های جادوگری تشبیه کرده است.)

آنچه باید بدانیم این است که این ویدیو مربوط به ایران نیست و در جاکارتا پایتخت اندونزی گرفته شده است.

ارشاد علیجانی، روزنامه‌نگار ایرانی France 24 در رشته‌توییتی، این ویدیو را بررسی کرده است و نشان می‌دهد که زبانی که در نسخه کامل‌تر ویدیو به گوش می‌رسد، فارسی نیست و ارتباطی به ایران ندارد.

او در ادامه توضیح می‌دهد که چگونه این ویدیو ناگهان در برخی کانال‌های طرفدار پوتین و ارتش روسیه، به اسم درگیری‌ها در ایران منتشر شده و وارد فضای فارسی شده است.

۴- رقص پدر کرد بر مزار فرزند

ویدیویی که این روزها با عنوان «رقص یک پدر کرد بر مزار فرزندش» به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر  می‌شود، ارتباطی با ایران و کردها ندارد.

این ویدیو بخشی از سریال تلویزیونی Ata Ocağı متعلق به کشور آذربایجان است که در سال ۲۰۱۸ پخش شده است.

۵- مهسا امینی روی جلد مجله تایم

اخیرا یک تصویر ساختگی از مجله تایم در شبکه‌های اجتماعی پخش شده که در آن مهسا امینی، به عنوان چهره سال این مجله معرفی شده است.

مجله تایم چنین طرح جلدی ندارد و #مهسا_امینی را به عنوان شخصیت سال معرفی نکرده‌است. 

شخص سال در آخرین شماره ماه دسامبر هر سال اعلام می‌شود.

در روزهایی که شهرهای مختلف در ایران درگیر اعتراض‌ها بود، ویدیوهای زیادی از خشونت‌ها و درگیری‌ها در خیابان منتشر شد که از شواهد و جزئیات مشخص بود که مربوط به درگیری‌های اخیر است.

اما در این میان، ویدیوهایی نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نادرست بودند. همچنین عکس‌ها و خبرهای نادرستی نیز در میان انبوه عکس‌ها و خبرهای درست، توجه بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را به خود جلب کرده است. چند مثال:

• ویدئویی که با عنوان «زدن تیر خلاص به یک معترض در کرج» منتشر شده جدید نیست و مربوط به سال ۱۴۰۰ است.
• توییت پربازدیدی که در آن یک پراید سفید به سمت ماموران گاردی حمله می‌کند، مربوط به وقایع سال ۱۳۹۶ در جریان درگیری نیروهای انتظامی با دراویش گنابادی در تهران است.
• ویدئویی که با توضیح شوخی/جدی «نیروهای هاگواترز» منتشر شده و درگیری بین دو گروه را نشان می‌دهد، مربوط به ایران نیست. این ویدئو درگیری دو گروه در جاکارتا پایتخت اندونزی را نشان می‌دهد.
• ویدیویی که با عنوان «رقص یک پدر کرد بر مزار فرزندش» در شبکه‌های اجتماعی منتشر  می‌شود، ارتباطی با ایران و کردها ندارد و بخشی از سریال تلویزیونی Ata Ocağı است متعلق به کشور آذربایجان که در سال ۲۰۱۸ پخش شده.
• تصویر ساختگی از مجله تایم در شبکه‌های اجتماعی پخش شده که در آن مهسا امینی، به عنوان چهره سال این مجله معرفی شده است. مجله تایم چنین طرح جلدی ندارد.