ادعای شاخ‌دار تاثیر حجامت بر افزایش قد

«حکیم خیراندیش» مدعی یک ابتکار جدید به نام حجامت قد شده و می‌گوید:

«روی موضع حجامت عام، خراش‌های متعدد غیرعمیق ایجاد می‌شود، مراکز افزایش قد از آنجا تحریک می‌شود. در سه مرحله؛ دوبار در بهار و یک بار در پاییز به فاصله یک ماه، اگر زیر ۱۷ سال انجام شود اثرات بهتری دارد. اگر در سنین پایین‌تری انجام شود دیگر قطعا اثر درمانی دارد … ۱۲ سانتی‌متر [افزایش قد] دیدیم، ۷ سانتی‌متر دیدیم… روی کسانی که خانوادگی قدشان کوتاه است.»

این نخستین بار نیست که حکیم، این ادعا را بیان می‌کند. او قبلا نیز این ادعا را تکرار کرده و اصولا یک خط جدید کسب‌وکار در زمینه حجامت قد تاسیس کرده و درآمدزایی می‌کند.

ثانیا چیزی که حکیم در این ویدیو می‌گوید اصولا ناممکن است زیرا بین آخرین روز بهار و اولین روز پاییز، حداقل ۳ ماه تابستان فاصله است و نمی‌شود به فاصله یک ماه حجامت کرد.

سوم اینکه با وجود اینکه حکیم خیراندیش در این ویدیو صحبت از افزایش قد حدود ۷ سانتی‌متری و رکورد ۱۲ سانتی‌متری می کند، در بازاریابی‌ها در آپارات تا ۱۵ سانت هم گفته‌است.

و از همه مهم‌تر اینکه حجامت قد شبه‌علم و برای کودکان و نوجوانان خطرناک است و ادعای افزایش قد با حجامت بی‌اساس و شاخ‌دار است.

چرا ادعای حجامت قد بی‌اساس است؟

ادعای حجامت برای افزایش قد که حکیم خیراندیش از آن با نام «حجامت قد» یاد می‌کند با دانسته‌های تثبیت‌شده طبیعت سازگار نیست. افزایش قد در انسان تنها از طریق رشد طولی استخوان‌های بلند و در ناحیه‌ای به‌نام صفحات رشد استخوانی (Growth Plate / Epiphyseal Plate) رخ می‌دهد.

سلول‌های غضروفی این صفحات (کندروسیت Chondrocytes) تکثیر می‌شوند و سپس به استخوان تبدیل می‌شوند تا طول استخوان افزایش یابد. این صفحات تحت کنترل عوامل ژنتیکی و هورمونی، به‌ویژه هورمون رشد و فاکتورهای وابسته به آن در مغز (غده هیپوفیز)، فعال هستنند. این صفحات تنها در انتهای استخوان‌های بلند وجود دارند و با پایان بلوغ بسته می‌شوند.

هیچ ناحیه‌ای روی پشت، بین دو کتف یا موضع حجامت عام وجود ندارد که بتواند این سازوکار را تحریک کند. ایجاد خراش‌های سطحی روی پوست یا انجام حجامت این سازوکار را فعال نمی‌کند یا باعث افزایش طول استخوان‌ها نمی‌شود. تنها چیزی که خراش ایجاد می‌کند، یک واکنش التهابی موضعی و ترشح اندکی اندورفین (مسکن طبیعی) است. هیچ مسیری در سیستم اعصاب مرکزی وجود ندارد که پیام «خراش پوست پشت» را به پیام «استخوان‌سازی» ترجمه کند.

در کودکان و نوجوانان، رشد قدی به‌طور طبیعی در حال وقوع است و نسبت‌دادن افزایش قد به یک مداخله خاص بدون وجود مطالعات کنترل‌شده، گروه شاهد و اندازه‌گیری‌های استاندارد، یک خطای شناخته‌شده در استدلال مدعیان شبه‌علمی طب‌های جایگزین است (خطای همبستگی به‌جای علیت). سنین مورد اشاره خیراندیش (زیر ۱۷ سال و سنین پایین‌تر)، دقیقا سنین جهش رشد (Growth Spurt) در نوجوانان است.

در مورد کوتاه‌قدی خانوادگی نیز که یک ویژگی ژنتیکی پایدار محسوب می‌شود، حتی درمان‌های پزشکی استاندارد و مبتنی بر شواهد هم معمولا به افزایش‌های چند سانتی‌متری محدود منجر می‌شوند و ادعای افزایش ۷ تا ۱۲ سانتی‌متری بدون ارائه داده‌های معتبر، پشتوانه علمی ندارد. قد، یکی از قوی‌ترین صفات ژنتیکی است (حدود ۸۰درصد وراثت). اگر پدر و مادر هر دو کوتاه باشند، احتمال بلند قد شدن فرزند (مگر در موارد خاص ژنتیکی) بسیار کم است.

هیچ روش فیزیکی سطحی (مانند خراش پوست) قدرت تغییر کد ژنتیکی DNA یا غلبه بر برنامه بیولوژیک استخوان‌ها را ندارد. اگر فردی با والدین کوتاه، قد بلند شود، معمولا به دلیل پدیده‌های ژنتیکی مانند «وراثت چندژنی» است، نه مداخله بیرونی.

زمان‌بندی مورده اشاره حکیم نیز ریشه در نظریه اخلاط (مزاج‌ها) دارد که مدعیست در بهار خون به «غلیان» می‌آید. این شبه‌علم است و مبنای سلولی‌مولکولی ندارد و با مشاهده ناسازگار است. رشد استخوان یک فرآیند پیوسته و بیوشیمیایی است که به تغذیه روزانه، خواب شبانه (ترشح هورمون رشد در خواب عمیق) و ورزش وابسته است، نه به فصل سال.

در مجموع، ادعای موسوم به «حجامت قد» فاقد شواهد قابل اتکا، سازوکار زیستی معتبر و مستندات پژوهشی است و نشان شاخ‌دار می‌گیرد.